AΦΙΕΡΩΜΑ

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΞΑΡΧΟΣ
Ο Πολιτικός - Ο άνθρωπος



«Υπήρξε εξέχουσα πολιτική Προσωπικότητα και από τους στενότερους συνεργάτες του αείμνηστου Γεωργίου Παπανδρέου».


Αποσπάσματα από το βιβλίο που έγραψε για τον Νικόλαο Έξαρχο ο ανεψιός του Άθως Ι. Λιάπης*


Γεννήθηκε στα Τρίκαλα τον Αύγουστο του 1897, μόλις ένα μήνα μετά τον πόλεμο τον 1897 και λίγες μέρες μετά το θάνατο του ηρωϊκού παππού του, οπλαρχηγού, Δημήτρη Έξαρχου.

Το οικογενειακό του περιβάλλον ήταν συντηρητικό.


Ο πατέρας του Αχιλλέας Έξαρχος, γιατρός, είχε σπουδάσει με υποτροφία της Ελληνικής Κυβέρνησης, για την προσφορά τον πατέρα του Δημήτριου, στον αγώνα για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1878).


Φυσιολογικά οι Εξαρχαίοι, πολιτικά ήταν με τη Κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος, δηλαδή βασιλόφρονες.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) ο παππούς του πολιτεύεται και εκλέγεται για τρεις τετραετίες Δήμαρχος Παραληθαίων.

Στη συνέχεια εκλέγεται ως Δήμαρχος Παραληθαίων αλλά και βουλευτής του Λαϊκού κόμματος  ο πατέρας του, ενώ κατόπιν εξορίζεται από την Κυβέρνηση Βενιζέλου για ένα εξάμηνο, στο Σίσμυρι Μυτιλήνης.  

Είναι μία οικογένεια μπαρουτοκαπνισμένη στα πολιτικά της χώρας.

Σ' αυτό το περιβάλλον μεγάλωσε ο Νίκος Έξαρχος.

Ωραίος στην εμφάνιση και γλυκός, από μικρή ηλικία δείχνει τις ηγετικές του τάσεις, στα αδέλφια του, στους φίλους του.

Καλλίφωνος και στα μαθητικά του χρόνια, στις σχολικές γιορτές τραγουδά «σόλο», «Θα κόψω ρόδα μυρωμένα, ρόδα ανθούς και πασχαλιές»

Τελείωσε το Γυμνάσιο στα Τρίκαλα, γράφτηκε φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, έλαβε το πτυχίο το 1918 και άδεια να δικηγορήσει το 1920.

Διορίστηκε ανακριτής στο Γραφείο ζημιών το 1920 στη Νέα Ζίχνη και κατά τον Νοέμβρη του 1921 του ανατέθηκε η Γραμματεία τον Γραφείου, μέχρι το Σεπτέμβρη του 1923, οπότε παραιτήθηκε για να δικηγορήσει.

Από τον Ioύvιo του 1931 μέχρι το Νοέμβρη 1932 παρέμεινε στο Παρίσι για υποθέσεις πελατών του και για μελέτες Δημοσίου Δικαίου και Οικονομολογικές.


Μετείχε στις εκλογές τον 1933 με το Συνδυασμό της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης της Επαρχίας Τρικάλων και απέτυχε για λίγες ψήφους.

Δεν έλαβε μέρος στις εκλογές του 1936, λόγω διαφωνίας, "αδυναμία συνεννόησης" με τους υποψήφιους του Συνδυασμού (Αλεξιάδη - Βαμβέτσο).

Πολιτικά, ο Νικ. Έξαρχος ήταν προπολεμικά η αριστερά του Λαϊκού Κόμματος και αργότερα μεταπολεμικά στην Ένωση Κέντρου ήταν η Δεξιά του Κέντρου.

Αυτός ήταν με λίγα λόγια ο Έξαρχος.

Ποτέ δε ρωτούσε ο Έξαρχος αν τον ψήφισες η όχι, αρκεί να ήσουν Τρικαλινός, αρκεί να ήσουν Θεσσαλός και να ζητούσες τη βοήθειά του.

Ήταν αντικομμουνιστής, όχι όμως των θανατώσεων των πολιτικών αντιπάλων, αλλά υπέρ των μέτρων επιείκειας.


Νίκος Έξαρχος - ο άνθρωπος

Είναι ο γλυκός, είναι ο ευγενής, το μίσος είναι έννοια ανύπαρκτη για τον Νίκο Έξαρχο, έχει πολιτικούς αντιπάλούς, μα όχι και εχθρούς, ως χαραχτήρας αδαμάντινος, ο λόγος του Συμβόλαιο, έχει παντού φίλους.

Διαβάζει τα πάντα, απ' τα πιο σοβαρά, μέχρι τα πιο χαρούμενα. Εκκλησιάζεται σπάνια, μα σε ώρες περισυλλογής, διαβάζει Ευαγγέλιο και σημειώνει φράσεις που γι' αυτόν είναι σημαντικές και τις μεταφέρει σε κόλλα χαρτιού, για να τις διαβάζει, όποτε αυτός νομίζει.

 Ελεήμων προς κάθε αναξιοπαθούντα, χωρίς επίδειξη, αλλά ταυτόχρονα και άνθρωπος που του άρεσε η καλή ζωή, η ευχάριστη παρέα και να περιβάλλεται από ωραίες γυναίκες η αδυναμία του.

Φίλος ιδιαίτερα του Αγροτικού Κόσμου και των απλοϊκών ανθρώπων.


"Είμαι ένας Αρδανιώτης"

Δέχεται τους Πολιτικούς - τους προσωπικούς τον φίλους, από τις πρωϊνές ώρες κάθε ημέρας.

Δεν ξεχνά ποτέ το Αρδάνι, τη γενέτειρα του πατέρα τον και έλεγε πάντα πως είναι ένας Αρδανιώτης.

Σημείο αναφοράς, ο Άγγλος ποιητής Κίπλιγκ, με το ποίημα του «Αν μπορείς». «Αν μπορείς και κρατάς νηφάλιο το κεφάλι σου, όταν γύρω σου όλοι τα έχουν χαμένα και σε σένα της ταραχής τους την αιτία βρίσκουν».

