
- Διοικητική διαίρεσις
- Η πόλις
- Σύλλογοι - φορείς
- Τα Χωρία και οι Συνοικισμοί
Υπό Ιωάννου Παπασωτηρίου*
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΙΣ
Α'. ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ
Α'. Ούτος από το 1914 αποτελείται από την πόλιν Τρικκάλων καί απο δέκα τρία χωρία και συνοικισμούς.
ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΡΙΚΚΑΛΩΝ
ΟΡΙΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΟΡΗ - ΠΟΤΑΜΟΙ
Αύτη κατέχει το κέντρον περίπου του νομού. Η σημερινή επαρχία Τρικκάλων κατέχει το πλείστον μέρος της αρχαίας πεδινής Εστιαιώτιδος και μέρος της αρχαίας ορεινής Αθαμανίας και έχει κατα την τελευταίαν απογραφήν 72.156 κατοίκους
Όρη αυτής είναι η Πίνδος και τα Xάσια.
Ποταμοί της είναι ο από Δ. προς Α. ρέων Πηνειός και οι παραπόταμοι αυτού, ήτοι εκ δεξιών μεν: Ο Πορταϊκός ή Πορτιάτης, εκ του στενού της Πόρτας εισερχόμενος εις την πεδιάδα, με παραποτάμους τον Ανάποδον η Πουλιανίτην, και άλλους τινας χειμάρρους καί 2) Ο Ενιπεύς (Τσιναρλής = πλήρης πλατάνων), όστις αναφέρεται υπό των αρχαίων ποιητών, Ομήρου, Βιργιλίου, Φλάκκου κλπ. (πρβλ. Ιστορ. Θεσσαλίας Ν. Γεωργιάδου, σελ. 38), και όστις εκβάλλει παρά το χωρίον Κεραμίδι εις τον Πηνειόν.
Εξ αριστερών δε: α) Κουμέρκης, β) Ληθαίος, γ) Νεοχωρίτης (αρχαίος Κουράλιος) με τους παραποτάμους του και τους χειμάρρους του, όστις πηγάζει εκ Χασίων.
Η πόλις των Τρικκάλων
Τα Τρίκκαλα κείνται επ' αμφοτέρων των οχθών τού Ληθαίου. Τα Τρίκκαλα με πληθυσμόν 18.682 κατοίκους είναι πρωτεύουσα τού Δήμου, Επαρχίας καί Νομού Τρικκάλων.
Είναι έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης καί Σταγών, ήτις στεγάζεται εις αληθές μέγαρον.
"Εδρα Νομαρχίας, του 5ου Πεζικού Συντάγματος μέ πολύ ωραίους στρατώνας γενομένους ολίγον προ του 1912, με θαυμάσιον Ηρώον, με αρτεσιανόν και λουτρά.
Επίσης έδρα Διοικήσεως Χωροφυλακής καί Πρωτοδικείου, όπερ στεγαζεται μαζί με όλα τα δικαστήρια, Ειρηνοδικείον και Πταισματοδικείον, εις τους παλαιούς στρατώνας (σ.σ. σημερινό παλαιό δικαστικό μέγαρο) καταλλήλως διερρυθμισμένους, καθώς και έδρα Έπιθεωρητού δημοτικών σχολείων.
Έχει Γυμνάσιον αρρένων μέ 650 μαθητας καί 150 μαθήτριας.
Ήδη επί τέλους κατόπιν πολλών ενεργειών τού Νομάρχου κ. Ν. Αντωνοπούλου και του Δημάρχου κ. Θ. Θεοδοσοπούλου, ηγοράσθησαν τα οικόπεδα δια Γυμνάσιον καί γυμναστήριον και ενεγράφη πίστωσις εις τον Κρατικόν Προϋπολογισμον ενός εκατομμυρίου υπέρ ανεγέρσεώς του.
Έγινε δηλαδή η αρχή, η οποια ελπίζομεν να είναι το ήμισυ τού παντός έργου.
Έχει έξ δημοτικά σχολεία.
