.gif)
Έκθεσις "Επί της καταστάσεως εις την περιοχήν Τρικκάλων", 167 Τάγμα / 13 Μαρ 1945
Πέντε μήνες μετά την απελευθέρωση της πόλης από τον Γερμανικό ζυγό (18 Οκτ. 1944) και ένα μήνα μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945)
Ε.Χ.
ΓΕΝΙΚΟΝ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΜΗΜΑ Δ2
ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. Ε.Π. 5803
ΣΧΕΤ.Ε.Π 5708
ΠΡΟΣ ΤΗΝ Δ/ΣΙΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΕΣ
Λαμβάνω την τιμήν να διαβιβάσω υμίν έκθεσιν του 167 Τάγματος περιελθούσαν ημίν, προς γνώσιν διά τα θέματα της αρμοδιότητός σας.
Αθήναι τη 27 Μαρτίου 1945
Η Δ/ΣΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Θ.ΖΑΙΜΗΣ
Συντ/ρχης Πυρ/κού
Ε Κ Θ Ε Σ Ι Σ
Επί της καταστάσεως εις την περιοχήν Τρικκάλων
1.ΓΕΝΙΚΑ.
Το Τάγμα κινηθέν συμφώνως προς τας Διαταγάς έφθασεν την εσπέραν της 3ης Μαρτίου 1945 εις Χωρίον Μεγάλο Χωρίον 8 χιλ. έξω των Τρικκάλων όπου και διενυκτέρευσεν.- Την επομένην την 12ην ώραν εισήλθεν εις Τρίκκαλα.- Ολίγοι σχετικώς κάτοικοι ευρίσκοντο εις τας οδούς και εξ αυτών ολίγοι εχειροκρότουν.
Αγγλικός Λόχος προηγηθείς είχεν παραλάβη τον οπλισμόν του ΕΛΑΣ και της Ε.Π. εις τους στρατώνας παρά του 5ου Συντ/τος του ΕΛΑΣ (Διοικητής Ταγμ/χης Μηχ. Τοιλακάκης Ιπποκράτης), εν συνεχεία δε παραταχθείς κατ’ αντιζυγίαν εις την γέφυραν της πλατείας παρουσίασεν όπλα ενώ το Τάγμα διερχόμενον εχαιρέτα διά στροφής της κεφαλής.-
Παρελάβαμεν αμέσως τας Φρουράς των Φυλακών και το Κρατικόν Νοσοκομείον. Ο Δήμαρχος του ΕΛΑΣ Ν.Κλιάφας ουδεμίαν έλαβεν διά την εξεύρεσιν καταλυμάτων αν και είχεν ειδοποιηθή από της προταιρέας παρά των Άγγλων. Εστεγάσθημεν κατόπιν ενεργειών μας. Είς λόχος προωθήθη εις Καλαμπάκαν.
2.-ΦΥΛΑΚΑΙ.
Εις τας φυλακάς εκρατούντο περί τους 460 «δοσίλογοι» του ΕΑΜ, δηλ. κατά το πλείστον άτομα εθνικών φρονημάτων αντιταχθέντων εις το ΚΚΕ και το ΕΑΜ.
- Μεταξύ αυτών ήσαν περί τους 25 Μόνιμοι Αξιωματικοί. Η κατάστασίς των ήτο απερίγραπτως αθλία, εν συνδιασμώ δε με την βρομερώτητα και αθλιότητα των φυλακών, παρουσιάζετο μία εικών Κολάσεως του Δάντη.
Όλοι σχεδόν οι κρατούμενοι έφεραν φρικτάς κακώσεις, τραύματα χαύνοντα ή σηπόμενα, σχισμάς διά μαχαιρών πληροθείσας δι’ άλατος ή διά ζέοντος ελαίου, ήσαν δε περιβεβλημένοι ράκη πλήρεις φθειρών, πολλοί πάσχοντες από μολισματικάς νόσους κυρίως μηνιγγίτιδα και αρκετοί ετοιμοθάνατοι. Τόσον οι Άγγλοι Αξ/κοί όσον και δύο Μητροπολίται επισκεφθέντες τας φυλακάς και ο αντιπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού εξέφρασαν έντονον αίσθημα φρίκης, εζήτησαν δε την άμεσον εκκένωσιν των φυλακών.-
Τούτο δεν εγένετο διότι ο Νομάρχης κ.Λάππας επέμεινεν να ζητηθούν και να έλθουν ειδικοί ανακριταί διά να εξετάσουν τους σχηματισθέντας κατά του ΕΛΑΣ φακέλλους. Κατόπιν επεμβάσεως του αντιπροσώπου του Δ.Ε.Σ. κ. Λαμπέρ κατωρθώθη μόλις την 8ην Μαρτίου να μεταφερθούν 200 περίπου κρατούμενοι προς Βόλον.