«Με βασιλιάδες να γυρνάς, δίχως απ' τους μικρούς να ξεμακραίνεις».
«Αν τον θυμού σου τις στιγμές, πού φαίνεται αδυσώπητη η ψυχή σου μπορείς να αφήσεις να διαβούν, την πρώτη ξαναβρίσκοντας γαλήνη δική σου θα'ναι τότε η γη, με ό,τι και όσα πάνω της και αν έχει και τότε, άνδρας αληθινός θά'σαι παιδί μου».

 
Θυμάμαι σαν να είναι τώρα, ήταν φθινόπωρο του 1942, ο Έξαρχος διδάσκει σε μένα τον ανιψιό του, το ποίημα τον Κίπλιγκ με την ευχή του, να είναι οδηγός και σύμβουλος σ' όλη τη διάρκεια του βίου μου.

Σημεία αναφοράς ακόμα, οι σχέσεις του με το Άγιο Όρος, με την Ισραηλιτική Κοινότητα. Έτσι με συστατική επιστολή τον Εβραϊκού Γραφείου Θεσσαλονίκης προς τα Κεντρικά Γραφεία της Ιερουσαλήμ, επισκέπτεται και προσκυνά στους Αγίους Τόπους, την άνοιξη του 1936, βλέπει τον Πατριάρχη και μαθαίνει από πρώτο χέρι, για τα προβλήματα τον Πατριαρχείου.


Ως Δικηγόρος και Πολιτικός συνδέεται ιδιαίτερα με τους κατοίκους των χωριών «Αγριλιά-Κουμαριά» που με τις ενέργειές του, το κτήμα «Συκιά» παραχωρήθηκε στους κατοίκους τους.


Συμμετέχει στην ίδρυση και λειτουργία της Λέσχης Τρικάλων.
Έλαβε αναμνηστικό Μετάλλιο από την ιστορική και λαογραφική Εταιρεία των Θεσσαλών τον Οκτώβρη του 1934, για τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881-1931).

Καί ευχαριστίες

Στην «Αναγέννηση» της Τρίτης 14-8-1934, δημοσιεύεται το παρακάτω ευχαριστήριο προς τόν πολιτευτή Νικ. Έξαρχον, για κατόπιν ενεργειών του, διορισμόν:

"Και δημοσία εκφράζομεν την βαθείαν ευγνωμοσύνην προς τον διακεκριμένον πολιτευτήν τού νομού μας κ.Νικόλαον Έξαρχον, όστις δια του ενδιαφέροντός του και ένεργητικότητός του προς τους συμπολίτας μας διώρισε εις τάς Άγροτικάς Φυλακάς, τον γαμβρόν μου κ.Στυλιανόν Καλομέρην.
Επιφυλασσόμεθα εν καιρώ να ικανοποιήσωμεν αυτόν, καθώς του αξίζει"

Οικογένεια Κ. Παλαμιώτη.



Δικτατορία Μεταξά

Κατά τη διάρκειά της εξυπηρετεί κάποιους λίγους, διορίζοντάς τους σε κάποιες θέσεις στα τρόλεϊ.

Δεν είναι φίλος της Δικτατορίας του Μεταξά, ούτε κανενός άλλου δικτάτορα, αλλά ο αδελφικός του φίλος Νώντας Παπαχελάς, δικηγόρος από το Διαβολίτσι Μεσσηνίας, με τον οποίον συγκατοικούν, έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει, προς αυτή τη κατεύθυνση.



Πόλεμος - Κατοχή

Περνά δύσκολα ο Έξαρχος στα χρόνια της κατοχής, όπως και οι λοιποί, έντιμοι πολίτες.

Αναγκάζεται για να επιζήσει να πουλήσει μια μικρή κατοικία στην Αμφιθέα (παλαιά ονομασία Βουρλοπόταμος).

Το 1942 μαζί με τους Πανεπιστημιακούς καθηγητές Ζολώτα - Τσάτσο - Αγγελόπουλο - Παρασκευόπουλο και τούς Πολιτευτές Καραμανλή - Γαρουφαλιά, ίδρυσε τη Σοσιαλιστική 'Ενωση, που διαλύθηκε το Δεκέμβρη του 1944.

Κατά την κατοχή ουδεμία σχέση είχε με τους γερμανούς-Ιταλούς και με τις Κυβερνήσεις τους.

Περιορίστηκε στις εργασίες της Σοσιαλιστικής Ένωσης και στον επισιτισμό του Νομού Τρικάλων.

Το 1943 εγχειρίστηκε από εχινόκοκκο με επιτυχία και εκεί γνώρισε τον γιατρό Κόκκαλη που αργότερα στα Δεκεμβριανά του έσωσε τη ζωή.

Συνελήφθη από άνδρες τον ΕΛΑΣ, με το αιτιολογικό πως ήταν βουλευτής προπολεμικά του Λαϊκού κόμματος, ευτυχώς ειδοποιήθηκε αμέσως ο Κόκκαλης και την τελευταία ώρα γλίτωσε από την εκτέλεση.

Ήταν μια μεγάλη περιπέτεια, που έληξε χωρίς τίποτα άλλο το δυσάρεστο.



  Μεταπολεμικά - Οι πρώτες εκλογές

Οι Γερμανοί έχουν φύγει από την χώρα, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, είναι πλέον παρελθόν, οι πολιτικοί αναζητούν Κομματική στέγη για να πολιτευτούν.

Η προσωπικότητα τον Γεωργίου Παπανδρέου τον χαροποιεί, ενθουσιάζεται και τον εμπνέει. Ο χειρισμός των δύσκολων προβλημάτων, στο Συνέδριο του Λιβάνου, η άφιξη της Κυβέρνησης στην Αθήνα, ο λόγος του Πρωθυπουργού στα Δεκεμβριανά τον βρίσκουν σύμφωνο.