Επίσης έχει οκτώ ένορίας, εις τας εκκλησίας των οποίων πολλαί έγιναν επισκευαί και ανακαινίσεις επί του νυν Σεβ. Μητροπολίτου κ. Πολυκάρπου. Αύται είναι: η της Φανερωμένης, Έπισκέψεως, αγ. Νικολαου, αγ. Κωνσταντίνου, αγ. Παρασκευής, Ζωοδόχου Πηγής Σαραγιών (κτισθείσης νέας), 'Αγ. Αθανασίου Μπάρας καί αγ. Μαρίνης (κτισθείσης νέας). [Ιδέ είς «Θάρρος» περί των εκκλησιών Τρικκάλων σχετικά άρθρα μου]
Τα Τρίκκαλα έχουν Γραφείον Γεωργικής περιφέρειας, Γεωργικόν Θεσσαλικόν ταμείον, 'Ένωσιν Γεωργικών Συνεταιρισμών, Υπηρεσίαν συγκεντρώσεως σίτου, Διεύθυνσιν Τ.Τ.Τ., Δασαρχείον, Πταισματοδικείον, Ειρηνοδικείον, Ύποθηκοφυλακείον, Γεωργικόν Έπιμελητήριον, Οικονομικήν Εφορίαν, Δημόσιον καπνεργοστάσιον, νομίατρον, νομοκτηνίατρον, νομομηχανικόν, Συλλόγους Δικηγορικόν, Ιατρικόν, Οδοντοϊατρικόν, Φαρμακευτικόν, Εμπορικόν.
Επίσης έχουν Σύλλογον Εργατικόν Αθηνάς Έργάνης, Αποικιακών, Αρτοποιών, Επιπλοποιών, Καρροσιδηρουργών, Κουρεών, Ξενοδόχων φαγητού, Πολυτέκνων, Ομοσπονδίαν Έπαγγελματιών καί Βιοτεχνών, Σύλλογον Υποδηματοποιών, Φανοποιών.
Έχουν επίσης Φιλόπτωχον ταμείον συσταθέν υπό του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Πολυκάρπου, όστις είναι πατήρ των πτωχών, παράρτημα Πατριωτικού Ιδρύματος, Μορφωτικόν Σύλλογον υπό την προεδρίαν του Νομάρχου κ. Ν. Αντωνοπούλου, διατηρούντα Νυκτερινήν σχολήν Απόρων, Λέσχην Τρικκάλων, Φιλοδασικήν ένωσιν, Θρησκευτικόν Σύλλογον «Ο Έλεήμων Σαμαρείτης».
Τα Τρίκκαλα έχουν επίσης διάφορα εργοστάσια, τέσσαρας κυλινδρομύλους, πέντε εργοστάσια ζαχαροπλαστικής, δύο χαλβαδοποιίας, τρία λαναριστήρια, έν μηχανουργείον, εξ εργοστάσια ξυλουργικής, δύο υφαντουργικής, εν παγοποιίας και κατασκευής αεριούχων ποτών, υποκαταστήματα των Τραπεζών Εθνικής, Αγροτικής, Αθηνών, Εμπορικής και Κεντρικόν Κατάστημα Τραπέζης θεοδοσοπούλου, τέσσαρα τυπογραφεία και πολλά εμπορικά καί επαγγελματικά καταστήματα παντός είδους.
Με όλα αύτα εν γένει καί με την εβδομαδιαίαν κατα Δευτέραν αγοράν και την ετησίαν κατ' Οκτώβριον τα Τρίκκαλα παρουσιάζουν σπουδαίαν εμπορικήν κίνησιν. Εις τα Τρίκκαλα εκδίδονται επίσης και δύο ημερήσιαι εφημερίδες, το «Θάρρος» και η «Αναγέννησις» πολύ συντελούσαι εις τήν πνευματικήν αναπτυξιν τού τοπου.
Χωρία και Συνοικισμοί του σημερινού Δήμου Τρικκαίων
1. Αγία Μονή.
Ν. της πόλεως επ' αμφοτέρων των οχθών του ομωνύμου ποταμίου συνδεομένων δια σιδηράς γεφύρας γενομένης μετα την απελευθέρωσιν. Κατοικείται απο Σαμαριναίους ως επί το πλείστον ασχολουμένους ιδίως εις εριουργίαν. Σχολείον τετρατάξιον με 151 μαθητάς.
Ήτο άλλοτε αγία Μονή, εξ ής και το όνομα του προαστείου. Εντεύθεν πολλοί επιστήμονες.
