- Aνταπόκριση από τα Τρίκαλα δημοσιευθείσα στην εφημερίδα "ΑΙΩΝ" * με θέμα τις εμποροπανηγύρεις στην περιοχή μας τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό.




- Στην ανταπόκριση της 25ης Αυγούστου 1884 γίνεται λόγος κυρίως για την εμποροπανήγυρη Πύλης (Πόρτα Παζάρ) του τότε δήμου Αιθήκων η οποία από την χρονιά εκείνη γίνεται από μονοήμερη, τριήμερος.

- Στο άρθρο, δεν γίνεται μόνο αναφορά στα της εμποροπανήγυρης αλλά περιγράφονται εν είδη "ταξιδιωτικής περιήγησης" αξιόλογα μνημεία κυρίως θρησκευτικά της περιοχής όπως η εκκλησία της Πόρτας Παναγιάς και η Μονή Δουσίκου.

- Άξια προσοχής, και η αναφορά του αρθρογράφου στο τέλος στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, ότι οι κάτοικοι κυκλοφορούσαν πλέον και προσήλθαν στο παζάρι απηλλαγμένοι από τον φόβο των ληστών, η "ληστοκρατία" πριν την προσάρτηση ήταν "κατάρα"...



ΤΡΙΚΚΑΛΑ, 25 Αυγούστου 1884.

(Ιδιαιτέρα αλληλογραφία του "Αιώνος")
Ενταύθα είναι ο καιρός των θρησκευτικών εμπορικών πανηγύρεων.
Εν ουδεμιά ίσως άλλη έπαρχία της Ελλάδος γίγνονται τοσαύται πανηγύρεις, όσαι εν Θεσσαλία και ιδία των εν τω νομώ Τρικάλων.
 Διότι καθ' όλον τον νομόν Λαρίσης δύο μόνον εμπορικαί γίνονται πανηγύρεις, η Τυρνάβου αρχομένη τη 23 Απριλίου και διαρκούσα οκτώ ημέρας, και η των Φαρσάλων, οκτώ επίσης ημέρας διαρκούσα από της 15 Αύγούστου και εφεξής.

Άλλ' εν τω νομώ Τρικάλων τελούνται πολλαί πανηγύρεις. Εν Μασκολούρι ή Μοσκλούρι, παρά τους Σοφάδες της Καρδίτσης, η εμπορική πανήγυρις άρχεται τη 2 Μαίου.

Τη 20-23 Αυγούστου γίγνεται εν Πόρτα — Παναγιά, μεθ' ην ακολουθεί αμέσως η της Κερασιάς και η του Κλοκοτού.

Πέρυσιν συνεστάθησαν και δύο άλλαι εμπορικαί πανηγύρεις, η εν Πετροπόρω του δήμου Πελινναίων της επαρχίας Τρικάλων και η εν Τρικκάλοις, διαρκούσα οκτώ όλας ημέρας, περί ης θα γράψω, όταν αύτη γίνη κατά την 8η προσεχούς μηνός.

Αι εμπορικαί πανηγύρεις φαίνονται λαβούσαι αρχήν και σύστασιν εκ των θρησκευτικών.
Όπως εν τη αρχαιότητι και ιδία εν τοις Ολυμπίοις η θρησκευτική δεν απέκλειε την εμπορικήν και εκείσε προσήρχοντο πολλαχόθεν έμποροι και κάπηλοι ίνα πωλήσωσι τα προιόντα της χώρας αυτών, ούτω και αι θρησκευτικαί πανηγύρεις των νυν Ελλήνων δεν αποκλείουσι τας εμπορικάς, αλλ' αι τελευταίαι εισί αναγκαία συνέπεια τών πρώτων.

Αι πανηγύρεις διττόν έχουσι τον χαρακτήρα, τον κυρίως θρησκευτικόν και τον πολιτικόν.

Αύται συνάπτουσι τους ανθρώπους θρησκευτικώς και πολιτικώς, παρέχουσιν αυτοίς το ενδόσιμον να βλέπωσιν αλλήλους, αναπτύσσουσι την επιμιξίαν, ανταλλάσσουσι τα προϊόντα και πολλά άλλα αγαθά επιφέρουσι.

Τοιαύτα τινα έχει και η εν Πόρτα Παναγιά πανήγυρις περί ης ο λόγος.


Η Πόρτα — Παναγιά, ακμάζουσα άλλοτε κωμόπολις, τανύν τέλεον κατεστραμμένη και τρία μόνον μαγαζεία (sic) έχουσα, κατατάσσεται εν τοις χωρίοις τοις ανήκουσιν εις τον δήμον Αιθίκων.

