.gif)
Dr Prof. LEVENT KAYAPINAR - ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΑΝΟΣ
Η Παραπράσταινα, το σημερινό Προάστιο της Καρδίτσας, είναι ένας πεδινός οικισμός (υψόμ. 100 μ.), βορείως της Καρδίτσας, κοντά στα Σερβωτά των Τρικάλων.
Ο οικισμός πρέπει να είναι της ύστερης βυζαντινής εποχής, καθώς το όνομά του δεν δόθηκε από τους Οθωμανούς, απόδειξη ότι προϋπήρχε της εισβολής τους στη Δυτική Θεσσαλία, το 1393-1396. Αναφορές του οικισμού στις πηγές της βυζαντινής εποχής δεν έχουμε υπόψη.
Η αρχαιότερη αναφορά του οικισμού γίνεται στην πρώτη σωζόμενη απογραφή των Οθωμανών του έτους 1454/1455. 1
Στα φ. 14b-15b του απογραφικού καταστίχου MM 10 αναφέρεται η Pera Prestani, υπαγόμενη στα Τρίκαλα, με 103 οικογένειες, από τις οποίες οι 3 ήταν χηρών γυναικών. Στον οικισμό ζούσαν 2 ιερείς, απόδειξη ότι αποτελείται από 2 ενορίες. Υπολογίζοντας 5μελείς τις πλήρεις οικογένειες και 4μελείς των χηρών, διαπιστώνουμε ότι στην Παραπράσταινα του 1455 ζούσαν περισσότεροι από 500 κάτοικοι.
Στην εν λόγω υπογραφή ο οικισμός αναφέρεται μαζί με τους οικισμούς Καλογεροχώρι (67 οικογένειες), Σερβωτά (47 οικογένειες) και Πετρίτσα (6 οικογένειες). Οι κάτοικοι των οικισμών αυτών καλλιεργούσαν σιτηρά, κουκιά, φακές, λινάρι, αμπέλια, είχαν κυψέλες, 4.791 2 πρόβατα, οικόσιτους χήρους και περιβόλια (μποστάνια). Από τα προϊόντα αυτά, τη σπέντζα και από έναν νερόμυλο, η πρόσοδος του τιμαριούχου ανήλθε στο ποσό των 15.148 άσπρων.
Παρατηρώντας τα επώνυμα των χωρικών βλέπουμε ότι κυριαρχεί η οικογένεια των Αλεξόπουλων, με 12 μέλη, και ακολουθούν οι Μαριανοί, με 8 μέλη, και οι Ζαχαρίες, με 7 μέλη. Με λιγότερα μέλη αναφέρονται οι Σακογιανναίοι (4) και οι Ταρωνάδες (3). Μεταξύ των επωνύμων συμπεριλαμβάνονται και τα εξής, τα οποία είναι παραμορφωμένα, επειδή μάλλον δεν τα άκουσε καλά ο απογραφέας και τα κατέγραψε κατά βούληση: Βατίας, Βιαμπρατογής, Βιβράνος, Κουβίνης, Μπαρκοβίκης, Ντόσκης, Σαρντίγιας, Σμίλας.
Τα περισσότερα επώνυμα είναι πατρωνυμικά: Αλεξόπουλος, Ανδρώνη, Βάνιας (< Γιοβάνιας < Γιοβάνης < Ιωάννης), Βασιλάκης, Ζαχαρία, Θάνος, Θεοτόκη, Θοδωρή, Θωμά, Λάζαρη, Μανόλης, Σαράντη, Σταμάτη, Σταυράκη, Φίλης (< Τριανταφύλλης), Φώτη. Εδώ ανήκουν και τα σύνθετα Σακογιάννης (Σάκος < Αθανασάκος + Γιάννης) και Ουστογιάννης [ουστά < τ. usta (τεχνίτης) + Γιάννης].
Υπάρχουν, ακόμα, λίγα επαγγελματικά (Βαγενάς, Βελωνάς), ένα από αξίωμα Βαλής [τ. vali (διοικητής μιας επαρχίας)], το παρωνύμιο Κρυωμένος, το πατριδωνύμιο Ερμυριώτης < Αλμυριώτης, τα εθνικά Αρβανίτης και Τόσκεσης και το σλαβικής προέλευσης Ντομπρίναγος < Ντόμπρος < dobro (καλός).
Τρία επώνυμα μας παραπέμπουν στη βυζαντινή εποχή. α) Ο Βράνος < βρανάς (κατασκευαστής ή πωλητής ταπήτων), επώνυμο πολλών οικογενειών του 14ου αι., 3
ο Μαριανός μας παραπέμπει στην οικογένεια των Μαριανών του 14ου αι., 4
ο Ταρωνάς στη βλαχόφωνη οικογένεια της Δυτικής Θεσσαλίας των Ταρωνάδων, του 13ου αιώνα, μία κόρη της οποίας παντρεύτηκε τον ηγεμόνα της Θεσσαλίας Ιωάννη Δούκα και ως μοναχή Υπομονή ίδρυσε τη Μονή της Λυκουσάδας, στην περιοχή του σημερινού οικισμού Λωξάδα. 5
Τα βαπτιστικά, εκτός από το αμάρτυρο Πιρώνδας, όλα είναι του ελληνικού εορτολογίου. Σ’ αυτά κυριαρχούν τα ονόματα Δημήτρης (17), Γιάννης (14), Γιώργης (13), Θοδωρής (12) και Μιχάλης (7), τα οποία φέρουν συνολικά 63 άνδρες, περισσότεροι από τους μισούς.
Ο ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ 1454/1455
1) Αλεξόπουλος Αλέξης
2) Αλεξόπουλος Γιάννης
3) Αλεξόπουλος Γιώργης
4) Αλεξόπουλος Γιώργης
5) Αλεξόπουλος Δημήτρης
6) Αλεξόπουλος Δημήτρης
7) Αλεξόπουλος Δήμος
8) Αλεξόπουλος Δούκας
9) Αλεξόπουλος Θόδωρος
10) Αλεξόπουλος Μανόλης
11) Αλεξόπουλος Μιχάλης
12) Αλεξόπουλος Στέφανος
13) Ανδρώνη Γιάννης
14) Ανδρώνη Δούκας
15) Αρβανίτης Γιάννης
16) Βαγενάς Κώστας
17) Βαγενάς Μιχάλης
18) Βαϊνού χήρα
19) Βαλής Αλέξης
20) Βαλής Γιώργης
21) Βαλής Δημήτρης
22) Βάνιας Δημήτρης
23) Βάνιας Μανόλης
24) Βασιλάκη Γιάννης
25) Βατίας Θοδωρής
26) Βατίας Σταμάτης
27) Βελωνάς Γιάννης
28) Βελωνάς Δημήτρης
29) Βελωτάς Σταμάτης
30) Βιαμπρατογής Δημήτρης
31) Βιβράνος Θοδωρής
32) Βράνος Νικόλας
33) Γιάννης παπάς
34) Θάνος Γιώργης
35) Θάνος Θοδωρής
36) Ερμυριώτης Γιώργης
37) Ερμυριώτης Δημήτρης
38) Ερμυριώτης Θοδωρής
39) Ερμυριώτης Μιχάλης
40) Ζαφανά χήρα
41) Ζαχαρία Γιάννης
42) Ζαχαρία Γιάννης
43) Ζαχαρία Γιώργης
44) Ζαχαρία Γιώργης γιος τ. Μιχάλη
45) Ζαχαρία Δημήτρης
46) Ζαχαρία Δημήτρης
47) Ζαχαρία Θοδωρής
48) Ζαχαρία Μιχάλης
49) Ζαχαρία Πέτρος
50) Ζαχαρία Σίμος
51) Θεοτόκη Δούκας
52) Θοδωρή Γιώργης
53) Θωμάς γιος του παπά
54) Ίσκος Φώτης
55) Κουβίνης Θοδωρής
56) Κρυομένος Γιάννης
57) Λάζαρη Γιώργης
58) Λάζαρη Δήμος
59) Μανόλης παπάς
60) Μαριανός Γιάννης
61) Μαριανός Γιάννης
62) Μαριανός Δημήτρης
63) Μαριανός Δημήτρης
64) Μαριανός Θοδωρής
66) Μαριανός Μιχάλης
66) Μαριανός Νικόλας
67) Μαριανός Νικόλας
68) Μικραβόδας Γιάννης
69) Μίλας Δημήτρης
70) Μίλας Κώστας
71) Μπαρκοβίτσης Κυριάκος
72) Μπαρούτας Βράνος
73) Νοβάκος
74) Ντομπρίναγος Γιάννης
75) Ντομπρίναγος Σταμάτης
76) Ντουράνης Δημήτρης
77) Ντόσκης Γιώργης
78) Ουστογιάννης Δημήτρης
79) Πεζάρκης Στράτος
80) Σακογιάννης Γιώργης