2. Πυργετός.
Επί δεξιάς όχθης ποταμίου Αγίας Μονής, εφ' ου ξύλινη γέφυρα καί 20' ΝΔ. της πόλεως, μεθ' ης συνδέεται δια καλής οδού επισκευαζομένης. Σχολείον διτάξιον με 109 μαθ.
3. Κόκκινος Πύργος.
Δ. της πόλεως 20'. Σχολείον με 87 μαθητάς. Ενορία αγ. Γεωργίου με ωραίον προαύλιον.
4. Κηπάκι.
Ώς μετωνομάσθη ο παρα την σιδηρ. γραμμήν ΒΔ. τής πόλεως μικρός Συνοικισμός Βρανος, κτήμα Ιδιωτικόν.
5. Απόστολοι (Ζαπτσαΐοι).
ΒΔ. των Τρικκάλων. Έχει περί τούς 300 κατοίκους. Σχολείον μέ 58 μαθητας
Η εκκλησία του των Αγίων Αποστόλων τιμάται ως θαυματουργός και δι αυτό μετωνομάσθη έτσι απο Ζαπτσαίους, ως ονομάζετο τουρκιστί προηγουμένως.
Είναι αρκετά εύφορον χωρίον λόγω και του δι αυτού διερχομένου ποταμίου, όπερ έχει και αρκετά ψάρια.
6. Σωτήρα.
Παρα τον Ληθαΐον Β. πόλεως. Σχολείον με 40 μαθητάς. Ενορία Μεταμορφώσεως Σωτήρος.
7. Περδικορράχη Κατίδι(ον).
Πλησίον καί ΒΑ. της Σωτήρας. Σχολείον με 12 μαθητάς, Ενορία 'Αγ. Αθανασίου.
8. Κρηνίτσα.
ΒΑ. της πόλεως παρα την προς Παληόπυργον οδόν.
Σχολείον με 42 μαθητάς. Ενορία 'Αγίου Κωνσταντίνου.
9. Λογγάκι.
ΒΑ. της πόλεως εντεύθεν Κρηνίτσης. Σχολείον με 33 μαθητάς. Ενορία αγ. Αθανασίου.
10. Λεπτοκαρυά (Σελήμογλου).
Β. και πλησίον των Κουτσομυλίων καί του πεδίου Βολής του 5ου Πεζικού Συνταγματος.
11. Ριζαριό.
ΝΑ. των Τρικκάλων παρά την δεξιάν όχθην Ληθαίου. Εδώ τω 1854 έγινε μάχη μεταξύ Ελλήνων επαναστατών και Τούρκων.
Σχολείον εις πολύ καλόν οίκημα με 101 μαθητάς. Ενορία Αγίου Χαραλάμπους με πολύ καλόν ναόν.
12. Καρυαί.
Ν. και πλησίον της πόλεως.
Σχολείον μέ 53 μαθητας εις καλόν οίκημα. Εκκλησία του 'Αγίου Αθανασίου.
13. Φλαμούλι(ον).
Πλησίον των Καρύων και της σιδηρ. γραμμής. Σχολείον μέ 48 μαθ. Έκκλησία της αγίας Παρασκευής.
Αποτελεί με Καρυές μίαν ενορίαν. Οι κάτοικοι όλων των ανωτέρω χωρίων και Συνοικισμών ασχολούνται εν μέρει εις την κτηνοτροφίαν και ιδίως εις την γεωργίαν.
Κοινότητες και χωρία τέως Δήμου Τρικκάλων
Ούτος κατείχε το περί τα Τρίκκαλα πεδινόν μέρος.
1. Κοινότης Διποτάμου (Λεστίνου).
Έδρα το Διποταμον (Λέστινον) Δ. των Τρικκάλων μέ 254 κατ. Έχει σχολείον με 34 μαθητας.
Εις την Κοινότητα τού Διποτάμου ανήκει καί το χωρίον Ρόγγια με 228 κατ.
2. Κοινότης Μικρού Κεφαλοβρύσου (Μικρού Μερτσίου).
3. Κοινότης Μεγάλου Κεφαλοβρύσου (Μεγ. Μερτσίου).
ΒΔ. τών Τρικκάλων. Ενορία αγ. Γεωργίου με έσοδα 10 χιλ.
Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου καί Ελένης εκτίσθη υπό της Κυρα - Βασιλικής. Εδώ έχει στάσιν ο θεσσαλικός σιδηρόδρομος.
Τα Κεφαλόβρυσα μετωνομάσθησαν ούτως λόγω των παρακειμένων εις ταύτα Κεφαλοβρύσων (αναβλυζόντων ύδατων), αν και ο λαός έχει πλάσει ολόκληρον μύθον πέριξ του ονόματος Κεφαλοβρύσου.
4. Κοινότης Μεγάλου Χωρίου (Μπουχωνίστης).
Α. των Τρικκαλων επί της δημοσίας οδού.
Κατ. 1399, ώστε δικαιολογείται η μετωνομασία εις Μέγα χωρίον. Έχει τηλέφωνον και τριτάξιον σχολείον με 202 μαθητάς. Ενορία του Αγίου Αθανασίου με 20 χιλ. δρχ. έσοδα.
5. Κοινότης Κουρμπαλί(ου).
'Έδρα του το Κουρμπαλί(ον) μέ 468 κατ. Σχολείον με 93 μαθητάς. Εδώ υπάγονται και τα χωρία Νομή μέ 268 κατ., Πετρόπορος μέ 254 κατ.
Τα χωρία ταύτα είναι πλησίον του έλους «Βούλας».
6. Κοινότης Σερβωτών.
7. Κοινότης Γλύνους.
Ευρίσκεται πλησιέστατα μεταξύ του Ληθαίου και Πηνειού και δι αυτό συχνά πλημμυρίζεται υπ' αυτών.
8. Κοινότης Πατουλιάς.
9. Κοινότης Λόγγου (τέως Λόγγου Αχμέτ - Αγα).
10. Κοινότης Αγίας Κυριακής.
Πλησίον καί αριστερά τού Πηνειού.
11. Κοινότης Μεγάλων Καλυβίων.
Πλησίον και δεξιά τού Πηνειού.
Τω 1933 είχεν ίδρυθή ένταύθα καί Γεωργικίν Σχολείον, όπερ όμως ελλείψει μαθητών δεν λειτουργεί πλέον.
Έχει τηλέφωνον και συγκοινωνίαν τακτικήν, διοτι πλησίον αυτού διέρχεται ο θεσσαλικός Σιδηρόδρομος, όστις κάμνει στάσιν ενταύθα. Αποτελεί ιδίαν ενορίαν του αγίου Νικολάου με 40 χιλ. δρχ. έσοδα, με 500 στρέμματα αγρούς και 300 περίπου πρόβατα, ενορία η οποία είναι σωστό μοναστήρι.
Τελευταία γεωργική παραγωγή του ανήλθεν εις 525 χιλ. οκ. σίτου και εις 600 χιλιάδας αραβοσίτου και 70 χιλ. κριθής. Έχει επίσης και αρκετήν κτηνοτροφίαν.
.jpg)
Απόσπασμα από δημοσίευμα στα "ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ" του Ιωάννη Παπασωτηρίου* με τίτλο "ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ" (1936)
.jpg)
*Ο καθηγητής Ιωάννης Παπασωτηρίου καταγόταν από την Ασπροκκλησιά Καλαμπάκας.
Ήταν τακτικός αρθρογράφος εφημερίδων και περιοδικών της εποχής.
Έγραψε επίσης αρκετά ιστορικά αφιερώματα και μελέτες για τα Τρίκαλα, την Καλαμπάκα, τα Μετέωρα και την περιοχή γενικότερα.
Διέθετε μοναδική ευγλωττία.
Αναφέρεται πως λόγω του μελίρρυτου του λόγου του όταν εκαλείτο να εκφωνήσει λόγους συνήθως πανηγυρικούς ο μητροπολιτικός ναός των Τρικάλων έσφυζε από πυκνό ακροατήριο...!
- Η πόλις
- Σύλλογοι - φορείς
- Τα Χωρία και οι Συνοικισμοί
Υπό Ιωάννου Παπασωτηρίου*
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΙΣ
Α'. ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ
Α'. Ούτος από το 1914 αποτελείται από την πόλιν Τρικκάλων καί απο δέκα τρία χωρία και συνοικισμούς.
ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΡΙΚΚΑΛΩΝ
ΟΡΙΑ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΟΡΗ - ΠΟΤΑΜΟΙ
Αύτη κατέχει το κέντρον περίπου του νομού. Η σημερινή επαρχία Τρικκάλων κατέχει το πλείστον μέρος της αρχαίας πεδινής Εστιαιώτιδος και μέρος της αρχαίας ορεινής Αθαμανίας και έχει κατα την τελευταίαν απογραφήν 72.156 κατοίκους
Όρη αυτής είναι η Πίνδος και τα Xάσια.
Ποταμοί της είναι ο από Δ. προς Α. ρέων Πηνειός και οι παραπόταμοι αυτού, ήτοι εκ δεξιών μεν: Ο Πορταϊκός ή Πορτιάτης, εκ του στενού της Πόρτας εισερχόμενος εις την πεδιάδα, με παραποτάμους τον Ανάποδον η Πουλιανίτην, και άλλους τινας χειμάρρους καί 2) Ο Ενιπεύς (Τσιναρλής = πλήρης πλατάνων), όστις αναφέρεται υπό των αρχαίων ποιητών, Ομήρου, Βιργιλίου, Φλάκκου κλπ. (πρβλ. Ιστορ. Θεσσαλίας Ν. Γεωργιάδου, σελ. 38), και όστις εκβάλλει παρά το χωρίον Κεραμίδι εις τον Πηνειόν.
Εξ αριστερών δε: α) Κουμέρκης, β) Ληθαίος, γ) Νεοχωρίτης (αρχαίος Κουράλιος) με τους παραποτάμους του και τους χειμάρρους του, όστις πηγάζει εκ Χασίων.
.jpg)
Η πόλις των Τρικκάλων
Τα Τρίκκαλα κείνται επ' αμφοτέρων των οχθών τού Ληθαίου. Τα Τρίκκαλα με πληθυσμόν 18.682 κατοίκους είναι πρωτεύουσα τού Δήμου, Επαρχίας καί Νομού Τρικκάλων.
Είναι έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης καί Σταγών, ήτις στεγάζεται εις αληθές μέγαρον.
a.jpg)
"Εδρα Νομαρχίας, του 5ου Πεζικού Συντάγματος μέ πολύ ωραίους στρατώνας γενομένους ολίγον προ του 1912, με θαυμάσιον Ηρώον, με αρτεσιανόν και λουτρά.
Επίσης έδρα Διοικήσεως Χωροφυλακής καί Πρωτοδικείου, όπερ στεγαζεται μαζί με όλα τα δικαστήρια, Ειρηνοδικείον και Πταισματοδικείον, εις τους παλαιούς στρατώνας (σ.σ. σημερινό παλαιό δικαστικό μέγαρο) καταλλήλως διερρυθμισμένους, καθώς και έδρα Έπιθεωρητού δημοτικών σχολείων.
Έχει Γυμνάσιον αρρένων μέ 650 μαθητας καί 150 μαθήτριας.
Ήδη επί τέλους κατόπιν πολλών ενεργειών τού Νομάρχου κ. Ν. Αντωνοπούλου και του Δημάρχου κ. Θ. Θεοδοσοπούλου, ηγοράσθησαν τα οικόπεδα δια Γυμνάσιον καί γυμναστήριον και ενεγράφη πίστωσις εις τον Κρατικόν Προϋπολογισμον ενός εκατομμυρίου υπέρ ανεγέρσεώς του.
Έγινε δηλαδή η αρχή, η οποια ελπίζομεν να είναι το ήμισυ τού παντός έργου.
.jpg)
Έχει έξ δημοτικά σχολεία.