Το Πολιτικό του Γραφείο

Είναι απλό και όχι πολυμελές.
Ένας αντιπρόσωπός του στα Τρίκαλα και ένας στην Αθήνα και η αδελφή του Αντιγόνη, επικουρικά.


Στα πρώτα χρόνια της πολιτικής του πορείας αντιπρόσωπος για τα Τρίκαλα ήταν ο Σεβαστός Δικηγόρος και συμπέθερος Κώστας Ζαχαριάδης και για την Αθήνα ο εξαίρετος Σπύρος Κατριβάνος.


Με το θάνατο του Ζαχαριάδη, τη θέση παίρνει ο Δικηγόρος Βασίλης Κύρκος και στην Αθήνα τον Σπύρο Κατριβάνο αντικαθιστά ο αδελφός του Βασίλης, εξυπνότατος, που χαρακτηριζόταν από τους λοιπούς ιδιαιτέρους των άλλων βουλευτών, ως η κορυφή, ο ιδιαίτερος των ιδιαιτέρων.

Δεν ήταν επίσης μικρή η προσφορά τόσο της αδελφής του, όσο και του Δικαστικού Επιμελητή Βασίλη Γιουβρή.

Μετά τον Βασίλη Κύρκο που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, ως Συμβολαιογράφος, ιδιαίτερός του για τα Τρίκαλα, μέχρι τέλους της ζωής του, ήταν ο Δικηγόρος Βασίλης Σεπυργιώτης.

Αν και Δημοκρατικός, οι ιδιαίτεροί του, Κύρκος και Σεπυργιώτης προερχόταν από τη συντηρητική πολιτική πτέρυγα.

Φαίνονται όλα αυτά παράξενα, αλλά δικαιολογημένα "πολιτικά"...

Και τελευταία Δικηγόρος του για τα απολύτως προσωπικά, ο πατριώτης του Ευθύμιος Ντόκας και συνοδός του και Ασφάλεια, ο Ευθύμιος Γκέβρος.

Επίσης οι απόλυτα προσωπικοί Πολιτικοί φίλοι, ο γιατρός ο Παπαστόλου, ο τυρέμπορας ο Βίρβος, το επιτελείο του ο Καζαντζής και ο Βαρβάρης.

Εκλογές 1950-1951

Η τετραετία είχε περάσει και πλησίαζαν οι εκλογές τον 1950.
Ημέρα Κυριακή λίγο πιο πριν καλείται ο Έξαρχος, στο Τηλεφωνικό Κέντρο, τον ζητούσε ο Παπανδρέου για να τον ενημερώσει.

Γράφει ο ανεψιός του Άθως Λιάπης:
"Τον συνοδεύω στο Τηλεφωνικό Κέντρο και μαθαίνω πως ο Αρχηγός έχει προγραμματίσει ομιλία από το "Πανελλήνιο", για αύριο Δευτέρα.

Αμέσως στο Τυπογραφείο για να συνταχθούν και να τυπωθούν ανακοινώσεις για την άφιξη και ομιλία του Αρχηγού. Και εγώ με φίλους μου τις σκορπίσαμε μέσα στην πόλη και στα γύρω χωριά με τα ποδήλατά μας.

Κόσμο πολύ δεν είχε η ομιλία του, αλλά τα λόγια του ήταν μεστά νοημάτων.

Καλή εμφάνιση έκανε μια εικοσάδα ιππέων από τα Μεγάλα Καλύβια που ήταν η Πατρίδα του άλλου συνυποψηφίου Παναγιώτη Καραλή.

Το σύνθημά μας «Παπανδρέου ο Κυβερνήτης». Μετά την ομιλία, στο σπίτι του κ. Καραλή δέχτηκε λίγους.

Για γεύμα μείναμε αρκετά ολίγοι, η οικογένεια Καραλή - Οικογένεια Εξάρχου, η δυναμική γυναίκα του Νομού μας Λουκία Κέμου και ο Αρχηγός.

Οι εκλογές έγιναν με ηρεμία, το κόμμα ήρθε τέταρτο με ποσοστό 10,7% και εξέλεξε 35 βουλευτές.
Αλλά στο Στρατό η νοθεία των αποτελεσμάτων ήταν ολοφάνερη. Ημουνα αντιπρόσωπος του κόμματος στο στρατιωτικό τμήμα.

Ο Συνταγματάρχης βλέποντας πως υπήρχε μεγάλος αριθμός ψηφοδελτίων της ΕΔΑ και πως δεν υπήρχε αντιπρόσωπος άλλος πολίτης, ανακοίνωσε πως θα αλλάξει τα ψηφοδέλτια της ΕΔΑ με ψηφοδέλτια νου λαϊκού Κόμματος και εγώ με την σειρά μου προφασιζόμενος αδιαθεσία έφυγα για το σπίτι, χωρίς να υπογράψω τα πρακτικά. "

Πρώτη φορά (και ο πρώτος Τρικαλινός) που γίνεται υπουργός

Επειδή κανένα κόμμα δεν είχε απόλυτη πλειοψηφία, σχηματίζονταν Κυβερνήσεις Συνασπισμού με τη συμμετοχή δύο ή και τεσσάρων κομμάτων.
Ορκίζεται για Πρώτη φορά υπουργός Μεταφορών από 28.8.50 - μέχρι 28/1/1951 και η χαρά, η χαρά των φίλων μεγάλη.

Πρώτη φορά αναλάμβανε Υπουργός γιατί μέχρι τότε Υπουργούς είχαμε από το νομό Καρδίτσας.

Ορκίζεται στο Υπουργείο Μεταφορών μετά από Υπουργό του Λαϊκού Κόμματος που επί της Υπουργίας του έγιναν καταχρήσεις, σημειώθηκαν διαχειριστικές ανωμαλίες.

Νοέμβρη 1950 επισκέπτεται τα Τρίκαλα και 50 φίλοι τον περίμεναν στη Γέφυρα του Κουτσόχερου, να τον Καλωσορίσουν.

Ιούνιο 1951 πέφτει η Κυβέρνηση και ορίζονται εκλογές για τον Σεπτ. 1951.