Εκκένωσις των φυλακών συνεπληρώθη την 12ην Μαρτίου. Από της αφίξεως του Τάγματος μέχρι της εκκενώσεως των φυλακών απέθανον περί τους 6-7 «δοσίλογοι».-
Την ημέραν της αφίξεως διεπιστώθη ότι ο πληθυσμός ευρίσκετο υπό τρομοκρατίαν. Οι μεν ΕΑΜΙΤΕΣ εφοβούντο την Εθνοφυλακήν οι δε εθνικόφρονες διετήρουν την τρομοκρατικήν επιβολήν του ΕΑΜ κλπ.- Η άριστη στάσις των ανδρών ενεθάρρυνε τους κομμουνιστάς οίτινες το απόγευμα ωργάνωσαν μικρούς ομίλους νέων, άδοντες επιδεικτικώς τα κομμουνιστικά άσματα και κραυγάζοντες «θάνατος στο Βασιλέα».
Ταύτα εγένετο κυρίως προ των θαλάμων των ανδρών και οσάκις συνήντων περιπόλους ή άνδρας του Τάγματος.- Ουχ’ ήττον οι άνδρες δεν παρεσύρθησαν διότι τους ετονίσθη ότι θα τεθή παγίς, διά να προκληθούν και να δημιουργηθούν θύματα προς εσωτερικήν κατανάλωσιν.
Η αδιαφορία των ανδρών συνετέλεσεν εις την ενθάρρυσιν των Ελασιτών και την διατήρησιν της τρομοκρατίας εις τους εθνικόφρονας. Διενεμήθησαν προκηρύξεις εναντίον της Εθνοφυλακής η δε μόνη παρανόμος εκδιδομένη εφημερίς «Λαοκρατία» ασχολείτο μόνον εις την συκοφάντησιν της Εθνοφυλακής. Ομάδες νέων διερχόμεναι προ των κτιρίων των ανδρών τους απεκάλουν «Μπουραντάδες» «Γκεσταπίτες» κλπ. αλλ΄οι άνδρες συνεκρατούντο.-
Την 8ην τρεχ. την πρωΐαν όμιλοι εγκαθέτων επετέθησαν εναντίον δύο πολιτών υπό το πρόσχημα ότι ήσαν δοσίλογοι, τους οποίους εκακοποίησαν.- Την μεσημβρίαν επιλοχίας του Τάγματος συντρώγον εις εστιατόριον μετά συγγενούς του εδέχθη επίθεσιν αυτός και οι συγγενείς του παρ’ ομάδος εγκαθέτων
- Φοβηθείς μήπως αφοπλισθή επυροβόλησε τραυματίσας ελαφρώς εις τον πόδα έναν των επιτεθέντων.- Διετάθχη ανάκρισις.-
Την 10ην τρεχ. η «Λαοκρατία» έγραψεν άρθρον εις το οποίον δηλώνεται ότι ο «ΕΛΑΣ είναι το μέλλον του Έθνους». Ένεκα τούτου και επειδή η εφημερίς εξεδίδετο παρά τους Νόμους (άνευ αδείας, άνευ αναγραφής ονομάτων διευθυντών, υπευθύνων κλπ.) ειδοποιήθη ότι απαγορεύεται η έκδοσις αν δεν νομιμοποιηθή.- Κατόπιν ωρισμένων συμμορφώσεων εχορηγήθη προσωρινή άδεια.-
Υπό των ηγετών του ΚΚΕ κλπ. καταβάλλεται συνεχώς προσπάθεια δημιουργίας εκδηλώσεων και επεισοδίων.
- Την 9ην Μαρτίου επεβλήθη εις τους καταστηματάρχας διά της βίας το κλείσιμον των Κατ/των των. Συνεχώς παρουσιάζονται επιτροπαί ζητούσαι αδείας συγκεντρώσεως με διάφορα προσχήματα και με σκοπόν πολιτικόν. Άπασαι αι άδειαι εχορηγήθησαν.- Ο κ.Νομάρχης τηρεί στάσιν η οποία συντελεί εις την διατήρησιν της τρομοκρατίας του μεγαλυτέρου μέρους των κατοίκων.- Δεχεται συνεχώς επιτροπάς του ΕΑΜ κλπ. και προσπαθεί να μεταβιβάζη τας ευθύνας των απαγορεύσεων παντός παρανόμου εις την Στρατιωτικήν Αρχήν.-
Γενικώς οι ηγέται των αναρχικών εκμεταλλεύονται την ανεκτικότητα του, ο πληθυσμός δυσφορεί.- Εζητήθη η επίταξις διά της Επιτροπής Στεγάσεως ημών πολυτελών οικημάτων της πλατείας άτινα κατέχονται παρά των ποικιλλωνύμων παρακλάδων του ΚΚΕ (ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, ΕΑ, κλπ.) διά την στέγασιν του 119 Τάγματος θα επιστρατευθή, αλλ΄ουδεμία εγένετο ενέργεια.
