Αφιερώνεται στο Διεθνές  Συνέδριο για το Ρήγα στο Βελεστίνο.

ΧΑΡΙΣΙΟΥ ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΥ(1842-1906)

ΤΙ ΚΑΜΝΕΙ Ο ΡΗΓΑΣ ΧΑΡΙΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ  
Ένα κείμενο για τον εθνεγέρτη Ρήγα προ 100 και πλέον ετών.


Γράφει, παρουσιάζει:
Ο Πολυχρόνης Στεφ.Νταλάσης*


 ΑξιότιμονΚύριον
Δημήτριον Καραμπερόπουλον
Πρόεδρον
της Επιστημονικης Εταιρείας   Μελέτης Φερών -Βελεστίνου.


(Προλογικό  σημείωμα):
Κύριε Πρόεδρε,
 Επιθυμώντας να συμμετάσχω νοερώς στο Διεθνές Συνέδριο για τον Ρήγα στο Βελεστίνο, αποστέλλω:
Το παρόν κείμενο και δύο δημοσιεύματα(ανταποκρίσεις 1971) στον Τρικαλινό τύπο, με τίτλους:
«ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ»(Εφημ.Τρικαλινά ΝΕΑ 28-4-1971) και
«ΕΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙ ΣΤΟ ΔΟΥΝΑΒΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΗΓΑ»( Εφημ.ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λαρίσης 9-5-1971)
Λόγοι τεχνικοί δεν μου έδωσαν την δυνατότητα να σας αποστείλω το Δημοσίευμά μου «ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ»(Τρικαλινά ΝΕΑ, 14-1-1972 έως και 18-1-1972)
Εκεί έχω περιγραφή και για την επίσκεψή μου στον Πύργο ΚΟΥΛΑ ΝΕΜΠΟΊΖΑ(που τότε ήταν σε άθλια κατάσταση και εμφάνιση) και λεπτομεριακώς για το στεφάνι που έρριξα στον Δούναβι, για τον Εθνεγέρτη ΡήγαΘα σας το στείλω με την πρώτη ευκαιρία.

Το κείμενο με τον τίτλο:
«Τί κάμνει ο Ρήγας χάριν της πατρίδος» περιέχεται στο ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑΡΙΟΝ της  Στ΄ (Έκτης) τάξεως του Δημοτικού Σχολείου, συγγραφέν υπό του Χαρισίου Παπαμάρκου (Έκδοσις έτους 1907).
Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία των παιδικών μου χρόνων (1940-1950). Μου το είχε χαρίσει γύρω στα 1942, η συγχωριανή μας και  οικογενειακή μας φίλη, μακαρίτισα πια, Ευτυχία Γ.Πλακιά, (αδικοσκοτωμένη κατά τον «Εμφύλιο», το 1947).
Αποτελούσε μαζί με άλλα «παλαίτυπα» μέρος της φτωχικής τότε οικογενειακής μας «βασικής» Βιβλιοθήκης (στο χωριό μου, εκεί στο φτωχόσπιτο, στην «Ποταμιά» Στουρναραίϊκων). Αν και στην καθαρεύουσα,  τα μαθήματα τα καταλάβαινε και τα ροφούσε άπληστα η παιδική μου ψυχή.
 Πολλές φορές το είχα πολλές φορές μαζί μου στον τρουβά, όταν πήγαινα για βοσκή των γελαδιών, προβάτων, γιδιών (πού Σχολείο κατά την κατοχή, το αντάρτικο κ.λπ).
Γι’ αυτό, αρκετά από τα βιβλία της πολυβίβλου σήμερα  Βιβλιοθήκης μου(περί τους 8.000 τόμοι), έχουν θέση στα «Αγαπημένα», όπως θα λέγαμε  στο Διαδίκτυο.