81) Σακογιάννης Δημήτρης
82) Σακογιάννης Θεοτόκης
83) Σακογιάννης Νικόλας
84) Σαράντη Θοδωρής
85) Σαράντη Πέτρος
86) Σαράντη Στέφανος
87) Σαρντίγιας Θοδωρής
88) Σμίλας Πέτρος
89) Σταμάτη χήρα
90) Στάνος Γιάννης
91) Σταυράκη Γιώργης
92) Σταυράκη Δημήτρης
93) Σταυράκη Μιχάλης
94) Ταρωνάς Θοδωρής
95) Ταρωνάς Μανόλης
96) Ταρωνάς Πιρώνδας
97) Τόσκεσης
98) Φίλης Χριστόδουλος
99) Φώτη Γιώργης
100) Φώτη Δημήτρης
101) Φώτη Θοδωρής
102) Φώτη Μανολάκης
103) Φώτη Μιχάλης
Στη συνοπτική απογραφή του 1485 η Paraprastani, υπαγόμενη στην επαρχία του Φαναρίου, ανήκει στα χάσια 6 του μιρλιβά 7 Ομέρ μπέη, γιου του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουραχάν μπέη. 8
Ο πληθυσμός του οικισμού, για άγνωστο λόγο, έχει μειωθεί και παρ’ όλα αυτά θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους της πεδινής περιοχής, μετά το Μοσχολούρι και τη Λυκόβιανη. 9
Το 1485 κατοικούσαν στην Παραπράσταινα 64 πλήρεις οικογένειες, 20 οικογένειες χηρών και 31 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή γύρω στους 430 κατοίκους. Η πρόσοδος του Ομέρ μπέη ανήλθε στο ποσό των 8.225 άσπρων. 10
Στην απογραφή του 1506 η Paraprastani υπάγεται στον λιβά (σαντζάκι) των Τρικάλων και αποτελεί ζιαμέτι 11 του Χιζίρ αγά. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα γι’ αυτήν, στις σ. 256-257 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 36, στον οικισμό κατοικούσαν 143 πλήρεις οικογένειες, 11 οικογένειες χηρών και 5 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή περισσότεροι από 750 κάτοικοι.
Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν σιτηρά, βίκο, ρεβίθια, φακές, κουκιά, λινάρι και αμπέλια, έτρεφαν μεταξοσκώληκες, είχαν λίγα μελίσσια και 1.200 πρόβατα, πολύ λιγότερα από το 1455. Η μείωση του αριθμού των προβάτων δείχνει ότι οι κάτοικοι της Παραπράσταινας στράφηκαν κυρίως στη γεωργία, στην αμπελοκαλλιέργεια και στη σηροτροφία.
Η αμπελοκαλλιέργεια γινόταν σε μεγάλη έκταση, καθώς προκύπτει από το μεγάλο ποσό του φόρου: 1.200 άσπρα για τον μούστο και 300 για τον φόρο των όρθιων βαρελιών, συνολικά 1.500 άσπρα. Η σηροτροφία και η κτηνοτροφία απέδιδαν στον τιμαριούχο από 400 άσπρα η καθεμία. Ο φόρος στη σηροτροφία αναφέρεται συνήθως ως resmi kökül (φόρος στα κουκούλια). Η αναφορά εδώ του φόρου των μεταξωτών (resmi harir) δεν είναι βέβαιο ότι σημαίνει παραγωγή μεταξωτών υφασμάτων. Η παραγωγή σιταριού, το καλοκαίρι του 1506, με βάση την απολαβή του ζαΐμη Χιζίρ αγά (410 κοιλά), ανήλθε στα 4.100 κοιλά 12 των Τρικάλων, δηλαδή 210.379 κιλά, και του κριθαριού 950 κοιλά, δηλαδή 48.746,4 κιλά.
Το καλοκαίρι του 1506, ο ζαΐμης είσπραξε τα εξής ποσά από τους κατοίκους της Παραπράσταινας:
Από το σιτάρι κοιλά Tρικάλων 410Χ10 αξία 4.100 άσπρα
Από το κριθάρι κοιλά 95Χ6 » 570 »
Από τον βίκο κοιλά 45Χ6 » 270 »
Από τα ρεβίθια κοιλά 25Χ6 » 150 »
Από τις φακές και τα κουκιά κοιλά 28,5Χ12 » 340 »
Από το λινάρι müd 13 2Χ160 » 320 »
Από τον φόρο των κρεμαστών σταφυλιών που ξεραίνονται 40 » 80 »
Από τον μούστο, 4 μέτρα, φόρος Χ 300 » 1.200 »
Από τον φόρο των όρθιων βαρελιών 300 »
Από τη δεκάτη των κυψελών 35 »
Από τον φόρο των μεταξωτών 400 »
Από τον φόρο των προβάτων 400 »
Από τον φόρο των λιβαδιών 715 άσπρα
Από τη σπέντσα 3.766 »
====================
Σύνολο 12.646 άσπρα
Στην απογραφή του 1506, η αλλοίωση των ονομάτων, βαφτιστικών και επωνύμων, έχει πάρει μεγαλύτερη έκταση από εκείνη του 1454/1455., π.χ. Βαρσάτης, Βατρισάνης, Βίσνος, Φιλανδούρας, Φιλοδώρος, Χαρικός. Τα άλλα βαφτιστικά είναι κοινά του θεσσαλικού χώρου. Τρία από αυτά (Αργυρός, Δούκας, Κομνηνός) μας παραπέμπουν στη βυζαντινή εποχή, ένα, ο Γκιώνης (Γιάννης), είναι αρβανίτικο, ένα (Στάνος < Στανήμερος) έχει σλαβική προέλευση, αλλά έχει ελληνοποιηθεί, και ένα (Στίνος) είναι αμάρτυρο.
Οι περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους (79) φέρουν τα εξής 6 ονόματα:
Σταμάτης-Στάμος 19
Γιώργης-Γιώργος 14
Θόδωρος-Θοδωρής 14
Σίμος 13
Δήμος-Δήμας 11
Κυριάκος-Κυριάκης 8
Ως επώνυμο πολλών χωρικών αναφέρεται το πατρώνυμό τους. Από τις οικογένειες του 1454/1455 εξακολουθούν να υπάρχουν οι Αλεξόπουλοι, με 14 μέλη, οι Κονήδες, με 9 μέλη, οι Μαριανοί, με 8 μέλη, οι Ζαχαρία, με 7 μέλη, και μερικές άλλες με λιγότερα μέλη (Αρβανίτης, Βαγενάς, Βάνιας, Σακογιάννης, Σαράντης, Τόσκεσης).
Τέσσερες οικογένειες φέρουν το επώνυμο Σμυριώτης, ενώ το 1454/1455 απαντάται το επώνυμο Ερμυριώτης. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για την ίδια οικογένεια, της οποίας το επώνυμο αποδόθηκε παραποιημένο το 1506. Μεταξύ των κατοίκων του οικισμού συμπεριλαμβάνονται και μερικοί προερχόμενοι από άλλα μέρη. Δύο φέρουν το επώνυμο Ξένος, οι 5 οικογένειες με το επώνυμο Σακόντης προέρχονται από την Βάρτα (Άρτα), όπως και μία οικογένεια Σακογιάννη, και δύο με το επώνυμο Στάσλου από τη Μιρόκοβα (Μιρόκοβο), το σημερινό Μυρόφυλλο των Τρικάλων. Μερικά επώνυμα (Αρμιλάνης, Μορασής, Μπαβάρντος, Μπαρονάς, Ναβαριάνης, Ναβρονάς, Ναντάντος, Ντολάσης, Ντουλέγια) είναι δυσνόητα.
Ο αρχηγός μιας οικογένειας με το επώνυμο Κονής προσδιορίζεται ως μάστορας. Πιστεύουμε ότι δεν πρόκειται για βαφτιστικό όνομα και ότι πρόκειται για έναν κτίστη.