Επίσης έχει οκτώ ένορίας, εις τας εκκλησίας των οποίων πολλαί έγιναν επισκευαί και ανακαινίσεις επί του νυν Σεβ. Μητροπολίτου κ. Πολυκάρπου. Αύται είναι: η της Φανερωμένης, Έπισκέψεως, αγ. Νικολαου, αγ. Κωνσταντίνου, αγ. Παρασκευής, Ζωοδόχου Πηγής Σαραγιών (κτισθείσης νέας), 'Αγ. Αθανασίου Μπάρας καί αγ. Μαρίνης (κτισθείσης νέας). [Ιδέ είς «Θάρρος» περί των εκκλησιών Τρικκάλων σχετικά άρθρα μου]
.jpg)
Τα Τρίκκαλα έχουν Γραφείον Γεωργικής περιφέρειας, Γεωργικόν Θεσσαλικόν ταμείον, 'Ένωσιν Γεωργικών Συνεταιρισμών, Υπηρεσίαν συγκεντρώσεως σίτου, Διεύθυνσιν Τ.Τ.Τ., Δασαρχείον, Πταισματοδικείον, Ειρηνοδικείον, Ύποθηκοφυλακείον, Γεωργικόν Έπιμελητήριον, Οικονομικήν Εφορίαν, Δημόσιον καπνεργοστάσιον, νομίατρον, νομοκτηνίατρον, νομομηχανικόν, Συλλόγους Δικηγορικόν, Ιατρικόν, Οδοντοϊατρικόν, Φαρμακευτικόν, Εμπορικόν.
Επίσης έχουν Σύλλογον Εργατικόν Αθηνάς Έργάνης, Αποικιακών, Αρτοποιών, Επιπλοποιών, Καρροσιδηρουργών, Κουρεών, Ξενοδόχων φαγητού, Πολυτέκνων, Ομοσπονδίαν Έπαγγελματιών καί Βιοτεχνών, Σύλλογον Υποδηματοποιών, Φανοποιών.
Έχουν επίσης Φιλόπτωχον ταμείον συσταθέν υπό του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Πολυκάρπου, όστις είναι πατήρ των πτωχών, παράρτημα Πατριωτικού Ιδρύματος, Μορφωτικόν Σύλλογον υπό την προεδρίαν του Νομάρχου κ. Ν. Αντωνοπούλου, διατηρούντα Νυκτερινήν σχολήν Απόρων, Λέσχην Τρικκάλων, Φιλοδασικήν ένωσιν, Θρησκευτικόν Σύλλογον «Ο Έλεήμων Σαμαρείτης».
Τα Τρίκκαλα έχουν επίσης διάφορα εργοστάσια, τέσσαρας κυλινδρομύλους, πέντε εργοστάσια ζαχαροπλαστικής, δύο χαλβαδοποιίας, τρία λαναριστήρια, έν μηχανουργείον, εξ εργοστάσια ξυλουργικής, δύο υφαντουργικής, εν παγοποιίας και κατασκευής αεριούχων ποτών, υποκαταστήματα των Τραπεζών Εθνικής, Αγροτικής, Αθηνών, Εμπορικής και Κεντρικόν Κατάστημα Τραπέζης θεοδοσοπούλου, τέσσαρα τυπογραφεία και πολλά εμπορικά καί επαγγελματικά καταστήματα παντός είδους.
Με όλα αύτα εν γένει καί με την εβδομαδιαίαν κατα Δευτέραν αγοράν και την ετησίαν κατ' Οκτώβριον τα Τρίκκαλα παρουσιάζουν σπουδαίαν εμπορικήν κίνησιν. Εις τα Τρίκκαλα εκδίδονται επίσης και δύο ημερήσιαι εφημερίδες, το «Θάρρος» και η «Αναγέννησις» πολύ συντελούσαι εις τήν πνευματικήν αναπτυξιν τού τοπου.
.jpg)
Χωρία και Συνοικισμοί του σημερινού Δήμου Τρικκαίων
1. Αγία Μονή.
Ν. της πόλεως επ' αμφοτέρων των οχθών του ομωνύμου ποταμίου συνδεομένων δια σιδηράς γεφύρας γενομένης μετα την απελευθέρωσιν. Κατοικείται απο Σαμαριναίους ως επί το πλείστον ασχολουμένους ιδίως εις εριουργίαν. Σχολείον τετρατάξιον με 151 μαθητάς.
Ήτο άλλοτε αγία Μονή, εξ ής και το όνομα του προαστείου. Εντεύθεν πολλοί επιστήμονες.
2. Πυργετός.
Επί δεξιάς όχθης ποταμίου Αγίας Μονής, εφ' ου ξύλινη γέφυρα καί 20' ΝΔ. της πόλεως, μεθ' ης συνδέεται δια καλής οδού επισκευαζομένης. Σχολείον διτάξιον με 109 μαθ.