Τις εκλογές αυτές του 1951 το Κόμμα υπέστη συντριπτική ήττα συγκεντρώνοντας μόλις το 2,1 % που άφησε εκτός βουλής και τον ίδιο Αρχηγό, Γεώργιο Παπανδρέου.



Περίοδος 1952 - 1956

1952: Ο Παπανδρέου προκειμένου να εκλεγεί βουλευτής, συνεργάζεται με τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου και εκλέγεται βουλευτής Αχαΐας.

Ο Νικ. Έξαρχος ακολουθεί τη στάση του αρχηγού του, εκλέγεται βουλευτής Τρικάλων συνεργαζόμενος με τον Ελληνικό Συναγερμό. Ελάχιστο χρόνο μετά και ο Παπανδρέου και ο Έξαρχος και ο Μαλλιάκας κατέθεσαν δηλώσεις ανεξαρτητοποίησής τους.


1953: 0 Παπανδρέου ανέλαβε τη συναρχηγία του κόμματος των Φιλελευθέρων και το 1954 ο Σοφ. Βενιζέλος αποχώρησε από την πολιτική.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, παρέμεινε μόνος του αρχηγός του ιστορικού κόμματος των Φιλελευθέρων.

Οι βουλευτές του, χωρίς εξαίρεση ακολουθούν τη στάση του Αρχηγού όπως και ο Έξαρχος ο πιο πιστός βουλευτής και φίλος του.


Ο Έξαρχος αυτό τον καιρό επισκέπτεται τακτικά το νομό μας, ενημερώνει τους πολίτες και τον Αρχηγό του.

Διατηρεί παντού φιλίες πολιτικές-προσωπικές τόσο εντός της χώρας, όσο και εκτός αυτής και ιδιαίτερα με το Ιταλικό Κοινοβούλιο.

Οκτώβριος 1955
Πεθαίνει ο Αλέξανδρος Παπάγος και πρωθυπουργός διορίζεται από το Βασιλιά, ο μέχρι τότε υπουργός Δημοσίων Έργων, Κων/νος Καραμανλής.


Ο διορισμός τον Καραμανλή ως Πρωθυπουργού της χώρας, ήταν αντίθετος με τα καθιερωμένα και όλοι οι πολιτικοί περίμεναν μετά τον θάνατο του Παπάγου, την ανάθεση σχηματισμού Κυβέρνησης, σε έναν από τους Αντιπροέδρους (Κανελλόπουλο—Στεφανόπουλο)

Παρατηρήθηκε εκείνη την εποχή, αρκετοί πολιτευτές του Δημοκρατικού χώρου, να δηλώσουν φιλία στον Καραμανλή, μα ο Έξαρχος παρέμεινε και πάλι πιστός στον Αρχηγό του.

1956: Φεβρουάριος

Οι εκλογές είχαν πάρει την πιο δυναμική μορφή, ήταν αγώνας παραταξιακός.

Από τη μία μεριά η συντηρητική παράταξη με τον Κων/νο Καραμανλή και από την άλλη η Ένωση Κέντρου και η Αριστερά, με τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Το εκλογικό σύστημα ήταν τριφασικό, πλειοψηφικό στην επαρχία και αναλογικό στην πρωτεύουσα και τη Θεσσαλονίκη.

Γράφει ο Άθως Λιάπης:
"Μετέχω και εγώ προσωπικά με τον τρόπο μου. Από την Αγροτική Τράπεζα που ως υπάλληλος υπηρετούσα, στο σπίτι, στο Γραφείο του θείον μου, όταν αυτός απουσίαζε.

Θυμάμαι την Κυριακή, πριν από τις εκλογές, έπρεπε κάποιος να πάει στην Πύλη και να μοιράσει προκηρύξεις και λύση δεν βρισκόταν.

Πήγα εγώ και μοίραζα. Το κρύο ήταν δυνατό και χιόνιζε. Αλλά σε μικρή απόσταση ήταν και το αυτοκίνητο με τον σοφέρ, μήπως κάτι μου συμβεί.

Η Πύλη ήταν τότε, η καρδιά της Συντηρητικής παράταξης, είχα όμως τη συγκατάθεση του Διευθυντού μου Χ. Αποστολάκη που τυχαία βρισκόταν εκείνη την ώρα σπίτι μας. "

Τελείωσε η προεκλογική περίοδος στο νομό μας με το πλειοψηφικό νίκησε η ΔΕ και εκλέχτηκαν βουλευτές στα Τρίκαλα οι Έξαρχος, Πίσπας, Ταρμπάζης.

Παρότι η ΔΕ υπερείχε σε ψήφους της ΕΡΕ, λόγω του Εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ εξέλεξε 165 και η ΔΕ 135 βουλευτές.


Ταξίδι στην Κίνα ως εκπρόσωπος του κοινοβουλίου

Οκτώβρης 1956 το μεγάλο ταξίδι για την Κίνα
Ανάμεσα στους άλλούς βουλευτές, επιλέγεται και ο Έξαρχος και η χαρά του είναι μεγάλη.

Από φωτογραφίες που έχω στη διάθεσή μου, (γράφει ο Άθως Λιάπης) βλέπω τον Έξαρχο, ανάμεσα στον Αλλαμανή — Μελά — Τσιριμώκο και τον Δημοσιογράφο Δρόσο.


Το ταξίδι δεν έγινε απ ευθείας στο Πεκίνο, αλλά αρχικά στη Μόσχα, στη συνέχεια στο Νέο Δελφί από εκεί στο Πεκίνο. Στη Μόσχα επισκέπτεται τον Κόκκαλη (πατέρα ή γιο, δεν θυμάμαι) γιατί δεν ξεχνά πως χάρη σ' αυτόν ζει.

Είναι όλοι αυτοί προσκεκλημένοι από την Κινέζικη Κυβέρνηση του Μάο Τσε Τουγκ.
Η Κίνα γιορτάζει τα επτά χρόνια της Κομμουνιστικής Επανάστασης, με παρελάσεις Στρατού και λαού.