Ο ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ 1506
1) Αγγέλου, χήρα
2) Αθανάση Θόδωρος
3) Αθανάση Νικόλας
4) Αθανάσης παπάς
5) Αλέξη Σίμος
6) Αλεξόπουλος Γιώργης
7) Αλεξόπουλος Γιώργης
8) Αλεξόπουλος Θόδωρος
9) Αλεξόπουλος Θόδωρος
10) Αλεξόπουλος Θόδωρος
11) Αλεξόπουλος Κομνηνός
12) Αλεξόπουλος Κυριάκης
13) Αλεξόπουλος Μιχάλης
14) Αλεξόπουλος Μιχάλης
15) Αλεξόπουλος Παύλος
16) Αλεξόπουλος Σίμος
17) Αλεξόπουλος Σταμάτης
18) Αλεξόπουλος Στέφανος
19) Αλεξόπουλος Χαρικός
20) Αναλάρης Γιώργης
21) Ανδρώνη Αποστόλης
22) Ανδρώνη Γιώργος
23) Ανδρώνη Δήμος
24) Αντρώνη Δούκας
25) Αντρώνη Σίμος
26) Αποστόλη Παύλος
27) Αρβανίτης Μιχάλης
28) Αρβανίτης Σταμάτης
29) Αργυρός παπάς
30) Aρετή, χήρα
31) Αρμιλάνης Κώστας
32) Βαγενάς Γιάννης
33) Βαγενάς Στέφανος
34) Βάνη Σταμάτης
35) Βάνια, χήρα
36) Βάνιας Αργυρός
37) Βάνιας Γιάννης
38) Βάνιας Θόδωρος
39) Βάνιας Κομνηνός
40) Βάνιας Κώστας
41) Βάνιας Μιχάλης
42) Βάνιας Νικόλας
43) Βάνιας Φιλανδούρας
44) Βλάση Στάμος
45) Βλάχος Νικόλας, άγαμος
46) Γιάννης παπάς
47) Γιώργη Γιάννης
48) Γιώργη Δήμος
49) Γιώργου, χήρα
50) Δημήτρη Γιώργος
51) Δημήτρη Μιχάλης
52) Δούκας Σίμος
53) Ειρήνη, χήρα
54) Ερμίλα Κομνηνός
55) Ζαχαρία Γιάννης
56) Ζαχαρία Γιώργης
56) Ζαχαρία Κυριάκος
57) Ζαχαρία Μανόλης
58) Ζαχαρία Σίμος
59) Ζαχαρία Σταμάτης
60) Ζαχαρία Στάμος
61) Θόδωρου Γιώργης
62) Kομνηνού, χήρα
63) Κονής Γιάννης
64) Κονής Γιώργης
65) Κονής Δήμος
66) Κονής Δούκας
67) Κονής Δούκας
68) Κονής Κυριάκος
69) Κονής Κώστας
70) Κονής μάστορας
71) Κονής Σταμάτης
72) Κονής Σταμάτης
73) Κουτή Μανόλης
74) Κυριάκου Θωμάς
75) Κύρκα Δήμος
76) Κώστα Δήμας
77) Λιβάδη Σίμος, άγαμος
78) Μαρία, χήρα
79) Μαριανός Γιάννης
80) Μαριανός Γιάννης
81) Μαριανός Γιώργος
82) Μαριανός Δήμος
83) Μαριανός Θόδωρος
84) Μαριανός Θωμάς
85) Μαριανός Κυριάκος
86) Μαριανός Σταμάτης
87) Μαργιάς Γιάννης
88) Μιχάλη Γκιώνης
89) Μορασής Αργυρός
90) Μορασής Γιάννης
91) Μορασής Θωμάς
92) Μορασής Σίμος
93) Μορασής Χαρικός
94) Μορής Θόδωρος
95) Μπαβάρντος Στίμος
96) Μπακογιάννης Σίμος
97) Μπάρμπα Θόδωρος
98) Μπαρόνας Στάνης
99) Ναβαριάνης Κομνηνός
100) Ναβρονάς Στάμος
101) Ναντάντος Σταμάτης
102) Νικόλα Σίμος, άγαμος
103) Νικόλα Φιλόδωρος
104) Ντολάση Γιώργης
105) Ντόντου Στάμος
106) Ντουλέγια, χήρα
107) Ντόμπρος Σταμάτης
108) Ξένος Βίσνος
109) Ξένος Γιάννης
110) Πάνου Γιάννης
111) Παρασκευά Αντρέας
112) Παρασκευά Κυριάκος
113) Παρασκευά Στάμος
114) Παρασκευά, χήρα
115) Πύργος Δήμος
116) Πύργος Βαρσάτης
117) Πύργου, χήρα
118) Ρολέση Στέφανος
119) Σακογιάννης Θόδωρος, Βάρτα
120) Σακογιάννης Κυριάκος, άγαμος
121) Σακονόβα Αθανάσης
122) Σακονόβα Δήμος
123) Σακονόβα Θόδωρος
124) Σακονόβα Παύλος
125) Σακονόβα Σίμος
126) Σακογιάννη Στάμος
127) Σακόντης Γιώργης, Βάρτα
128) Σακόντης Θόδωρος, Βάρτα
129) Σακόντης Σάρος, Βάρτα
130) Σακόντης Σταμάτης, Βάρτα
131) Σακόντης Στάμος από τη Βάρτα
132) Σαράντη Αποστόλης
133) Σαράντη Δήμος
134) Σαράντη Θοδωρής
135) Σαράντη Σταμάτης
136) Σαράντη Σίμος
137) Σαράντη Σίμος, άγαμος
138) Σγουρός Γιώργος
139) Σγουρός Θόδωρος
140) Σγουρός Θόδωρος (Ιγκρό)
141) Σγουρός Σίμος
142) Σίμου Γιάννης
143) Σιρβάνα Ντουλιγιάνα, χήρα
144) Σμυριώτης Βατρισάνης
145) Σμυριώτης Γιάννης
146) Σμυριώτης Δημήτρης
147) Σμυριώτης Κυριάκος
148) Σμυριώτης Κυριάκος
149) Σταμάτη Νοβάκος
150) Στάσλου Γιάννης, Μιρόκοβα
151) Στάσλου Λουκάς, Μιρόκοβα
152) Σταυράκη Γιώργος
153) Σταυράκη Δήμος
154) Σταυράκη Σταμάτης
155) Στεφάνου Δήμος
156) Στεφάνου Δούκας
157) Στεφάνου Παύλος
158) Συριάνα, χήρα
159) Τόσκεσης Γιώργης
Στη συνοπτική απογραφή του 1521, 14 η Paraprastani ήταν τιμάριο κάποιου Μεχμέτ Φακίχ. Στη σ. 81 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 101, αναφέρεται ότι ο οικισμός υπαγόταν στα Τρίκαλα και ότι κατοικούσαν σ’ αυτόν 168 πλήρεις οικογένειες, 15 οικογένειες χηρών και 12 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή περισσότερα από 900 άτομα. Το καλοκαίρι του 1521, ο τιμαριούχος είσπραξε από τους κατοίκους 14.050. 15
Στα φ. 49b-50a του απογραφικού καταστίχου ΚΚ 56, του έτους 1569/1570, αναφέρεται ότι η Παραπράστανη υπαγόταν στα Τρίκαλα και ότι κατοικούσαν 156 πλήρεις οικογένειες, 29 οικογένειες χηρών και 54 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή γύρω στους 950 κατοίκους, 200 περισσότεροι από το 1506. Η αύξηση του πληθυσμού προφανώς οφείλεται στην εγκατάσταση νέων οικογενειών. Μεταξύ των κατοίκων αναφέρεται 1 Αγραφιώτης, 3 Αρβανίτες και 5 Γκρέκοι, δηλαδή ελληνόφωνοι χωρικοί οι οποίοι ζούσαν προηγουμένως σε βλαχόφωνους οικισμούς του Ασπροποτάμου. Τα ονόματα και τα επώνυμα των κατοίκων είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αλλοιωμένα και δεν διευκολύνουν τον σχολιασμό τους.
Οι κάτοικοι του οικισμού καλλιεργούν σιτηρά, ρεβίθια, φακές, κεχρί, λινάρι, αμπέλια, και έχουν μελίσσια. Η αμπελοκαλλιέργεια πήρε μεγάλη έκταση καθώς η παραγωγή κρασιού το 1569/1570 ανήλθε στα 100 μέτρα, από 4 που ήταν το 1506. Η αύξηση της αμπελοκαλλιέργειας είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της σιτοκαλλιέργειας. Από τα 410 κοιλά που έλαβε ο τιμαριούχος το 1506, τώρα η απολαβή του έπεσε στα 172 κοιλά.