3. Κόκκινος Πύργος.
Δ. της πόλεως 20'. Σχολείον με 87 μαθητάς. Ενορία αγ. Γεωργίου με ωραίον προαύλιον.
4. Κηπάκι.
Ώς μετωνομάσθη ο παρα την σιδηρ. γραμμήν ΒΔ. τής πόλεως μικρός Συνοικισμός Βρανος, κτήμα Ιδιωτικόν.
5. Απόστολοι (Ζαπτσαΐοι).
ΒΔ. των Τρικκάλων. Έχει περί τούς 300 κατοίκους. Σχολείον μέ 58 μαθητας
Η εκκλησία του των Αγίων Αποστόλων τιμάται ως θαυματουργός και δι αυτό μετωνομάσθη έτσι απο Ζαπτσαίους, ως ονομάζετο τουρκιστί προηγουμένως.
Είναι αρκετά εύφορον χωρίον λόγω και του δι αυτού διερχομένου ποταμίου, όπερ έχει και αρκετά ψάρια.
6. Σωτήρα.
Παρα τον Ληθαΐον Β. πόλεως. Σχολείον με 40 μαθητάς. Ενορία Μεταμορφώσεως Σωτήρος.
7. Περδικορράχη Κατίδι(ον).
Πλησίον καί ΒΑ. της Σωτήρας. Σχολείον με 12 μαθητάς, Ενορία 'Αγ. Αθανασίου.
8. Κρηνίτσα.
ΒΑ. της πόλεως παρα την προς Παληόπυργον οδόν.
Σχολείον με 42 μαθητάς. Ενορία 'Αγίου Κωνσταντίνου.
9. Λογγάκι.
ΒΑ. της πόλεως εντεύθεν Κρηνίτσης. Σχολείον με 33 μαθητάς. Ενορία αγ. Αθανασίου.
10. Λεπτοκαρυά (Σελήμογλου).
Β. και πλησίον των Κουτσομυλίων καί του πεδίου Βολής του 5ου Πεζικού Συνταγματος.
11. Ριζαριό.
ΝΑ. των Τρικκάλων παρά την δεξιάν όχθην Ληθαίου. Εδώ τω 1854 έγινε μάχη μεταξύ Ελλήνων επαναστατών και Τούρκων.
Σχολείον εις πολύ καλόν οίκημα με 101 μαθητάς. Ενορία Αγίου Χαραλάμπους με πολύ καλόν ναόν.
12. Καρυαί.
Ν. και πλησίον της πόλεως.
Σχολείον μέ 53 μαθητας εις καλόν οίκημα. Εκκλησία του 'Αγίου Αθανασίου.
13. Φλαμούλι(ον).
Πλησίον των Καρύων και της σιδηρ. γραμμής. Σχολείον μέ 48 μαθ. Έκκλησία της αγίας Παρασκευής.
Αποτελεί με Καρυές μίαν ενορίαν. Οι κάτοικοι όλων των ανωτέρω χωρίων και Συνοικισμών ασχολούνται εν μέρει εις την κτηνοτροφίαν και ιδίως εις την γεωργίαν.
.jpg)
Κοινότητες και χωρία τέως Δήμου Τρικκάλων
Ούτος κατείχε το περί τα Τρίκκαλα πεδινόν μέρος.
1. Κοινότης Διποτάμου (Λεστίνου).
Έδρα το Διποταμον (Λέστινον) Δ. των Τρικκάλων μέ 254 κατ. Έχει σχολείον με 34 μαθητας.
Εις την Κοινότητα τού Διποτάμου ανήκει καί το χωρίον Ρόγγια με 228 κατ.
2. Κοινότης Μικρού Κεφαλοβρύσου (Μικρού Μερτσίου).
3. Κοινότης Μεγάλου Κεφαλοβρύσου (Μεγ. Μερτσίου).
ΒΔ. τών Τρικκάλων. Ενορία αγ. Γεωργίου με έσοδα 10 χιλ.
Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου καί Ελένης εκτίσθη υπό της Κυρα - Βασιλικής. Εδώ έχει στάσιν ο θεσσαλικός σιδηρόδρομος.