Απέχει των Τρικάλων τρεις περίπου ώρας και είναι απέναντι του χωρίου της Πόρτας - Παζάρι, αμφοτέρων κειμένων παρά τας λεγομένας Μεγάλας Πύλας και χωριζομένων δια τού ποταμού τής Πόρτας, του Πορταρίκού.

Το στενόν των Μεγάλων Πυλών είναι θέας άξιον.

Μετά τα Τέμπη ουδέν άλλο της Θεσσαλίας μέρος είναι θελκτικώτερον άμα και φοβερώτερον.
Βράχοι  απότομοι και υψηλοί ένθεν και ένθεν έχουσι το επιβλητικόν καί θαυμαστόν.

Δεξιόθεν τω εισιόντι εις τας Πύλας είναι ο νυν Κόζιακας, το Κερκετικόν όρος των αρχαίων, όπερ ο κ. Γεωργιάδης υποθέτει ότι είναι το Κερκέτιον.
Αριστερόθεν είναι έτερον όρος, ου την κορυφήν οι παροικούντες καλούσιν Νίταρνο.


Αν παρά των αρχαίων εκαλείτο Ίταμον αγνοώ.

Αμφότερα τα όρη, κλάδος της Πίνδου, είναι κατάμεστα δένδρων παντοδαπών και ιδία καστανεών, κέδρων, ελατών και άλλων.

Εν τω μέσω εκατέρων κείνται μοναί, εν μεν τω Ιτάμω της Γκούρας, τέλεον καταστραφείσα υπό τών Αλβανών τω 1878, και η του Δοσίκου, περί ης θα είπω ολίγα κατωτέρω.

Επί της κορυφής του Ιτάμου παρετηρήθησαν λίθοι, οίτινες απετέλλουν άλλοτε φρούριον, χρησιμεύον προς παρακώλυσιν των θελόντων να εισέλθωσιν δια των στενών η υπεράσπισιν των κατοίκων, καταφευγόντων εις αυτό.

 
Πρός τα άκρα του στενού υπάρχει γέφυρα, μίαν έχουσα μεγάλην αψίδα κτίσμα ίσως των Βυζαντινών και συνδέουσα τα εντεύθεν του ποταμού χωρία προς τα εκείθεν.

Τίνα σημασίαν είχον τα στενά ταύτα παρά τοις αρχαίοις, δεν είναι του παρόντος να είπωμεν.

Υπό τας υπωρείας του Κόζιακα και κάτωθεν της μονής Δοσίκου και ουχί άνωθεν ως εσφαλμένως γράφει ο κ. Γεωργιάδης, κείται και ο διάσημος ναός της Παναγιάς εν τω Χωρίω Πόρτα — Παναγιά και ουχί παρά το χωρίον, ως έσφαλμένως και περί τούτου λέγει ο κ. Γεωργιάδης.

Ο ναός ούτος, κτίσμα του αυτοκράτορος Ανδρονίκου, είναι άξιος θέας διά τα εξής: 

α) Διότι αι εικόνες της Παναγίας και του Χριστού, μεγέθους φυσικού, είναι εκ ψηφίων, ων το χρύσωμα εξηλείφθη υπο τών Αλβανών τω 1878


β) Η της Παναγίας εικών κείται δεξιά τω εισιόντι εις τον ναόν.

γ) Ο θόλος δεν είναι εν τω κυρίως ναώ, αλλ' εν τω προνάω, όστις, κατά την παράδοσιν, προσετέθη βραδύτερον η ολίγον αμέσως υπό της αυτοκρατείρας, και εις τούτο έδωκεν ίσως αφορμήν η εκ διαφόρου ύλης, εκ λίθων οικοδομη αυτού.

Ο εν τω θόλω Παντοκράτωρ είναι ζωηρότατος, και νομίζω ότι είναι και αυτός εκ ψηφίων.

Αι εικόνες του Χριστού και της Παναγίας είναι θέας άξιαι διά την τέχνην και την ζωήν ην έτι έχουσι μετά τοσούτους αιώνας και τοσαύτας καταστροφάς.

Άλλ' ο λαμπρότατος ούτος ναός υπό χριστιανικήν έποψιν περιέστη νυν εις αθλιωτάτην κατάστασιν και φόβος είναι, μη ημέρα τη ημέρα προβαίνει ολοέν προς την καταστροφην.