Η αντιπροσωπεία έγινε δεκτή τόσο από τον Μάο Τσε Τούγκ, όσο και από τον Τσου εν Λάι, Υπουργό Εξωτερικών και δεύτερο στην ιεραρχία.

Μίλησαν μέσω διερμηνέα ασφαλώς και με τους ηγέτες διαπίστωσαν με τα μάτια τους, πώς ή πρόοδος ήταν πράγματι θεαματική.

 Όταν ρωτήθηκε από μας για τις εντυπώσεις του, από τη Κίνα, απάντησε λακωνικά, μα τα έλεγε όλα: «Ήταν 50 χρόνια πίσω και είναι τώρα μόνο δέκα. Ζούσαν τότε κάτω από τη γη και τώρα ζουν πάνω απ' τη γη».

Για ελευθερία και για ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε καν γίνεται λόγος.



Περίοδος 1958-1961

Κατά την περίοδο αυτή γίνονται δύο εκλογές, η μια το 1958 και η άλλη το 1961.

Το 1958 γίνονται εκλογές με το σύστημα της αυξημένης αναλογικής, μετά από συμφωνία της ΕΡΕ και του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Πίστευαν οι Φιλελεύθεροι τον Γ. Παπανδρέου, ότι

Θα έρχονταν στις εκλογές, τουλάχιστον δεύτεροι.

Οι εκλογές έγιναν και η αξιωματική αντιπολίτευση αναδείχθηκε η ΕΔΑ και εξέλεξε 79 βουλευτές και το Κόμμα των Φιλελευθέρων περιορίστηκε στην τρίτη θέση, με ποσοστό 20% και εξέλεξε 36 βουλευτές και ένας απ' αυτούς ήταν ο Νικόλαος Έξαρχος.

1959: 'Ερχεται ο Ανδρέας Παπανδρέου στην Ελλάδα και σημαντικό μέρος βουλευτών και πολιτευτών δηλώνει προς αυτόν φιλία.

Ο Έξαρχος παραμένει πιστός κοντά στον Αρχηγό του, είναι η παλιά φρουρά.

1961: Νέες εκλογές με υπηρεσιακή Κυβέρνηση, η ΕΡΕ συγκέντρωσε 50,81 %ο και εξέλεξε 176 βουλευτές, ενώ η Ένωση Κέντρου 33,65% και εξέλεξε 100 βουλευτές.

Ο Παπανδρέου θεώρησε τις εκλογές ως προϊόν "βίας και νοθείας" και κήρυξε τον Ανένδοτο Αγώνα.

Με την πάροδο του χρόνου, οι δυνάμεις της συντηρητικής παράταξης μειώνονταν και ο Καραμανλής έχανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία.


Περίοδος 1961-1963

Είναι μια περίοδος γεμάτη σημαντικά πολιτικά γεγονότα. Είναι η εποχή του ανένδοτου αγώνα που είχε αρχίσει ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Ο Αρχηγός και οι βουλευτές του περιοδεύουν και ενημερώνουν το λαό, για τη "βία και τη νοθεία", στις εκλογές του 1961. Κυρίαρχα συναισθήματα των ομιλιών 114: «Η τήρηση του παρόντος συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων».



Ο Έξαρχος δεν υστερεί, αντίθετα βρίσκεται στη πρωτοπορία τον αγώνα. Χαρακτηριστικό της έντασης της εποχής εκείνης και το τηλεγράφημα του Αρχηγού που στάλθηκε στούς βουλευτές της ΕΚ που καταλήγει: «Τρομοκρατήσετε τους Τρομοκράτες».


Εκλογές 1964

Τα μηνύματα είναι αισιόδοξα, από την πρωτεύουσα μέχρι και τις ακριτικές περιοχές.

Η Κρήτη έχει το προβάδισμα. Ο θάνατος του Σοφοκλή Βενιζέλου, αφήνει την ηγεσία του Κόμματος, στον έναν και τον μοναδικό, τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Στις συγκεντρώσεις παρατηρείται «Μέγα Πλήθος και Πάθος»

Μεγάλη Νίκη της Ένωσης Κέντρου - πραγματικός θρίαμβος».

Με ποσοστό 53% εξέλεξε 180 βουλευτές ενώ τα αντιπολιτευόμενα κόμματα και οι ανεξάρτητοι όλοι μαζί 135.

Στα Τρίκαλα στην ιδιαίτερη πατρίδα, Εκατοντάδες και πλέον λαού, συγκεντρώθηκαν μπροστά στο σπίτι του Έξαρχου ζητωκραυγάζοντας.

Είχε έλθει η δικαίωσή του, εκλέχτηκε πρώτος βουλευτής με 15.000 ψήφους περίπου.


Ο Νικόλαος Έξαρχος  θα συμμετάσχει στη νέα Κυβέρνηση, ως υπουργός Ασφαλείας τον Ιανουάριο, υφυπουργός Εσωτερικών από 19/2/1964 και ως υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας από 16/10/64 έως 6/1/1965.

Α' Εξάμηνο 1965

Αυτή την περίοδο ο Νικόλαος Έξαρχος είναι εκτός Υπουργείου. Ο Αρχηγός τον επέλεξε για Διοικητή της Αγροτικής Τράπεζας και ο Έξαρχος ως πιστός φίλος το αποδέχθηκε.

Τα αισθήματα τον ιδίου και των φίλων τον ανάμεικτα άλλοι τα θεωρούν προώθηση και άλλοι υποβιβασμό.
Οι κάτοικοι των χωριών Κεραμειδίου - Κρήνης, Γεωργανάδων - Νεοχωρίου κλπ. διαμαρτύρονται για την ανάθεση, όπως φαίνεται από τα τηλεγραφήματα, που βρίσκονται στο Αρχείο του.

Ο Έξαρχος πάντως είναι έτοιμος, έχει γράψει το λόγο του που απευθύνεται προς τους αγρότες και τις Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, όπως επίσης και το λόγο του, που ευχαριστεί τον Πρόεδρο της Κυβέρνησης για την ανάθεση καθηκόντων Διοικητικού Αγροτικής Τράπεζας

Ο Ανδρέας διορίζει τον "δικό" του...!