Τα Κεφαλόβρυσα μετωνομάσθησαν ούτως λόγω των παρακειμένων εις ταύτα Κεφαλοβρύσων (αναβλυζόντων ύδατων), αν και ο λαός έχει πλάσει ολόκληρον μύθον πέριξ του ονόματος Κεφαλοβρύσου.
4. Κοινότης Μεγάλου Χωρίου (Μπουχωνίστης).
Α. των Τρικκαλων επί της δημοσίας οδού.
Κατ. 1399, ώστε δικαιολογείται η μετωνομασία εις Μέγα χωρίον. Έχει τηλέφωνον και τριτάξιον σχολείον με 202 μαθητάς. Ενορία του Αγίου Αθανασίου με 20 χιλ. δρχ. έσοδα.
5. Κοινότης Κουρμπαλί(ου).
'Έδρα του το Κουρμπαλί(ον) μέ 468 κατ. Σχολείον με 93 μαθητάς. Εδώ υπάγονται και τα χωρία Νομή μέ 268 κατ., Πετρόπορος μέ 254 κατ.
Τα χωρία ταύτα είναι πλησίον του έλους «Βούλας».
6. Κοινότης Σερβωτών.
7. Κοινότης Γλύνους.
Ευρίσκεται πλησιέστατα μεταξύ του Ληθαίου και Πηνειού και δι αυτό συχνά πλημμυρίζεται υπ' αυτών.
8. Κοινότης Πατουλιάς.
9. Κοινότης Λόγγου (τέως Λόγγου Αχμέτ - Αγα).
10. Κοινότης Αγίας Κυριακής.
Πλησίον καί αριστερά τού Πηνειού.
11. Κοινότης Μεγάλων Καλυβίων.
Πλησίον και δεξιά τού Πηνειού.
Τω 1933 είχεν ίδρυθή ένταύθα καί Γεωργικίν Σχολείον, όπερ όμως ελλείψει μαθητών δεν λειτουργεί πλέον.
Έχει τηλέφωνον και συγκοινωνίαν τακτικήν, διοτι πλησίον αυτού διέρχεται ο θεσσαλικός Σιδηρόδρομος, όστις κάμνει στάσιν ενταύθα. Αποτελεί ιδίαν ενορίαν του αγίου Νικολάου με 40 χιλ. δρχ. έσοδα, με 500 στρέμματα αγρούς και 300 περίπου πρόβατα, ενορία η οποία είναι σωστό μοναστήρι.
Τελευταία γεωργική παραγωγή του ανήλθεν εις 525 χιλ. οκ. σίτου και εις 600 χιλιάδας αραβοσίτου και 70 χιλ. κριθής. Έχει επίσης και αρκετήν κτηνοτροφίαν.
.jpg)
«Οι δ' είχον Τρίκκην καί Iθώμην κλωμακόεσσαν.
Οι τ' είχον Οιχαλίην πόλιν Ευρύτου Οιχαλιήης,
των αυθ' ηγείσθην Ασκληπιού δύο παίδε, ιητήρ' αγαθώ,
Ποδαλείριος ηδέ Μαχαων».
( Ομήρου Ιλιας, Β, 729-732).
Οι τ' είχον Οιχαλίην πόλιν Ευρύτου Οιχαλιήης,
των αυθ' ηγείσθην Ασκληπιού δύο παίδε, ιητήρ' αγαθώ,
Ποδαλείριος ηδέ Μαχαων».
( Ομήρου Ιλιας, Β, 729-732).
Απόσπασμα από δημοσίευμα στα "ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ" του Ιωάννη Παπασωτηρίου* με τίτλο "ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ" (1936)
.jpg)
*Ο καθηγητής Ιωάννης Παπασωτηρίου καταγόταν από την Ασπροκκλησιά Καλαμπάκας.
Ήταν τακτικός αρθρογράφος εφημερίδων και περιοδικών της εποχής.
Έγραψε επίσης αρκετά ιστορικά αφιερώματα και μελέτες για τα Τρίκαλα, την Καλαμπάκα, τα Μετέωρα και την περιοχή γενικότερα.
Διέθετε μοναδική ευγλωττία.
Αναφέρεται πως λόγω του μελίρρυτου του λόγου του όταν εκαλείτο να εκφωνήσει λόγους συνήθως πανηγυρικούς ο μητροπολιτικός ναός των Τρικάλων έσφυζε από πυκνό ακροατήριο...!