Το καλοκαίρι του 1570, ο τιμαριούχος είσπραξε από τους κατοίκους της Παραπράσταινας τα εξής ποσά, ως πρόσοδο:
Από το σιτάρι κοιλά 172 αξία 4.472 άσπρα
Από το κριθάρι κοιλά 33 462 »
Από τον βίκο κοιλά 11 165 »
Από τη βρόμη κοιλά l9 81 »
Από τη σίκαλη κοιλά l9 135 »
Από τα ρεβίθια κοιλά 9 234 »
Από το κεχρί κοιλά l9 135 »
Από τις φακές κοιλά 5 130 »
Από τη δεκάτη στο λινάρι, δεμάτια 93 279 »
Από τη δεκάτη στον μούστο, μέτρα 100 500 »
Από τον φόρο σε κατόχους ζώων που εισήλθαν σε
άλλο βοσκότοπο 230 »
Από τον φόρο των όρθιων βαρελιών 240 »
Από τον φόρο των χοίρων 90 »
Από το δικαίωμα βοσκής 80 »
Από τον φόρο των προβάτων και των μαντριών 1.091 »
Από τη δεκάτη των κυψελών 35 »
Από τον φόρο των χοίρων και των κεφαλιών τους 150 »
Από τον φόρο bad-ı heva- yı serbest 16 317 »
Από το νυφιάτικο 150 »
Από την σπέντσα 5.434 »
======================
Σύνολο 15.100 άσπρα
Στις ελληνικές πηγές ο οικισμός αναφέρεται: α) Στο φ. 39α της αρχαιότερης πρόθεσης 401 του Μεγ. Μετεώρου, το 1540, ως Παραπράστανου, με 3 ονόματα αφιερωτών (Μανόλης, Νικόλαος, Θεόδωρος χαλκέας), από τα οποία το πρώτο είναι διαγραμ- μένο. 17
β) Στο φ. 23α της πρόθεσης 421 του Μεγ. Μετεώρου, το 1592/1593, ως Παραπραστάνη, με 2 ονόματα αφιερωτών του 1592/1593 (Σωφρόνιος μοναχός, Ασάνω) και άλλα 70 μεταγενέστερων εποχών (ένας του 1754), καθώς και στα φ. 15β, 16β και 29β, ως Παραπράστανη, με 101 ονόματα αφιερωτών μεταγενέστερων εποχών. 18
γ) Στη σ. 53 της πρόθεσης 215, της Μονής τους Βαρλαάμ, το 1613/1614, ως Παραπραστάνη, με 6 ονόματα αφιερωτών (Αθανάσιος, Αναστάσιος ιερέας, Διαμάντης ιερέας, Σίμος, Στέριος, Ευγένω, Χρυσάνθη) και άλλων 4 μεταγενέστερης εποχής (Ευθύμιος, Χριστόδουλος, Περιστέρα, Στεργιάνου). 19
δ) Στα φ. 79β-80α της πρόθεσης 37 της Μονης του Δουσίκου, του τέλους του 16ου-αρχών των 17ου αιώνα, ως Παραπραστάνη, με 111 ονόματα αφιερωτών, 20 μεταξύ τους και τα πολύ σπάνια: Διαβάτης, Ζωητός, Κούκλος, Κύρικος, Μαυρομάτης, Νομικός, Συληβρία, Χρυσομάλλω. 21
ε) Στα φ. 32α-32β της πρόθεσης 39 της Μονής του Δουσίκου, του τέλους του 16ου-αρχών των 17ου αιώνα, ως Παραπράστανι, με 33 ονόματα αφιερωτών. Μεταξύ των αφιερωτών συμπεριλαμβάνονται οι 4 ιερείς του οικισμού (Αποστόλιος, Βασίλειος, Ιωάννης και Φίλος < Τριαντάφυλλος). 22
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Melek Delilbasi - Mouzaffer Arikan, Hicri 859 tarihl-i suret-i defter-i sancak-i Tirhala, Ankara 2001, I, 10-11.
2. Ο φόρος των προβάτων υπολογίσθηκε σε 1.597 άσπρα, 1 άσπρο για κάθε 3 πρόβατα. Επομένως τα πρόβατα ήταν 1.597Χ3= 4.791 πρόβατα.
3. Erich Trapp, Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, 2 (Wien 1997) 111-113, αρ.
3154-1382, 1386 (Βράνος), 93264-93271 κ.ά.
4. Erich Trapp, ό. π., τ. 7 (Wien 1985) 106, αρ. 16913-16917.
5. Erich Trapp, ό. π., τ. 11 (Wien 1991) 182, αρ. 27515· Nicol M. Donald (μετ. Αλ. Γαλανούλης),
«Η Θεσσαλία κατά τον Μεσαίωνα», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 48 (2005) 214.
6. Τα έσοδα του τιμαριούχου από το χάσι ήταν μεγαλύτερα από τις 99.999 άσπρα.
7. Μιρλιβά < τ. mir-i liva· ο σαντζάκμπεης, στρατιωτικός διοικητής.
8. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, Η Κεντρική Ελλάδα τον 15ο αιώνα. Το ανέκδοτο οθωμανικό κατάστιχο του 1485, εκδ. οίκος Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2014, 23.
9. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, ό. π., σ. 31.
10. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, ό. π., σ. 61.
11. Η πρόσοδος του ζιαμετίου κυμαίνεται από τα 9.999 έως τα 99.999 άσπρα.
12. Το κοιλό των Τρικάλων ζύγιζε 51,312 κιλά. Βλ. N. Beldiceanu –P. S. Nasturel (μετ. Αλ. Αγγελοπούλου), «Η Θεσσαλία στην περίοδο 1454/55-1506», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 19 (1991) 98.
13. Μüd μόδι. Μονάδα μέτρησης ίση με 20 κοιλά (513,160 κιλά)
14. Σε προηγούμενο δημοσίευμά μας με τους οικισμούς της Καρδίτσας στο κατάστιχο 101, εκ παραδρομής παραλείφθηκε η Παραπράσταινα. Βλ. Levent Kayapinar-Κώστας Σπανός, «Οι οικισμοί της Καρδίτσας στο οθωμανικό απογραφικό κατάστιχο 105 (1521)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 70 (2016) 273-306.
15. Ο τιμαριούχος Μεχμέτ Φακίχ είχε ως τιμάριο και τον απροσδιόριστο οικισμό των Χασίων Κρύο Νερό, υπαγόμενο στα Τρίκαλα, μετά από μεταβίβαση κάποιου Σιρμέντ, στις 15.4.1521, και είχε 31 πλήρεις οικογένειες, 6 χηρών γυναικών και 3 ενήλικους άγαμους. Οι χωρικοί τού απέδωσαν 7.742 άσπρα, από τα οποία 3.692 προέρχονταν από την παραγωγή τους.
16. Ο φόρος bad-i heva-yi serbest είναι παρόμοιος με τον φόρο αερικό των Βυζαντινών. Ευχαριστούμε τον οθωμανολόγο Κώστα Καμπουρίδη για την πληροφορία αυτή.
17. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα ατων αφιερωτών τους στην πρόθεση 401 του Μεγ. Μετεώρου (1520-1540)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 43 (2003)119, αρ. 169 και 44 (2003) 141.
18. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 421 του Μεγ. Μετεώρου (1592/1593- 19ος αιώνας)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 32 (1997) 36, αρ. 170 και 33 (1998) 90, 101, 111.
19. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ (1613/1614 - 19ος αιώνας)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 23 (1993) 101, αρ. 183 και 24 (1993) 163.
20. Κώστας Σπανός, «Οι καρδιτσιώτικοι οικισμοί του 16ου αιώνα στην πρόθεση 37 της Μονής του Δουσίκου)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 37 (2000) 117, αρ. 91.
21. Θωμάς Ζαρκάδας, «Οι αφιερωτές οχτώ καρδιτσιώτικων οικισμών στην πρόθεση 37 της Μονής του Δουσίκου (16ος αι.)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 55 (2008) 235-240. Της Παραπράστανης, στη σ. 239.
22. Κώστας Σπανός, «Η ανέκδοτη πρόθεση 39 της Μονής του Δουσίκου (16ος-17ος αι.). Συμβολή στη μελέτη των θεσσαλικών οικισμών και ονομάτων», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 20 (1991) 42 (αρ. 142), 65.