Τελικά η απόφαση του Αρχηγού δεν πήρε σάρκα και οστά, ο Ανδρέας Παπανδρέου προώθησε τον κ. Βγενόπουλο, το δικό του φίλο, για διοικητή της Αγροτικής Τράπεζας.

Παρέμειναν όλα αυτά στο Αρχείο του για την ιστορία.


Αποστασία 1965-1967

Η Δημοτικότητα της Κυβέρνησης είχε αισθητά μειωθεί, είχαν τάξει πολλά ο Αρχηγός και οι βουλευτές που δεν ήταν δυνατό να ικανοποιηθούν.

Παράλληλα οι σχέσεις του Αρχηγού με τα ανάκτορα δεν βρίσκονταν σε καλό σημείο.

Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Γαρουφαλιάς ενεργεί ως θεματοφύλακας του Βασιλιά, και όχι της Κυβέρνησης.

Ιούλιος είναι ο μήνας της μεγάλης αλλαγής.
15 τον Ιούλη και η οριστική ρήξη.
Ο Βασιλιάς δεν περιμένει τη γραπτή παραίτηση του Παπανδρέου, δέχεται την προφορική και έχει έτοιμη τη νέα Κυβέρνηση. 

Τρεις Κυβερνήσεις σχηματίσθηκαν, του Νόβα, του Τσιριμώκου και τελευταία του Στεφανόπουλου, που ψηφίστηκε από 152 βουλευτές.

Είναι μια εποχή εξαγοράς συνειδήσεων, η Κυβέρνηση έδινε "Υπουργιλίκι" και χρήματα αρκετά, αρκεί να την ψήφιζες.

Πολιτικοί εκ παραδόσεως Κεντροαριστεροί υπουργοί-Πρωθυπουργοί γίνονταν "δούλοι" της αυλής.

Ο Έξαρχος παραμένει σταθερός, αταλάντευτος, κοντά στον Αρχηγό.

Η 15η Ιουλίου είναι ημέρα της μεγάλης αλλαγής, αυτός ο Βασιλόφρονας μεταβάλλεται σε Δημοκράτη.

Το άστρο του Γέρου της Δημοκρατίας, άρχισε και πάλι να λάμπει.

Μηνύματα απ' όλη την Ελλάδα, ήταν αισιόδοξα, για νίκη της Ενώσεως Κέντρου στις εκλογές,όποτε και να γίνονταν.

Ο Δημοκρατικός λαός τον Νομού Τρικάλων ανταποκρίθηκε στο προσκλητήριο της Δημοκρατίας.

Πραγματοποιήθηκε μεγάλη συγκέντρωση στα Τρίκαλα και μίλησαν οι βουλευτές Νικ. Έξαρχος, ο Αριστ.Αντωνίου και οι πολιτευτές Αλεξιάδης, Σωκρ. Φίλιος και ο Αγροτικός Αγωνιστής Χ. Μαντζάνας.

Ο Νικ. Έξαρχος μετέφερε τον χαιρετισμόν του Αρχηγού της ΕΚ και αναφέρθηκε στα όσα η ΕΚ κατά το διάστημα του 7μηνου, προσέφερε στο λαό και ιδιαίτερα προς τον αγροτικό κόσμο.

Την πρόοδο αυτή υπογράμμισε ο Έξαρχος ανέκοψε το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.

Τις τελευταίες μέρες τον 1966 η ΕΡΕ έπαυσε να στηρίζει την Κυβέρνηση των αποστατών και σχηματίσθηκε Υπηρεσιακή Κυβέρνηση Ιωαν. Παρασκευόπουλου.

Η υποστήριξη του Γ. Παπανδρέου προς την υπηρεσιακή Κυβέρνηση ήταν και η αρχή της ανοιχτής διάστασης με τον γιο του Ανδρέα Παπανδρέου

Ο Νίκος Έξαρχος για μια ακόμα φορά παραμένει πιστός στον Αρχηγό του Γ. Παπανδρέου, είναι η παλιά φρουρά.

Απρίλιος 1967 - Δικτατορία

Η περίοδος είναι προεκλογική.
3η Απρίλη ορκίζεται νέα Κυβέρνηση Κανελλόπουλου που προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μάη 1967.

Ο Νίκος Έχαρχος έχει προβλήματα υγείας, πρέπει να κάνει εγχείρηση στο εξωτερικό, στα μάτια του, πάσχει από γλαύκωμα.

19 Απριλίου παίρνω άδεια από το Υπ/μα της ΑΤΕ Χαλκίδας, όπου υπηρετούσα, γράφει ο Άθως Λιάπης  και φθάνω στα Τρίκαλα, όπου μαθαίνω για την υγεία τον και την πρόταση-απόφαση του, πως αν δεν πολιτευτεί για λόγους υγείας, προτείνει στη θέση του τον φαρμακοποιό Άγγελο Κύρκο.

Αντέδρασα. 'Οχι πως δεν ήταν μια σοβαρή πρόταση, αλλά η πολιτική τοποθέτηση των Κυρκαίων ήταν άκρα συντηρητική και με λίγους φίλους ξεκίνησα να ενημερώνω τους συμπολίτες πως ο 'Εξαρχος θα είναι υποψήφιος, ακόμα και εγχειρισμένος.

Ως νέος, ήμουν και εγώ με την πλευρά του Ανδρέα Παπανδρέου, παρ' ότι δεν τον είχα γνωρίσει από κοντά.

Βράδυ 20 Απρίλη ήμουνα στη Ζούλιανη και μιλούσα στούς παραγωγούς τον καφενείου, πως η 'Ενωση Κέντρου θα είναι ο νικητής των εκλογών και ο Νίκος Έξαρχος θα είναι υποψήφιος ακόμα και εγχειρισμένος.