Σύντομο βιογραφικό  του Χαρισίου Παπαμάρκου.
                                                      
               
Χαρίσιος Παπαμάρκου

Παιδαγωγός, γεννήθηκε στο Βελβενδό Μακεδονίας το 1844 και πέθανε το 1906. Υιός ιερέως εκ των δρασάντων εθνικώς.
Ενεγράφη εις την Φιλοσοφικήν σχολήν του Εθνικού Πανεπιστημίου ως υπότροφος του Βελιείου κληροδοτήματος. Δίδαξε στη Στρώμνιτσα(1866-69), στη Θεσσαλονίκη (1869-71).
Το 1871 εστάλη ως υπότροφος του Συλλόγου προς διάδοσιν  των ελληνικών γραμμάτων εις την Γερμανίαν προς αποπεράτωσιν των σπουδών του. Μετά από τετραετή διαμονή στη Γοττίγγη, ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της φιλοσοφικής Σχολής του πανεπιστημίου της Γοτίγγης (1874). Όταν γύρισε στην Ελλάδα, ο ως άνω Σύλλογος του ανέθεσε  εμπιστευτικές αποστολές εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Ίδρυσε το Διδασκαλείο της Θεσσαλονίκης, έγινε Διευθυντής του (1875-1884) με γόνιμον δράσιν από εκπαιδευτικής και εθνικής επόψεως. Διετέλεσε και Διευθυντής του εν Αθήναις Διδασκαλείου .
Προήχθη εις Γενικόν Επιθεωρητήν Δημοτικής Εκπαιδεύσεως του Υπ. Παιδείας, εξελίχθη εις ρυθμιστήν, μεταρρυθμιστήν και εμπνευσμένον αναμορφωτήν των εις την Ελλάδα πραγμάτων της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως (Άρτια Νομοσχέδια, πλήρη αναλυτικά προγράμματα κ.λπ)...
 Συνέγραψε αξιόλογα αναγνωστικά διά το Δημοτικόν Σχολείον. Κυριώτερα δημοσιεύματα : «Περί των τριττών ειδών της ψυχής παρά Πλάτωνι» (Leipsig 1875), «Η στοιχειώδης Εκπαίδευσις εν Ελλάδι», «Περί του νυν δη προσήκοντος ημίν τοις Έλλησι Διδασκαλείου», «Περί του αληθινού της ελληνίδος νεολαίας διδασκάλου»,«Περί του σκοπού της εκπαιδεύσεως της ελληνίδος νεολαίας» (Κέρκυρα 1885), « Ύθλοι και πράγματα (Αθήναι 1893), «Αι φιλοσοφικαί και παιδαγωγικαί δοξασίαι του Πολυβίου»(Αθήναι 1898), πλείστα δημοσιεύματα εις περιοδικά  της ημεδαπής και αλλοδαπής, ιστορικά,φιλοσοφικά, παιδαγωγικά, εθνικά , πολιτικά  κ.τ.τ.
Ανέκδοτα: «Φιλοσοφικαί και παιδαγωγικαί ιδέαι του Πινδάρου», «Φιλοσοφία της Ιστορίας», «Ιστορία της Γυμναστικής» κ.ά.
(Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΠΥΡΣΟΥ-ΔΡΑΝΔΑΚΗ, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ΗΛΙΟΣ )κ.ά.


Και τώρα το ανάγνωσμα:

Τι κάμνει ο Ρήγας χάριν της πατρίδος.
                          