Η Παραπράσταινα, το σημερινό Προάστιο της Καρδίτσας, είναι ένας πεδινός οικισμός (υψόμ. 100 μ.), βορείως της Καρδίτσας, κοντά στα Σερβωτά των Τρικάλων.
Ο οικισμός πρέπει να είναι της ύστερης βυζαντινής εποχής, καθώς το όνομά του δεν δόθηκε από τους Οθωμανούς, απόδειξη ότι προϋπήρχε της εισβολής τους στη Δυτική Θεσσαλία, το 1393-1396. Αναφορές του οικισμού στις πηγές της βυζαντινής εποχής δεν έχουμε υπόψη.
Η αρχαιότερη αναφορά του οικισμού γίνεται στην πρώτη σωζόμενη απογραφή των Οθωμανών του έτους 1454/1455. 1
Στα φ. 14b-15b του απογραφικού καταστίχου MM 10 αναφέρεται η Pera Prestani, υπαγόμενη στα Τρίκαλα, με 103 οικογένειες, από τις οποίες οι 3 ήταν χηρών γυναικών. Στον οικισμό ζούσαν 2 ιερείς, απόδειξη ότι αποτελείται από 2 ενορίες. Υπολογίζοντας 5μελείς τις πλήρεις οικογένειες και 4μελείς των χηρών, διαπιστώνουμε ότι στην Παραπράσταινα του 1455 ζούσαν περισσότεροι από 500 κάτοικοι.
Στην εν λόγω υπογραφή ο οικισμός αναφέρεται μαζί με τους οικισμούς Καλογεροχώρι (67 οικογένειες), Σερβωτά (47 οικογένειες) και Πετρίτσα (6 οικογένειες). Οι κάτοικοι των οικισμών αυτών καλλιεργούσαν σιτηρά, κουκιά, φακές, λινάρι, αμπέλια, είχαν κυψέλες, 4.791 2 πρόβατα, οικόσιτους χήρους και περιβόλια (μποστάνια). Από τα προϊόντα αυτά, τη σπέντζα και από έναν νερόμυλο, η πρόσοδος του τιμαριούχου ανήλθε στο ποσό των 15.148 άσπρων.
Παρατηρώντας τα επώνυμα των χωρικών βλέπουμε ότι κυριαρχεί η οικογένεια των Αλεξόπουλων, με 12 μέλη, και ακολουθούν οι Μαριανοί, με 8 μέλη, και οι Ζαχαρίες, με 7 μέλη. Με λιγότερα μέλη αναφέρονται οι Σακογιανναίοι (4) και οι Ταρωνάδες (3). Μεταξύ των επωνύμων συμπεριλαμβάνονται και τα εξής, τα οποία είναι παραμορφωμένα, επειδή μάλλον δεν τα άκουσε καλά ο απογραφέας και τα κατέγραψε κατά βούληση: Βατίας, Βιαμπρατογής, Βιβράνος, Κουβίνης, Μπαρκοβίκης, Ντόσκης, Σαρντίγιας, Σμίλας.
Τα περισσότερα επώνυμα είναι πατρωνυμικά: Αλεξόπουλος, Ανδρώνη, Βάνιας (< Γιοβάνιας < Γιοβάνης < Ιωάννης), Βασιλάκης, Ζαχαρία, Θάνος, Θεοτόκη, Θοδωρή, Θωμά, Λάζαρη, Μανόλης, Σαράντη, Σταμάτη, Σταυράκη, Φίλης (< Τριανταφύλλης), Φώτη. Εδώ ανήκουν και τα σύνθετα Σακογιάννης (Σάκος < Αθανασάκος + Γιάννης) και Ουστογιάννης [ουστά < τ. usta (τεχνίτης) + Γιάννης].
Υπάρχουν, ακόμα, λίγα επαγγελματικά (Βαγενάς, Βελωνάς), ένα από αξίωμα Βαλής [τ. vali (διοικητής μιας επαρχίας)], το παρωνύμιο Κρυωμένος, το πατριδωνύμιο Ερμυριώτης < Αλμυριώτης, τα εθνικά Αρβανίτης και Τόσκεσης και το σλαβικής προέλευσης Ντομπρίναγος < Ντόμπρος < dobro (καλός).
Τρία επώνυμα μας παραπέμπουν στη βυζαντινή εποχή. α) Ο Βράνος < βρανάς (κατασκευαστής ή πωλητής ταπήτων), επώνυμο πολλών οικογενειών του 14ου αι., 3
ο Μαριανός μας παραπέμπει στην οικογένεια των Μαριανών του 14ου αι., 4
ο Ταρωνάς στη βλαχόφωνη οικογένεια της Δυτικής Θεσσαλίας των Ταρωνάδων, του 13ου αιώνα, μία κόρη της οποίας παντρεύτηκε τον ηγεμόνα της Θεσσαλίας Ιωάννη Δούκα και ως μοναχή Υπομονή ίδρυσε τη Μονή της Λυκουσάδας, στην περιοχή του σημερινού οικισμού Λωξάδα. 5
Τα βαπτιστικά, εκτός από το αμάρτυρο Πιρώνδας, όλα είναι του ελληνικού εορτολογίου. Σ’ αυτά κυριαρχούν τα ονόματα Δημήτρης (17), Γιάννης (14), Γιώργης (13), Θοδωρής (12) και Μιχάλης (7), τα οποία φέρουν συνολικά 63 άνδρες, περισσότεροι από τους μισούς.
 |
| Η Θεσσαλία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία |
1) Αλεξόπουλος Αλέξης
2) Αλεξόπουλος Γιάννης
3) Αλεξόπουλος Γιώργης
4) Αλεξόπουλος Γιώργης
5) Αλεξόπουλος Δημήτρης
6) Αλεξόπουλος Δημήτρης
7) Αλεξόπουλος Δήμος
8) Αλεξόπουλος Δούκας
9) Αλεξόπουλος Θόδωρος
10) Αλεξόπουλος Μανόλης
11) Αλεξόπουλος Μιχάλης
12) Αλεξόπουλος Στέφανος
13) Ανδρώνη Γιάννης
14) Ανδρώνη Δούκας
15) Αρβανίτης Γιάννης
16) Βαγενάς Κώστας
17) Βαγενάς Μιχάλης
18) Βαϊνού χήρα
19) Βαλής Αλέξης
20) Βαλής Γιώργης
21) Βαλής Δημήτρης
22) Βάνιας Δημήτρης
23) Βάνιας Μανόλης
24) Βασιλάκη Γιάννης
25) Βατίας Θοδωρής
26) Βατίας Σταμάτης
27) Βελωνάς Γιάννης
28) Βελωνάς Δημήτρης
29) Βελωτάς Σταμάτης
30) Βιαμπρατογής Δημήτρης
31) Βιβράνος Θοδωρής
32) Βράνος Νικόλας
33) Γιάννης παπάς
34) Θάνος Γιώργης
35) Θάνος Θοδωρής
36) Ερμυριώτης Γιώργης
37) Ερμυριώτης Δημήτρης
38) Ερμυριώτης Θοδωρής
39) Ερμυριώτης Μιχάλης
40) Ζαφανά χήρα
41) Ζαχαρία Γιάννης
42) Ζαχαρία Γιάννης
43) Ζαχαρία Γιώργης
44) Ζαχαρία Γιώργης γιος τ. Μιχάλη
45) Ζαχαρία Δημήτρης
46) Ζαχαρία Δημήτρης
47) Ζαχαρία Θοδωρής
48) Ζαχαρία Μιχάλης
49) Ζαχαρία Πέτρος
50) Ζαχαρία Σίμος
51) Θεοτόκη Δούκας
52) Θοδωρή Γιώργης
53) Θωμάς γιος του παπά
54) Ίσκος Φώτης
55) Κουβίνης Θοδωρής
56) Κρυομένος Γιάννης
57) Λάζαρη Γιώργης
58) Λάζαρη Δήμος
59) Μανόλης παπάς
60) Μαριανός Γιάννης
61) Μαριανός Γιάννης
62) Μαριανός Δημήτρης
63) Μαριανός Δημήτρης
64) Μαριανός Θοδωρής
66) Μαριανός Μιχάλης
66) Μαριανός Νικόλας
67) Μαριανός Νικόλας
68) Μικραβόδας Γιάννης
69) Μίλας Δημήτρης
70) Μίλας Κώστας
71) Μπαρκοβίτσης Κυριάκος
72) Μπαρούτας Βράνος
73) Νοβάκος
74) Ντομπρίναγος Γιάννης
75) Ντομπρίναγος Σταμάτης
76) Ντουράνης Δημήτρης
77) Ντόσκης Γιώργης
78) Ουστογιάννης Δημήτρης
79) Πεζάρκης Στράτος
80) Σακογιάννης Γιώργης
81) Σακογιάννης Δημήτρης
82) Σακογιάννης Θεοτόκης
83) Σακογιάννης Νικόλας
84) Σαράντη Θοδωρής
85) Σαράντη Πέτρος
86) Σαράντη Στέφανος
87) Σαρντίγιας Θοδωρής
88) Σμίλας Πέτρος
89) Σταμάτη χήρα
90) Στάνος Γιάννης
91) Σταυράκη Γιώργης
92) Σταυράκη Δημήτρης
93) Σταυράκη Μιχάλης
94) Ταρωνάς Θοδωρής
95) Ταρωνάς Μανόλης
96) Ταρωνάς Πιρώνδας
97) Τόσκεσης
98) Φίλης Χριστόδουλος
99) Φώτη Γιώργης
100) Φώτη Δημήτρης
101) Φώτη Θοδωρής
102) Φώτη Μανολάκης
103) Φώτη Μιχάλης
Στη συνοπτική απογραφή του 1485 η Paraprastani, υπαγόμενη στην επαρχία του Φαναρίου, ανήκει στα χάσια 6 του μιρλιβά 7 Ομέρ μπέη, γιου του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουραχάν μπέη. 8
Ο πληθυσμός του οικισμού, για άγνωστο λόγο, έχει μειωθεί και παρ’ όλα αυτά θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους της πεδινής περιοχής, μετά το Μοσχολούρι και τη Λυκόβιανη. 9
Το 1485 κατοικούσαν στην Παραπράσταινα 64 πλήρεις οικογένειες, 20 οικογένειες χηρών και 31 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή γύρω στους 430 κατοίκους. Η πρόσοδος του Ομέρ μπέη ανήλθε στο ποσό των 8.225 άσπρων. 10
Στην απογραφή του 1506 η Paraprastani υπάγεται στον λιβά (σαντζάκι) των Τρικάλων και αποτελεί ζιαμέτι 11 του Χιζίρ αγά. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα γι’ αυτήν, στις σ. 256-257 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 36, στον οικισμό κατοικούσαν 143 πλήρεις οικογένειες, 11 οικογένειες χηρών και 5 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή περισσότεροι από 750 κάτοικοι.
Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν σιτηρά, βίκο, ρεβίθια, φακές, κουκιά, λινάρι και αμπέλια, έτρεφαν μεταξοσκώληκες, είχαν λίγα μελίσσια και 1.200 πρόβατα, πολύ λιγότερα από το 1455. Η μείωση του αριθμού των προβάτων δείχνει ότι οι κάτοικοι της Παραπράσταινας στράφηκαν κυρίως στη γεωργία, στην αμπελοκαλλιέργεια και στη σηροτροφία.
Η αμπελοκαλλιέργεια γινόταν σε μεγάλη έκταση, καθώς προκύπτει από το μεγάλο ποσό του φόρου: 1.200 άσπρα για τον μούστο και 300 για τον φόρο των όρθιων βαρελιών, συνολικά 1.500 άσπρα. Η σηροτροφία και η κτηνοτροφία απέδιδαν στον τιμαριούχο από 400 άσπρα η καθεμία. Ο φόρος στη σηροτροφία αναφέρεται συνήθως ως resmi kökül (φόρος στα κουκούλια). Η αναφορά εδώ του φόρου των μεταξωτών (resmi harir) δεν είναι βέβαιο ότι σημαίνει παραγωγή μεταξωτών υφασμάτων. Η παραγωγή σιταριού, το καλοκαίρι του 1506, με βάση την απολαβή του ζαΐμη Χιζίρ αγά (410 κοιλά), ανήλθε στα 4.100 κοιλά 12 των Τρικάλων, δηλαδή 210.379 κιλά, και του κριθαριού 950 κοιλά, δηλαδή 48.746,4 κιλά.
Το καλοκαίρι του 1506, ο ζαΐμης είσπραξε τα εξής ποσά από τους κατοίκους της Παραπράσταινας:
Από το σιτάρι κοιλά Tρικάλων 410Χ10 αξία 4.100 άσπρα
Από το κριθάρι κοιλά 95Χ6 » 570 »
Από τον βίκο κοιλά 45Χ6 » 270 »
Από τα ρεβίθια κοιλά 25Χ6 » 150 »
Από τις φακές και τα κουκιά κοιλά 28,5Χ12 » 340 »
Από το λινάρι müd 13 2Χ160 » 320 »
Από τον φόρο των κρεμαστών σταφυλιών που ξεραίνονται 40 » 80 »
Από τον μούστο, 4 μέτρα, φόρος Χ 300 » 1.200 »
Από τον φόρο των όρθιων βαρελιών 300 »
Από τη δεκάτη των κυψελών 35 »
Από τον φόρο των μεταξωτών 400 »
Από τον φόρο των προβάτων 400 »
Από τον φόρο των λιβαδιών 715 άσπρα
Από τη σπέντσα 3.766 »
====================
Σύνολο 12.646 άσπρα
Στην απογραφή του 1506, η αλλοίωση των ονομάτων, βαφτιστικών και επωνύμων, έχει πάρει μεγαλύτερη έκταση από εκείνη του 1454/1455., π.χ. Βαρσάτης, Βατρισάνης, Βίσνος, Φιλανδούρας, Φιλοδώρος, Χαρικός. Τα άλλα βαφτιστικά είναι κοινά του θεσσαλικού χώρου. Τρία από αυτά (Αργυρός, Δούκας, Κομνηνός) μας παραπέμπουν στη βυζαντινή εποχή, ένα, ο Γκιώνης (Γιάννης), είναι αρβανίτικο, ένα (Στάνος < Στανήμερος) έχει σλαβική προέλευση, αλλά έχει ελληνοποιηθεί, και ένα (Στίνος) είναι αμάρτυρο.
Οι περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους (79) φέρουν τα εξής 6 ονόματα:
Σταμάτης-Στάμος 19
Γιώργης-Γιώργος 14
Θόδωρος-Θοδωρής 14
Σίμος 13
Δήμος-Δήμας 11
Κυριάκος-Κυριάκης 8
Ως επώνυμο πολλών χωρικών αναφέρεται το πατρώνυμό τους. Από τις οικογένειες του 1454/1455 εξακολουθούν να υπάρχουν οι Αλεξόπουλοι, με 14 μέλη, οι Κονήδες, με 9 μέλη, οι Μαριανοί, με 8 μέλη, οι Ζαχαρία, με 7 μέλη, και μερικές άλλες με λιγότερα μέλη (Αρβανίτης, Βαγενάς, Βάνιας, Σακογιάννης, Σαράντης, Τόσκεσης).
Τέσσερες οικογένειες φέρουν το επώνυμο Σμυριώτης, ενώ το 1454/1455 απαντάται το επώνυμο Ερμυριώτης. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για την ίδια οικογένεια, της οποίας το επώνυμο αποδόθηκε παραποιημένο το 1506. Μεταξύ των κατοίκων του οικισμού συμπεριλαμβάνονται και μερικοί προερχόμενοι από άλλα μέρη. Δύο φέρουν το επώνυμο Ξένος, οι 5 οικογένειες με το επώνυμο Σακόντης προέρχονται από την Βάρτα (Άρτα), όπως και μία οικογένεια Σακογιάννη, και δύο με το επώνυμο Στάσλου από τη Μιρόκοβα (Μιρόκοβο), το σημερινό Μυρόφυλλο των Τρικάλων. Μερικά επώνυμα (Αρμιλάνης, Μορασής, Μπαβάρντος, Μπαρονάς, Ναβαριάνης, Ναβρονάς, Ναντάντος, Ντολάσης, Ντουλέγια) είναι δυσνόητα.
Ο αρχηγός μιας οικογένειας με το επώνυμο Κονής προσδιορίζεται ως μάστορας. Πιστεύουμε ότι δεν πρόκειται για βαφτιστικό όνομα και ότι πρόκειται για έναν κτίστη.