Το πρωί της 21ης Απριλίου μάθαμε πως έγινε Δικτατορία και πως κεφαλή ο ισχυρός άνδρας, ήταν ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος. Η Χούντα των Συνταγματαρχών πρόλαβε τη Χούντα των Στρατηγών που ετοίμαζε ο Βασιλιάς.

Αιτιολογικό του Πραξικοπήματος, ο Κομμουνιστικός κίνδυνος που δεν υπήρχε, όπως το ομολόγησε και ο Αρχηγός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

Ακούμε από το Ράδιο στρατιωτικά εμβατήρια και μια σειρά «απαγορεύομεν» .

Αναστέλλονται άρθρα του Συντάγματος. Απαγορεύεται το δικαίωμα του Συνεταιρίζεσθαι, τον Συνέρχεσθαι, ο καθένας συλλαμβάνεται χωρίς να εκδοθεί ένταλμα. Επικρατεί φαινομενική ησυχία, αλλά η οργή τον Δημοκρατικού λαού ήταν μεγάλη.


Κρατητήρια - Φυλακές - Εξορίες - Κηδεία Γ. Παπανδρέου

Από τις πρώτες πράξεις των Δικτατόρων, η σύλληψη των Πολιτικών Αρχηγών (Παπανδρέου, Κανελλόπουλος). Ο Γ. Παπανδρέου, συνελήφθη τις πρωινές ώρες προς την 21η Απρίλη, οδηγήθηκε στο Γουδί με άλλους πολιτικούς και αργότερα στο ξενοδοχείο «Πικέρμι» και στη συνέχεια τέθηκε κατ' οίκον περιορισμό στο Καστρί, δηλαδή σε απομόνωση.

7 Οκτωβρίου, οι Δικτάτορες επέτρεψαν στους φίλους του, να τον επισκεφθούν.

Ο Νίκος Έξαρχος επιστρέφει από το εξωτερικό εγχειρισμένος

Επισκέπτεται τα Τρίκαλα, αλλά τώρα ελάχιστοι άνθρωποι έρχονται να τον δουν, ο φόβος είναι μεγάλος.

Μεγάλος ο αριθμός των πολιτικών βρίσκεται στις φυλακές και πολλοί, εξορία στα ξερονήσια.

Η σχέση του Νικ. Έξαρχου παραμένει στενή με τον ηγέτη.
Κατ' ομολογία φίλου αριστερού από το Νεοχώρι, στο σπίτι του Έξαρχου (Αχαρνών 76) έγινε μία συνάντηση με Παπανδρέου - Κοκκέβη - Μαύρου.

Αυτός, φύλαγε την πόρτα του υπογείου, ενώ η γυναίκα του, έφτιαχνε τους καφέδες.

Ήταν μια πράξη επικίνδυνη. 21η Μάρτη 1968 ο Αρχηγός κατήγγειλε στους ξένους ανταποκριτές, τους στρατιωτικούς.

Στις 23 προς 24 Οχτώβρη ο Γ. Παπανδρέου εισήχθη στον Ευαγγελισμό με γαστρορραγία και την 1η Νοεμβρίου, άφησε την τελευταία πνοή του.
Η κηδεία του στις 3 Νοέμβρη, ήταν και η πρώτη μαζική εκδήλωση του Ελληνικού λαού, ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών .

Η κηδεία του Γέρου της Δημοκρατίας, έγινε Λαϊκό Προσκύνημα, σείστηκε η Αθήνα, χιλιάδες λαού-άνδρες-γυναίκες-παιδιά, ήρθαν να τον τιμήσουν για τελευταία φορά.

Ο Έξαρχος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή κρατώντας πάνω σε μαξιλάρι, τα παράσημά του, μένει πιστός και μετά το θάνατο του.

Διάβημα Πολιτευτών 1973
  Ο καιρός περνά, η Δικτατορία παραμένει, όλα όμως δείχνουν, πως η αποκατάσταση της Δημοκρατίας, πλησιάζει.


Η κλονισμένη υγεία τον Νικολάου Έξαρχου, δεν του δίνει τη δυνατότητα να αντισταθεί εντονότερα κατά της Δικτατορίας.

Υπέγραψε όμως, την 1η Οκτώβρη 1973, μαζί με άλλους βουλευτές των δύο μεγάλων κομμάτων «Διάγραμμα βασικών θέσεων των Δημοκρατικών Πολιτικών Δυνάμεων, για τη μετάβαση στη Δημοκρατική ομαλότητα» .

Οι πολιτικοί σε γενικές γραμμές τονίζουν πως το αίτημα της λειτουργίας της λαϊκής κυριαρχίας είναι αίτημα παλλαϊκό. Δεν συμφωνούν με το τότε Κυβερνητικό σχήμα (Κυβέρνηση Μαρκεζίνη) και συνεχίζουν τον ασυμβίβαστο πολιτικό αγώνα, για την πλήρη λειτουργία, της λαϊκής κυριαρχίας. Επιθυμούν τη διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών και δηλώνουν πως η χώρα περνάει κρίσιμες στιγμές και το χρέος των δημοκρατικών δυνάμεων ειναι επιτακτικό.

 
Μεταπολίτευση - Εκλογές 1974
Ιούλιος 1974. Η Δικτατορία έπεσε αναίμακτα.
 Αρχές Σεπτέμβρη έρχεται από το εξωτερικό ο Ανδρέας Παπανδρέου

Όλοι οι Δημοκρατικοί της Ένωσης Κέντρου τον περιμένουν να ηγηθεί της Ε.Κ.

Αντί αυτού ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρύει το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, με νέα για την Πολιτική πρόσωπα. Παρά ταύτα, η επιρροή στους ανθρώπους της νέας γενιάς ήταν σημαντική.

Ο Νικόλαος Έξαρχος, ηλικίας τότε 77 ετών, λογικό ήταν να ταχθεί με την παλιά φρουρά, με την Ένωση Κέντρου, που είχε αρχηγό, τον φίλο του τον Γεώργιο Μαύρο.

Στις 13 Οκτώβρη 1974 δημοσιεύεται χαιρετισμός τον Νικολάου Έξαρχου και δήλωση του, ότι αποσύρεται της Πολιτικής για λόγους υγείας.