Του Χαρισίου Παπαμάρκου

Ο Ρήγας εγεννήθη τω 1757 εις το κατάφυτον και κατάρρυτον χωρίον Βελεστίνον.
Κατά την παιδικήν ήλικίαν έμαθήτευσεν εις το σχολείον της Ζαγοράς.
Εκεί το πρώτον εθερμάνθη η ψυχή αυτού εκ των ελληνικών γραμμάτων και η καρδία εκ της αγάπης προς την πατρίδα.
Καθ’ εκάστην εσπέραν ήνοιγεν επάνω εις τα γόνατα την ιστορίαν και υπό το ασθενές φως του λύχνου εμελέτα αυτήν μετά  θερμής αγάπης όλον τον γνωστόν τότε κόσμον, ότι και η Ευρώπη σήμερον όλη οφείλει τον πολιτισμόν αυτής εις την Ελλάδα.
Και έγίνετο υπερήφανος ο μικρός παις  δια την δόξαν της μητρός.
Ενεθουσία δια τον έρωτα των προγόνων προς την έλευθερίαν και συνεκινειτο δια τους ποταμούς των αιμάτων, τους οποίους υπέρ αυτής έχυσαν.
Αλλ’  οσάκις κλείων το βιβλίον εβλεπεν, ότι η πατρίς ήτο δούλη των Τούρκων και άμαθής, έκρυπτεν εις τας δύο χείρας το πρόσωπον και εκλαιεν ο φιλότιμος Έλλην.
Δεν υπέφερε να βλέπη τους Τούρκους και έφυγεν.
Αφού επεσκέφθη τας Αθήνας και την Κωνσταντινούπολιν, ένθα και διέμεινεν ικανόν χρόνον, μετέβη τω 1780 εις Βουκουρέστιον.
Ο Έλλην ηγεμών της Μολδαυϊας, εκτιμήσας την μόρφωσιν του Ρήγα, προσέλαβεν αυτόν ως γραμματέα.  Ενεκα δε της θέσεως αυτού παρά τω ήγεμόνι ρσχετίσθη πολύ προς τον βέην του Βιδινίου Πεσβάνογλουν.
Εκ της ελευθέρας εκείνης χώρας ο Ρήγας ήρχισε να εργάζηται, ίν’  αποδώση την ελευθερίαν εις  τα δέκα εκατομμύρια των Ελλήνων.
Βραδύτερον δε προς ευδοκίμησιν του μεγάλου  αυτού σχεδίου μετώκησεν εις Βιέννην.
Εκείθεν, ίνα γνωρίση εις τους ομοεθνείς την ιστορίαν της πατρίδος, εξέδωκε πολλά βιβλία, εξεικονίζοντα την δόξαν του παρελθόντος, και εδημοσίευσεν εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ίνα καταδείξη εις τους Έλληνας τας παλαιάς καλλονάς και την παλαιάν ευημερίαν της πατρίδος, μετέφρασεν εις την Ελληνικήν την «περιήγησιν του νέου Αναχάρσιδος ανά την Ελλάδα», γραφείσαν υπό Γάλλου συγγραφέως.
Ίνα δείξη, ότι τα πλήθη άνευ πειθαρχίας και τακτικής εν ταις μάχαις, ουδέν κατορθούσι, συνέγραψε το  πατριωτικόν αυτού εγκόλπιον.
Ίνα δε θερμάνη και την καρδίαν αυτών και δείξη, πόσον μεγάλη είνε η Ελληνική πατρίς, εξετύπωσε γεωγραφικόν χάρτην της Ελλάδος, την Χάρταν, περιλαμβάνουσαν πάσας τας Ελληνικάς χώρας μετά πρωτευούσης της Κωνσταντινουπόλεως.
Δια κρυφίων συνεννοήσεων μεθ’ όλων των εξεχόντων Ελλήνων, ιερωμένων, λογίων, εμπόρων και άλλων, παρεσκεύασε τα πράγματα προς την ανάστασιν του Έθνους.
Έπεισε δε και τον βέην του Βιδινίου  Πεσβάνογλουν, όπως  και ούτος επαναστατήση μετά των Αλβανών και μετά του Αλή-πασσά κατά του Σουλτάνου.
Αφ’ ου δε δια των μέσων τούτων εξήγειρε το φρόνημα των Ελλήνων υπέρ της ελευθερίας, ενόμισε δε, ότι επέστη η κατάλληλος στιγμή της ενεργείας, εδημοσίευσεν επαναστατικήν προκήρυξιν, δι’ ής προσεκάλει εις τα όπλα κατά των Τούρκων Έλληνας, Αλβανούς, Βουλγάρους, Σέρβους, και Ρουμάνους.