Ο ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ 1506
1) Αγγέλου, χήρα
2) Αθανάση Θόδωρος
3) Αθανάση Νικόλας
4) Αθανάσης παπάς
5) Αλέξη Σίμος
6) Αλεξόπουλος Γιώργης
7) Αλεξόπουλος Γιώργης
8) Αλεξόπουλος Θόδωρος
9) Αλεξόπουλος Θόδωρος
10) Αλεξόπουλος Θόδωρος
11) Αλεξόπουλος Κομνηνός
12) Αλεξόπουλος Κυριάκης
13) Αλεξόπουλος Μιχάλης
14) Αλεξόπουλος Μιχάλης
15) Αλεξόπουλος Παύλος
16) Αλεξόπουλος Σίμος
17) Αλεξόπουλος Σταμάτης
18) Αλεξόπουλος Στέφανος
19) Αλεξόπουλος Χαρικός
20) Αναλάρης Γιώργης
21) Ανδρώνη Αποστόλης
22) Ανδρώνη Γιώργος
23) Ανδρώνη Δήμος
24) Αντρώνη Δούκας
25) Αντρώνη Σίμος
26) Αποστόλη Παύλος
27) Αρβανίτης Μιχάλης
28) Αρβανίτης Σταμάτης
29) Αργυρός παπάς
30) Aρετή, χήρα
31) Αρμιλάνης Κώστας
32) Βαγενάς Γιάννης
33) Βαγενάς Στέφανος
34) Βάνη Σταμάτης
35) Βάνια, χήρα
36) Βάνιας Αργυρός
37) Βάνιας Γιάννης
38) Βάνιας Θόδωρος
39) Βάνιας Κομνηνός
40) Βάνιας Κώστας
41) Βάνιας Μιχάλης
42) Βάνιας Νικόλας
43) Βάνιας Φιλανδούρας
44) Βλάση Στάμος
45) Βλάχος Νικόλας, άγαμος
46) Γιάννης παπάς
47) Γιώργη Γιάννης
48) Γιώργη Δήμος
49) Γιώργου, χήρα
50) Δημήτρη Γιώργος
51) Δημήτρη Μιχάλης
52) Δούκας Σίμος
53) Ειρήνη, χήρα
54) Ερμίλα Κομνηνός
55) Ζαχαρία Γιάννης
56) Ζαχαρία Γιώργης
56) Ζαχαρία Κυριάκος
57) Ζαχαρία Μανόλης
58) Ζαχαρία Σίμος
59) Ζαχαρία Σταμάτης
60) Ζαχαρία Στάμος
61) Θόδωρου Γιώργης
62) Kομνηνού, χήρα
63) Κονής Γιάννης
64) Κονής Γιώργης
65) Κονής Δήμος
66) Κονής Δούκας
67) Κονής Δούκας
68) Κονής Κυριάκος
69) Κονής Κώστας
70) Κονής μάστορας
71) Κονής Σταμάτης
72) Κονής Σταμάτης
73) Κουτή Μανόλης
74) Κυριάκου Θωμάς
75) Κύρκα Δήμος
76) Κώστα Δήμας
77) Λιβάδη Σίμος, άγαμος
78) Μαρία, χήρα
79) Μαριανός Γιάννης
80) Μαριανός Γιάννης
81) Μαριανός Γιώργος
82) Μαριανός Δήμος
83) Μαριανός Θόδωρος
84) Μαριανός Θωμάς
85) Μαριανός Κυριάκος
86) Μαριανός Σταμάτης
87) Μαργιάς Γιάννης
88) Μιχάλη Γκιώνης
89) Μορασής Αργυρός
90) Μορασής Γιάννης
91) Μορασής Θωμάς
92) Μορασής Σίμος
93) Μορασής Χαρικός
94) Μορής Θόδωρος
95) Μπαβάρντος Στίμος
96) Μπακογιάννης Σίμος
97) Μπάρμπα Θόδωρος
98) Μπαρόνας Στάνης
99) Ναβαριάνης Κομνηνός
100) Ναβρονάς Στάμος
101) Ναντάντος Σταμάτης
102) Νικόλα Σίμος, άγαμος
103) Νικόλα Φιλόδωρος
104) Ντολάση Γιώργης
105) Ντόντου Στάμος
106) Ντουλέγια, χήρα
107) Ντόμπρος Σταμάτης
108) Ξένος Βίσνος
109) Ξένος Γιάννης
110) Πάνου Γιάννης
111) Παρασκευά Αντρέας
112) Παρασκευά Κυριάκος
113) Παρασκευά Στάμος
114) Παρασκευά, χήρα
115) Πύργος Δήμος
116) Πύργος Βαρσάτης
117) Πύργου, χήρα
118) Ρολέση Στέφανος
119) Σακογιάννης Θόδωρος, Βάρτα
120) Σακογιάννης Κυριάκος, άγαμος
121) Σακονόβα Αθανάσης
122) Σακονόβα Δήμος
123) Σακονόβα Θόδωρος
124) Σακονόβα Παύλος
125) Σακονόβα Σίμος
126) Σακογιάννη Στάμος
127) Σακόντης Γιώργης, Βάρτα
128) Σακόντης Θόδωρος, Βάρτα
129) Σακόντης Σάρος, Βάρτα
130) Σακόντης Σταμάτης, Βάρτα
131) Σακόντης Στάμος από τη Βάρτα
132) Σαράντη Αποστόλης
133) Σαράντη Δήμος
134) Σαράντη Θοδωρής
135) Σαράντη Σταμάτης
136) Σαράντη Σίμος
137) Σαράντη Σίμος, άγαμος
138) Σγουρός Γιώργος
139) Σγουρός Θόδωρος
140) Σγουρός Θόδωρος (Ιγκρό)
141) Σγουρός Σίμος
142) Σίμου Γιάννης
143) Σιρβάνα Ντουλιγιάνα, χήρα
144) Σμυριώτης Βατρισάνης
145) Σμυριώτης Γιάννης
146) Σμυριώτης Δημήτρης
147) Σμυριώτης Κυριάκος
148) Σμυριώτης Κυριάκος
149) Σταμάτη Νοβάκος
150) Στάσλου Γιάννης, Μιρόκοβα
151) Στάσλου Λουκάς, Μιρόκοβα
152) Σταυράκη Γιώργος
153) Σταυράκη Δήμος
154) Σταυράκη Σταμάτης
155) Στεφάνου Δήμος
156) Στεφάνου Δούκας
157) Στεφάνου Παύλος
158) Συριάνα, χήρα
159) Τόσκεσης Γιώργης
Στη συνοπτική απογραφή του 1521, 14 η Paraprastani ήταν τιμάριο κάποιου Μεχμέτ Φακίχ. Στη σ. 81 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 101, αναφέρεται ότι ο οικισμός υπαγόταν στα Τρίκαλα και ότι κατοικούσαν σ’ αυτόν 168 πλήρεις οικογένειες, 15 οικογένειες χηρών και 12 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή περισσότερα από 900 άτομα. Το καλοκαίρι του 1521, ο τιμαριούχος είσπραξε από τους κατοίκους 14.050. 15
Στα φ. 49b-50a του απογραφικού καταστίχου ΚΚ 56, του έτους 1569/1570, αναφέρεται ότι η Παραπράστανη υπαγόταν στα Τρίκαλα και ότι κατοικούσαν 156 πλήρεις οικογένειες, 29 οικογένειες χηρών και 54 ενήλικοι άγαμοι, δηλαδή γύρω στους 950 κατοίκους, 200 περισσότεροι από το 1506. Η αύξηση του πληθυσμού προφανώς οφείλεται στην εγκατάσταση νέων οικογενειών. Μεταξύ των κατοίκων αναφέρεται 1 Αγραφιώτης, 3 Αρβανίτες και 5 Γκρέκοι, δηλαδή ελληνόφωνοι χωρικοί οι οποίοι ζούσαν προηγουμένως σε βλαχόφωνους οικισμούς του Ασπροποτάμου. Τα ονόματα και τα επώνυμα των κατοίκων είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αλλοιωμένα και δεν διευκολύνουν τον σχολιασμό τους.
Οι κάτοικοι του οικισμού καλλιεργούν σιτηρά, ρεβίθια, φακές, κεχρί, λινάρι, αμπέλια, και έχουν μελίσσια. Η αμπελοκαλλιέργεια πήρε μεγάλη έκταση καθώς η παραγωγή κρασιού το 1569/1570 ανήλθε στα 100 μέτρα, από 4 που ήταν το 1506. Η αύξηση της αμπελοκαλλιέργειας είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της σιτοκαλλιέργειας. Από τα 410 κοιλά που έλαβε ο τιμαριούχος το 1506, τώρα η απολαβή του έπεσε στα 172 κοιλά.