Περιέστι δε ο ναός εις την νυν αυτού κατάστασιν ένεκα της αβελτηρίας των μοναχών της μονής Δοσίκου εις ην υπάγεται.


Η άλλοτε διάσημος μονή του Δοσίκου αριθμούσα κατά μέν τον κ. Γεωργιάδην 300 κελλία, κατά δε τους κατοίκους της Πόρτας 366, άπαντα σχεδόν ετοιμόρροπα, κεκτημένη άπειρα κτήματα και έχουσα εισοδήματα μέγιστα, περιέστη σήμερον εις οικτράν οικονομικήν κατάστασιν ένεκα του ηγουμένου και του ηγομενοσυμβουλίου αυτής.

Εις μάτην η αντίθετος μερίς ανηνέχθη εις τον άγιον Τρίκκης, εις μάτην έγραψεν εις την Ι. Σύνοδον. `


Ο υπουργός τών έκκλησιαστικών κ. Βουλπιώτης, ο τοσαύτην ενδεικνύμενος μέριμναν υπέρ της διασώσεως των χριστιανικών αρχαιοτήτων, θα λάβη υπ' όψει τα γραφόμενα ταύτα και θα φροντίση περί της διασώσεως τού Ιερού ναού της Πόρτας - Παναγιάς και της βελτιώσεως των κακών εχόντων εν τη μονή Δοσίκου. `

Ως δε πληροφορούμαι και ο γυμνασιάρχης Τρικάλων κ. Κ. Νεστορίδης έπεμψεν εις το υπουργείον έκθεσιν εις τον ναόν καί τήν μονήν αφορώσαν.

Εν Πόρτα - Παναγιά εγίνετο άλλοτε πανήγυρις μίαν μόνον διαρκούσα ημέραν.

Φέτος ο δήμαρχος Αιθίκων κ. Χατζή Γάκης, ανήρ νοήμων και ρέκτης επέτυχε να διαρκή η πανήγυρις από της 20-23 Αύγούστου.

 Δεν κατώρθωσεν όμως να πείση τους κατοίκους να κατασκευάσωσιν αντί εκ φύλλων καλύβας εκ σανίδων και να αφεθή εις αυτόν η κατασκευή, ίνα ωφελήται και ο δήμος·

Οι κάτοικοι, φοβούμενοι μη βραδύτερον ο δήμος καρπούται μόνος τας ωφελείας, δεν επέτρεψαν τούτο.

Ευελπιστώ, ότι το επόμενον έτος η θα αναγκασθώσιν οι κάτοικοι να κατασκευάζωσι τοιαύτας, αίτινες να προφυλάττωσι τους άνθρώπους από της θέρμης του ήλίου και του ψύχους της νυκτός και από των άλλων ατμοσφαιρικών μεταβολών, η θα αναλάβη αυτό ο δήμος την κατασκευήν τοιούτων εν τόπω ανήκοντι εις αυτόν.

Καί τοι φέτος η πανήγυρις ήρξατο διαρκούσα τρείς ημέρας καί τοι και ενταύθα, μαστίζει τον τόπον αχρηματία ούΧ ήττον η αγορά υπήρξε ζωηρά.

Ο φόβος των βροχών είχεν εκλίπει και οι άνθρωποι προσήρχοντο αφόβως.

Εν τη πανηγύρει ταύτη πωλούνται και αγοράζονται ιδίως ζώα φορτηγά, πρόβατα, αίγες, τυρός, βούτυρον και άλλα χρήσιμα εις την ευζωίαν και εις την οίκιακην χρήσιν.

Ιδίως παρετηρήθη κίνησις εις την αγοράν βουτύρου και τυρού.

Εις την εμπορικήν ταύτην κίνησιν συνετέλεσε και η από της προσαρτήσεως τέλεον εκλιπούσα επάρατος ληστεία, ήτις  άλλοτε ενταύθα ιδίως είχε καταστή το φόβητρον των κατοίκων, μη τολμώντων ουδ' εκ των οικιών αυτών να εξέλθωσι.

Τούτου ένεκα και οι χωρικοί, εις λήθην παραδώσαντες όσα πάσχουσιν υπό των νέων δεσποτών αυτών, των βέηδων επιστατών, ευγνωμόνως απεδέξαντο την απαλλαγήν αυτών από του τουρκικού ζυγού και ευέλπιδες ατενίζουσιν εις το μέλλον, καθ' ό έσονται από σκλάβοι αληθώς ελεύθεροι.