4. ΥΠΑΙΘΡΟΣ.
Η ανεκτικότης μας εις τας προκλήσεις εντός της πόλεως έκαμεν τους εις την ύπαιθρον πυρήνας του ΚΚΕ ν’ αναθαρρήσουν. Κατά συγκεκριμμένας πληροφορίας άπαντες οι έφεδροι ελασίται οπλοφορούν εις δε τα ορεινά χωρία μετεφέρθησαν δι’ ημιόνων σημαντικαί ποσότητες όπλων πυρομαχικών και τροφών.- Κάθε παρερχομένη ημέραν αυξάνεται η τρομοκρατία εις τα χωρία.- Συνεκλήθησαν δύο συσκέψεις των ελασιτών της υπαίθρου μια εις το χωρίον Φήκη (15 χιλ.Δ. Τρικκάλων) και μία εις το χωρίον Βάνια (17 χιλ. Β. Τρικκάλων) καθ’ α απεφασίσθη η οργάνωσις συμμοριών και η εξόντωσις παντός μη εαμίτου.- Χωρικοί τινές εκακοποιήθησαν μέγας δε αριθμός αυτών καταφθάνει εις Τρίκκαλα, ζητών προστασίαν.
Στερούμενοι μεταφορικών μέσων και λόγω μειώσεως της δυνάμεως του Τάγματος (ελλείπουν περί τους 100 άνδρας εκ της προβλεπομένης δυνάμεως 500 ανδρών) δεν είναι δυνατή η αποτελεσματική παρουσία μας εις την ύπαιθρον. Ουχ’ ήττον εστάλη είς λόχος την 10ην τρεχ, εις χωρία Αρδάνη και Βάνια και την 13ην εις χωρία Παλιάνα, Φήκη προς επιβολήν της τάξεως.
Είναι ανάγκη αποτελεσματικής δράσεως εις την ύπαιθρον προ της οργανώσεως ληστοσυμμοριών των οποίων η διώξις θα είναι δυσχερεστέρα.- Εζητήσαμεν την διάθεσιν μεταφορικών μέσων παρά της Αγγλικής Ταξιαρχίας, αναμένομεν δε απάντησιν.- Εκ των μέχρι σήμερον συγκεντρωθέντων πληροφοριών συνάγεται ότι οι κομμουνισταί επιδιώκουν διατήρησιν της εσωτερικής και εξωτερικής τρομοκρατίας προς διατήρησιν των οπαδών των, παρεμπόδισιν της επιστρατεύσεως και οργάνωσιν ληστοσυμμοριών.
Είναι επιτακτική ανάγκη άμεσου εγκαταστάσεως των δημοτικών και κοινοτικών Αρχών εις την ύπαιθρον και όσον μέχρι σήμερον παραμένουν εκεί οι διορισμένοι από το ΕΑΜ πυρήνες του ΚΚΕ.- Περί τούτου εστάλη υμίν τηλεγραφική αναφορά.-
Τρίκκαλα 13-ΙΙΙ-45
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ
Υποβάλλεται (υ.τ.α) Τ.Σ. Υπογρ. Δυσανάγνωστος
Υπουργείον Στρατιωτικών
(ΓΕΣ Γρ. ΙΙ). ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ
Τ.Υ.
*ΓΕΣ/ΔΙΣ- αρ. εγγ. 168, 13 Μαρτίου 1945/Τάγμα 167, Έκθεσις επί της καταστάσεως εις την περιοχήν Τρικκάλων, 507-509.