Έχοντας την συνείδηση ήρεμη, ότι προσπάθησε να εκπληρώσει το καθήκον του και να τιμήσει την αποστολή, που ο λαός των Τρικάλων του ανέθεσε.
Ο θάνατος του Νικολάου Έξαρχου

12η Μάρτη 1976 σε ηλικία 79 ετών πέθανε στο νοσοκομείο του Ευαγγελισμού και η κηδεία τον έγινε την επομένη 5 το απόγευμα από το Α' νεκροταφείο Αθηνών, με δημόσια δαπάνη, με τιμές υπουργού.

Όπως ήταν φυσικό, στη κηδεία τον παραβρέθηκε κόσμος πολύς και πολιτικοί από όλα τα πολιτικά κόμματα.

Ο τοπικός τύπος έγραψε αρκετά για την προσωπικότητα του.
«Υπήρξε εξέχουσα πολιτική Προσωπικότητα και από τους στενότερους συνεργάτες του αείμνηστου Γεωργίου Παπανδρέου».

Συνήλθε έκτακτα το Δημοτικό Συμβούλιο Τρικκαίων και εξέδωσε ψήφισμα για τον θάνατο του.

«Το Δημοτικό Συμβούλιο ψηφίζει»: Να παρακολουθήσει τη εκφορά τον νεκρού, αντιπροσωπεία του Δημοτικού Συμβουλίου.
Να κατατεθεί στέφανος επί της σωρού.
Να δοθεί εις μίαν οδόν της πόλεως το όνομα του εκλιπόντος.
Να εκφραστούν τα συλλυπητήρια εις τους οικείους. Να δημοσιευθεί το παρόν ψήφισμα στις τοπικές εφημερίδες.


Πρακτικά της Βουλής Συνεδρίαση 16ης Μαρτίου 1976

Τέσσερις μέρες μετά μίλησαν στην Συνεδρίαση της Βουλής για την προσωπικότητα του Έξαρχου, οι πιο κάτω: Ιωάννης Αλευράς, εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ, Ηλίας Ηλιού εκ μέρους της Αριστεράς, Αχιλλέας Παπαλουκάς, εκ μέρους της ΕΡΕ, Ανδρέας Κοκκέβης εκ μέρους της ΕΔΗΚ, Αθανάσιος Δερβέναγας και Αριστοτέλης Αντωνίου Βουλευτές Τρικάλων

Ο Ιωάννης Αλευράς τόνισε πως εννέα βουλευτικές περιόδους εκπροσώπησε την γενέτειρα του, το νομό Τρικάλων στη Βουλή των Ελλήνων, πως δεν είχε πολιτικούς οπαδούς, πως είχε φίλους, πως η αγάπη, η καλοσύνη, η ανεξικακία, η αρετή ήταν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, πως ήταν το αγαπημένο παιδί του Γεωργίου Παπανδρέου.

Όταν κάποτε ρωτήθηκε ο Γ. Παπανδρέου, Πρόεδρε πως πάει το κόμμα σας, η απάντηση ήταν:
«Μα δεν έχω κόμμα, οικογένεια έχω και ένα από τα αγαπημένα παιδιά είναι και ο Νίκος».

Ο Ηλίας Ηλιού λιγόλογος τόνισε πως ήταν αγαθός άνθρωπος, δραστήριος στην πολιτική, αλλά και καλοζωιστής.

 
Ο Αχιλλέας Παπαλουκάς τόνισε ιδιαίτερα την πραότητα και την μετριοπάθεια του χαρακτήρα του.

Ο Ανδρέας Κοκκέβης ο πιο στενός φίλος πολιτικός. Μίλησε πως ήταν γόνος οικογενείας πολιτευόμενων πού προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην πατρίδα και στο Έθνος, ήταν άνθρωπος με πλούσια ψυχιχά χαρίσματα, ανεξίκακος από εκείνους που θα μείνουν ως ολίγοι στην ιστορία.

Και τελευταίοι, οι Τρικαλινοί βουλευτές:

Ο Αθανάσιος Δερβέναγας: Τόνισε πως ο Έξαρχος ήταν από τα διακεκριμένα μέλη της Τρικαλινής Κοινωνίας που δεν άφησε περιουσία, αλλά μνήμη αξέχαστη και πως ο Τρικαλινός λαός πενθεί για το θάνατό τον.

Ο Αριστοτέλης Αντωνίου: Μίλησε για το ιστορικό της οικογένειάς του, πως ήταν γόνος αρίστης οικογένειας, προικισμένος με ήθος και χαρακτήρα αδαμάντινο, πράος, ειλικρινής, έντιμος, μετριοπαθής, με γνώμονα στη ζωή του τα διδάγματα του Θεανθρώπου, την αγάπη που εφάρμοζε σ' όλη την πολιτική του σταδιοδρομία.

 
Πολιτικό Μνημόσυνο Νίκου Έξαρχου Μάρτης 1976 - Μάρτης 1996

Είκοσι (20) χρόνια απο το θάνατό του πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Τρικκαίων, ομιλία από τον Γεώργιο Ανδρεόπουλο, Δικηγόρο -Οικονομολόγο, για την προσωπικότητά του και έκθεση φωτογραφικού υλικού που παρουσιάζει τον Έξαρχο, σ' όλες τις δραστηριότητές του (ορκωμοσίες - συνεστιάσεις, συνέδρια κλπ... παρελάσεις - δοξολογίες).

Πηγές:
Aποσπάσματα από το βιβλίο του Άθου Λιάπη - Αθήνα 2010

*Ο Άθως Λιάπης συγγραφέας του
βιβλίου γιός της αδελφής του
Νικ. Εξάρχου Αντιγόνης Έξαρχου - Λιάπη
 
Εφημερίδα "Αναγέννησις" των Τρικάλων
Εφημερίδα "Θάρρος" των Τρικάλων


Επιμέλεια: Νίκος Μουτσίκας
  Κράτα το Κράτα το Κράτα το Κράτα το Κράτα το Κράτα το