Κ.

Αιών, αρ. φύλ. 4567, 31.08.1884: 2




* Ο Αιών (1838-1888) ήταν ελληνική πολιτική εφημερίδα του 19ου αιώνα με τόπο έκδοσης την Αθήνα.


- Την εξέδωσε το 1838 στην Αθήνα, ο Ιωάννης Φιλήμων, γνωστός ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης και της Φιλικής Εταιρείας.

- Ο «Αιών», ήταν το δεύτερο εκδοτικό εγχείρημα του Ιωάννη Φιλήμονα, έπειτα από την έκδοση της εφημερίδας «Χρόνος» με πρώτο έτος έκδοσης στο Ναύπλιο το 1832. Ο «Αιών» κυκλοφόρησε σε μια εποχή που στην πολιτική ζωή της χώρας δέσποζαν τρία κόμματα: το Αγγλικό, το Γαλλικό και το Ρωσικό. Η εφημερίδα συνέπλευσε με το Ρωσικό κόμμα. Αντιπολιτεύτηκε το καθεστώς της απόλυτης μοναρχίας και τη Βαυαροκρατία που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, με βασιλέα τον Όθωνα συνεπικουρούμενος από ανακτοβούλιο Βαυαρών ευγενών. Το 1839, στήριξε τη «μυστική» Φιλορθόδοξο Εταιρεία, που ήθελε να επανασυνδέσει την Εκκλησία της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

- Ο Αιών κατέκρινε τις αυθαιρεσίες της εξουσίας, αλλά και το πολιτικό σύστημα, το οποίο όπως έγραφε, βρισκόταν σε πλήρη αναντιστοιχία με τις φιλελεύθερες αρχές τις οποίες ευαγγελιζόταν η Επανάσταση του 1821 και τις καθιέρωσαν οι Εθνικές Συνελεύσεις. Στις σελίδες του φιλοξένησε πλήθος αναλύσεων σχετικά με τις αρχές του κοινοβουλευτισμού. Τα κείμενα αυτά έμελλε να γίνουν το πρόγραμμα της επανάστασης που επέβαλε Σύνταγμα στον βασιλιά Όθωνα, την 3η Σεπτεμβρίου 1843.


- Από το 1854 ξεκίνησε μια καινούργια εποχή για τον «Αιώνα». Ο μόλις 21 χρονών ο Τιμολέων Φιλήμων, ήταν ευρυμαθής και μαχητικός, εμβληματική μορφή της ελληνικής δημοσιογραφίας. Η εφημερίδα επέμεινε στην μαχητική της αρθρογραφία. Αλλά επιπλέον δημοσίευε τώρα και πολλές εξωτερικές ειδήσεις, φιλολογικές κριτικές, ιστορικές και αρχαιολογικές πραγματείες, κάλυπτε δε εκτενώς την εσωτερική πολιτική κίνηση. Αυτό ήταν νεωτερισμός για την εποχή της.

- Πήρε θέση υπέρ της μεταβολής του καθεστώτος και της απομάκρυνσης του Όθωνα. Υποστήριξε με πάθος εκείνους που ανέλαβαν την έξωσή του, οδηγώντας στην πολιτική μεταβολή της 10ης Οκτωβρίου 1862. Την περίοδο αυτών των γεγονότων ο διευθυντής της εφημερίδας αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα.

- Με την ανάρρηση στην εξουσία του μονάρχη Γεώργιο Α΄, η γραμμή της εφημερίδας άλλαξε. Έγινε πιο μετριοπαθής. Φυσικό άλλωστε, αφού ο διευθυντής της την άφησε για να γίνει γραμματέας του νέου βασιλιά. Στη θέση αυτή δεν έμεινε πολύ. Γρήγορα παραιτήθηκε για να αναλάβει ξανά τη διεύθυνση του «Αιώνα». Όταν το 1874, η κυβέρνηση Βούλγαρη θέλησε να περιορίσει τις συνταγματικές ελευθερίες, ο «Αιών» της άσκησε σκληρότατη αντιπολίτευση, εμμένοντας στις δημοκρατικές αρχές.

- Το 1887, ο Τιμολέων Φιλήμων εξελέγη δήμαρχος Αθηναίων. Το 1888, ο «Αιών» διέκοψε την έκδοσή του. Ήδη η επιρροή του είχε περιοριστεί. Στα τελευταία του φύλλα ήταν απλώς όργανο της δημοτικής αρχής.


Επιμέλεια: Νίκος Μουτσίκας