Σύμφωνα με άλλες πηγές
Η κατάσταση στη πόλη των Τρικάλων Οκτώβριος 1944 - Μάρτιος 1945
Η αγγλική φρουρά της πόλης των Τρικάλων (ήρθε Οκτ. 1944) αποχωρεί το πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου του '44 προς τον Βόλο, όπως και οι ανάλογές της βορείως της Λαμίας (1)
Ο νομός Τρικάλων μετά την απελευθέρωση παρέμεινε υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ και η πόλη των Τρικάλων αποτέλεσε την ιδιότυπη πρωτεύουσα του
Η αρνητική για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εξέλιξη των συγκρούσεων στα Δεκεμβριανά στην Αθήνα το οδηγεί στην αποχώρηση από την πρωτεύουσα και την οπισθοχώρηση σε σημεία της επικράτειας, που οι βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις ήταν δύσκολο να έχουν πρόσβαση. Από τις 9 Ιανουαρίου του 1945 και εξής άρχισαν να συγκεντρώνονται στα Τρίκαλα οι διάφορες πολιτικές επιτροπές του εαμικού χώρου καθώς και τα ηγετικά τους στελέχη π.χ. Κ.Ε. ΕΑΜ και ΕΛΑΣ, Πολιτικό Γραφείο Κ.Ε.ΚΚΕ. (Μ. Παρτσαλίδης-ΕΑΜ, Μ. Πορφυρογένης-ΚΚΕ,Η. Τσιριμώκος-ΕΛΔ,Κ.Γαβριηλίδης-Αγροτικό Κόμμα, Γ.Γεωργαλάς-Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα) (2)
Οι υποχωρούσες δυνάμεις του ΕΛΑΣ μετέφεραν κοντά στα Τρίκαλα ένα σημαντικό αριθμό ομήρων και αιχμαλώτων από τις μάχες των Δεκεμβριανών (3)
Από την απελευθέρωση (Οκτώβριος 1944) μέχρι και τον Μάρτιο του '45 μια μικρή μερίδα ανθρώπων της τοπικής κοινωνίας υπέστη διώξεις από τις δομές εξουσίας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Το πρώτο διάστημα των συγκρούσεων στα λεγόμενα "Δεκεμβριανά του '44" στην Αθήνα η Εθνική Πολιτοφυλακή των Τρικάλων προχώρησεσε περιορισμένης έκτασης συλλήψεις πολιτών, που θεωρούνταν βασιλόφρονες, με το σκεπτικό της παροχής πληροφοριών σε οργανώσεις των Αθηνών. Η άσκηση βίας εναντίον τους, μέσω ξυλοδαρμών, η απομόνωση κάποιων εξ αυτών από τους υπόλοιπους κρατούμενους, καθώς και η κράτηση τους διήρκεσε μέχρι τη Συμφωνία της Βάρκιζας. (4)
Κάτω από αυτές τις συνθήκες 3 Μαρτίου 1945 το επίσημο ελληνικό κράτος αποκτά ξανά επαφή με τον χώρο των Τρικάλων μέσω της αποστολής του 167ου τάγματος της Εθνοφυλακής, το οποίο εγκαταστάθηκε στην προηγούμενη έδρα της Κ.Ε. του ΕΑΜ, στο ξενοδοχείο «Πανελλήνιον», ενώ πριν την έλευση της Εθνοφυλακής είχε προηγηθεί η άφιξη μικρής βρετανικής δύναμης.(5)
Τους πρώτους μήνες μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, η Εθνοφυλακή στο νομό Τρικάλων (Άνοιξη του 1945) διέθετε μια μικρή δύναμη στην πόλη και κάποιες δυνάμεις σε κομβικά κέντρα του νομού, από τα οποία εκτελούσε σποραδικές περιπολίες σε γειτονικά χωριά. Ένα μεγάλο τμήμα της πεδινής υπαίθρου δεν υπόκειντο στον έλεγχο κάποιας δύναμης και αυτό το δεδομένο λειτούργησε υπέρ του σχηματισμού ένοπλων ομάδων της Δεξιάς από τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου.
Λίγο αργότερα, η πόλη των Τρικάλων περιήλθε εξ ολοκλήρου στον έλεγχο της Εθνοφυλακής αλλά συμπληρωματικά με αυτή δρούσαν και οι παρακρατικές ένοπλες ομάδες της Δεξιάς. (6)
Πηγές:
(1) Θ. Δ. Σφήκας, Με τον Μέτερνιχ ή με τον Πάλμερστον;: Οι Βρετανοί και ο Δεκέμβριος του 1944 (Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Ζήτη, 2015), σ. 48· Σ. Σαράφης, ό. π., σσ. 458-459
(2) Σ. Σαράφης, ό. π., σσ. 467-468· Χ. Βραχνιάρης, ό. π., σσ. 13-14
(3) Ε. Αθ. Κουφογιάννης, Μεγάλα Καλύβια: Η Επώνυμη ιστορία των... Ανωνύμων(Τρίκαλα: Εκδόσεις «Τύποις», 2007), σ. 212.
(4) Δ. Μ. Σίκος, «Μιλάει ένας εβενίτης», στο Μ. Κλιάφα (επιμ.), Σιωπηλές φωνές: Μαρτυρίες Θεσσαλών για τον 20ό αιώνα (Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000), σ. 177
(5) ΓΕΣ/ΔΙΣ- Τάγμα 167, Έκθεσις επί της καταστάσεως εις την περιοχήν Τρικκάλων, αρ. εγγ. 168, 13 Μαρτίου 1945
(6) Μ. Σίκος, «Μιλάει ένας εβενίτης» σ. 178.
Επιστροφή