Το καλοκαίρι του 1570, ο τιμαριούχος είσπραξε από τους κατοίκους της Παραπράσταινας τα εξής ποσά, ως πρόσοδο:
Από το σιτάρι κοιλά 172 αξία 4.472 άσπρα
Από το κριθάρι κοιλά 33 462 »
Από τον βίκο κοιλά 11 165 »
Από τη βρόμη κοιλά l9 81 »
Από τη σίκαλη κοιλά l9 135 »
Από τα ρεβίθια κοιλά 9 234 »
Από το κεχρί κοιλά l9 135 »
Από τις φακές κοιλά 5 130 »
Από τη δεκάτη στο λινάρι, δεμάτια 93 279 »
Από τη δεκάτη στον μούστο, μέτρα 100 500 »
Από τον φόρο σε κατόχους ζώων που εισήλθαν σε
άλλο βοσκότοπο 230 »
Από τον φόρο των όρθιων βαρελιών 240 »
Από τον φόρο των χοίρων 90 »
Από το δικαίωμα βοσκής 80 »
Από τον φόρο των προβάτων και των μαντριών 1.091 »
Από τη δεκάτη των κυψελών 35 »
Από τον φόρο των χοίρων και των κεφαλιών τους 150 »
Από τον φόρο bad-ı heva- yı serbest 16 317 »
Από το νυφιάτικο 150 »
Από την σπέντσα 5.434 »
======================
Σύνολο 15.100 άσπρα
Στις ελληνικές πηγές ο οικισμός αναφέρεται: α) Στο φ. 39α της αρχαιότερης πρόθεσης 401 του Μεγ. Μετεώρου, το 1540, ως Παραπράστανου, με 3 ονόματα αφιερωτών (Μανόλης, Νικόλαος, Θεόδωρος χαλκέας), από τα οποία το πρώτο είναι διαγραμ- μένο. 17
β) Στο φ. 23α της πρόθεσης 421 του Μεγ. Μετεώρου, το 1592/1593, ως Παραπραστάνη, με 2 ονόματα αφιερωτών του 1592/1593 (Σωφρόνιος μοναχός, Ασάνω) και άλλα 70 μεταγενέστερων εποχών (ένας του 1754), καθώς και στα φ. 15β, 16β και 29β, ως Παραπράστανη, με 101 ονόματα αφιερωτών μεταγενέστερων εποχών. 18
γ) Στη σ. 53 της πρόθεσης 215, της Μονής τους Βαρλαάμ, το 1613/1614, ως Παραπραστάνη, με 6 ονόματα αφιερωτών (Αθανάσιος, Αναστάσιος ιερέας, Διαμάντης ιερέας, Σίμος, Στέριος, Ευγένω, Χρυσάνθη) και άλλων 4 μεταγενέστερης εποχής (Ευθύμιος, Χριστόδουλος, Περιστέρα, Στεργιάνου). 19
δ) Στα φ. 79β-80α της πρόθεσης 37 της Μονης του Δουσίκου, του τέλους του 16ου-αρχών των 17ου αιώνα, ως Παραπραστάνη, με 111 ονόματα αφιερωτών, 20 μεταξύ τους και τα πολύ σπάνια: Διαβάτης, Ζωητός, Κούκλος, Κύρικος, Μαυρομάτης, Νομικός, Συληβρία, Χρυσομάλλω. 21
ε) Στα φ. 32α-32β της πρόθεσης 39 της Μονής του Δουσίκου, του τέλους του 16ου-αρχών των 17ου αιώνα, ως Παραπράστανι, με 33 ονόματα αφιερωτών. Μεταξύ των αφιερωτών συμπεριλαμβάνονται οι 4 ιερείς του οικισμού (Αποστόλιος, Βασίλειος, Ιωάννης και Φίλος < Τριαντάφυλλος). 22
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Melek Delilbasi - Mouzaffer Arikan, Hicri 859 tarihl-i suret-i defter-i sancak-i Tirhala, Ankara 2001, I, 10-11.
2. Ο φόρος των προβάτων υπολογίσθηκε σε 1.597 άσπρα, 1 άσπρο για κάθε 3 πρόβατα. Επομένως τα πρόβατα ήταν 1.597Χ3= 4.791 πρόβατα.
3. Erich Trapp, Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, 2 (Wien 1997) 111-113, αρ.
3154-1382, 1386 (Βράνος), 93264-93271 κ.ά.
4. Erich Trapp, ό. π., τ. 7 (Wien 1985) 106, αρ. 16913-16917.
5. Erich Trapp, ό. π., τ. 11 (Wien 1991) 182, αρ. 27515· Nicol M. Donald (μετ. Αλ. Γαλανούλης),
«Η Θεσσαλία κατά τον Μεσαίωνα», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 48 (2005) 214.
6. Τα έσοδα του τιμαριούχου από το χάσι ήταν μεγαλύτερα από τις 99.999 άσπρα.
7. Μιρλιβά < τ. mir-i liva· ο σαντζάκμπεης, στρατιωτικός διοικητής.
8. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, Η Κεντρική Ελλάδα τον 15ο αιώνα. Το ανέκδοτο οθωμανικό κατάστιχο του 1485, εκδ. οίκος Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2014, 23.
9. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, ό. π., σ. 31.
10. Γιώργος Σαλακίδης-Ιωάννης Θεοχαρίδης, ό. π., σ. 61.
11. Η πρόσοδος του ζιαμετίου κυμαίνεται από τα 9.999 έως τα 99.999 άσπρα.
12. Το κοιλό των Τρικάλων ζύγιζε 51,312 κιλά. Βλ. N. Beldiceanu –P. S. Nasturel (μετ. Αλ. Αγγελοπούλου), «Η Θεσσαλία στην περίοδο 1454/55-1506», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 19 (1991) 98.
13. Μüd μόδι. Μονάδα μέτρησης ίση με 20 κοιλά (513,160 κιλά)
14. Σε προηγούμενο δημοσίευμά μας με τους οικισμούς της Καρδίτσας στο κατάστιχο 101, εκ παραδρομής παραλείφθηκε η Παραπράσταινα. Βλ. Levent Kayapinar-Κώστας Σπανός, «Οι οικισμοί της Καρδίτσας στο οθωμανικό απογραφικό κατάστιχο 105 (1521)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 70 (2016) 273-306.
15. Ο τιμαριούχος Μεχμέτ Φακίχ είχε ως τιμάριο και τον απροσδιόριστο οικισμό των Χασίων Κρύο Νερό, υπαγόμενο στα Τρίκαλα, μετά από μεταβίβαση κάποιου Σιρμέντ, στις 15.4.1521, και είχε 31 πλήρεις οικογένειες, 6 χηρών γυναικών και 3 ενήλικους άγαμους. Οι χωρικοί τού απέδωσαν 7.742 άσπρα, από τα οποία 3.692 προέρχονταν από την παραγωγή τους.
16. Ο φόρος bad-i heva-yi serbest είναι παρόμοιος με τον φόρο αερικό των Βυζαντινών. Ευχαριστούμε τον οθωμανολόγο Κώστα Καμπουρίδη για την πληροφορία αυτή.
17. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα ατων αφιερωτών τους στην πρόθεση 401 του Μεγ. Μετεώρου (1520-1540)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 43 (2003)119, αρ. 169 και 44 (2003) 141.
18. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 421 του Μεγ. Μετεώρου (1592/1593- 19ος αιώνας)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 32 (1997) 36, αρ. 170 και 33 (1998) 90, 101, 111.
19. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ (1613/1614 - 19ος αιώνας)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 23 (1993) 101, αρ. 183 και 24 (1993) 163.
20. Κώστας Σπανός, «Οι καρδιτσιώτικοι οικισμοί του 16ου αιώνα στην πρόθεση 37 της Μονής του Δουσίκου)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 37 (2000) 117, αρ. 91.
21. Θωμάς Ζαρκάδας, «Οι αφιερωτές οχτώ καρδιτσιώτικων οικισμών στην πρόθεση 37 της Μονής του Δουσίκου (16ος αι.)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 55 (2008) 235-240. Της Παραπράστανης, στη σ. 239.
22. Κώστας Σπανός, «Η ανέκδοτη πρόθεση 39 της Μονής του Δουσίκου (16ος-17ος αι.). Συμβολή στη μελέτη των θεσσαλικών οικισμών και ονομάτων», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 20 (1991) 42 (αρ. 142), 65.
Επιστροφή