Μετά της προκηρύξεως ταύτης εξέδωκε και τα ώραια αυτού θούρια, δια των οποίων εικόνιζε ζωηρότατα τα αγαθά της ελευθερίας, εξήπτε τον υπέρ ταύτης ενθουσιασμόν, ενέβαλλε δύναμιν εις τα στήθη των Ελλήνων και έκάλει τον Ελληνικόν λαόν και τα Ελληνικά παλληκάρια, όπως εγερθώσιν ηνωμένα, αποτινάξωσι τον ζυγον της δουλείας, διώξωσι τους Τούρκους εκ της πατρίδος και καθάρωσι το έδαφος αυτής από των βαρβάρων και μιαρών τούτων δεσποτών.
Αφ’ ού  δ’ ούτως παρεσκεύασε την επανάστασιν, αναπτερωθείς υπό της τότε εκραγείσης Γαλλικής επαναστάσεως, απεφάσισε να κατέλθη εις την Ελλάδα, ίνα δώση το σύνθημα του αγώνος.
Συσκευάσας  δ’ εν κιβωτίοις τα βιβλία, τα έγγραφα και τας επιστολάς  αυτού προαπέστειλε ταύτα εις Τεργέστην προς τον Αντώνιον Κορωνιόν. Αλλα δυστυχώς πάντα ταύτα συνέλαβεν η Αυστριακή Κυβέρνησις.
Ότε  δε  μετ’  ολίγον εφθασεν εκεί και ο Ρήγας, συλληφθείς εφυλακίσθη.
Ο Ρήγας ανακρινόμενος ωμολόγησε μετά θάρρους, ότι επεθύμει την απελευθέρωσιν της Ελλάδος από του Τουρκικού ζυγού, διότι προετίμα να εχη κυρίαρχον τον διάβολον μάλλον ή τοιούτον τύραννον, οποίος είνε ο Τούρκος.
Αναλογιζόμενος δ’ ο Ρήγας, ότι και μία μόνη άκαιρος λέξις, δια της βίας αποσπωμένη απ’ αυτού, ηδύνατο να διακινδύνευση το εθνικόν έργον, απεπειράθη να αυτοκτονήση, τρις έμπήξας εις την κοιλίαν μαχαιρίδιον, το οποιον έφερε μεθ’  εαυτού. Αλλ' η ταχεία συνδρομή των ιατρών εθεράπευσε τας επενεχθείσας πληγάς.
Εκ της Τεργέστης ο Ρηγας απεστάλη εις την Βιέννην, εκείθεν δε τω 1798 παρεδόθη μετά πέντε άλλων συντρόφων υπό της Αυστριακής Κυβερνήσεως εις τον Τούρκον πασσάν του Βελιγραδίου, όστις εσκόπει να άποστείλη αύτόν εις την Κωνσταντινούπολιν.
Μαθών όμως ο πασσάς, ότι ο φίλος του Ρήγα Πεσβάνογλους, καταλαβών τας διόδους, εσκόπει να ελευθέρωση τον Ρήγαν, εθεώρησεν ασφαλέστερον να θανάτωση αυτόν και τους συντρόφους τούτου εν Βελιγραδίω.
Και οι μεν σύντροφοι αυτού ερρίφθησαν εις τον Ίστρον, ο δε Ρήγας μετά πολλά βασανιστήρια εστραγγαλίσθη εν τη φυλακή του Βελιγραδίου.
«Δεν θ’ αφήσωσιν ανεκδίκητον», προέφθασε να είπη ο  βασανιζόμενος ήρως εις τους δημίους αυτού, «τον θάνατον μου οι Έλληνες!  Ικανόν εγώ έσπειρα σπόρον, το δε έθνος μου θα συλλέξη τον καρπόν! ».
Αύται ήσαν αι τελευταίαι λέξεις του Ρήγα, αυτή ήτο η διαθήκη του φιλοπάτριδος Έλληνος, ήτις και πραγματικώς ξετελέσθη.
Χιλιάδες μαρτύρων έκτοτε καθηγίασην δια του αίματος αυτών την ανάσταση του Έθνους, αλλά πρώτος μάρτυς αυτής είνε ο Ρήγας.
Και  η ελευθέρα Ελλάς εξ ευγνωμοσύνης έστησεν αυτόν προ των προπυλαίων του Πανεπιστημίου μαρμάρινον.
Προ του ανδριάντος αύτού προσέρχονται κατ' ετος κατά την έθνικήν εορτήν ευλαβείς οι νεανίαι και συγκεκινημένοι στέφουσι δια δάφνης την κεφαλήν του πρώτου της Ελευθερίας μάρτυρος.
Και νομίζει ο δακρύων θεατής, ότι τα μαρμάρινα χείλη του Ρήγα κινούνται και λέγουσι προς τους νέους: «Την μεγάλην και πλουσιωτάτην κληρονομίαν σας κατέχει ο Τούρκος ακόμη !  Πατεί τας μεγαλυτέρας χώρας της ωραίας μας πατρίδος!  Βασανίζει εκατομμύρια όλα αδελφών σας !  Παρασκευάσθητε να λάβετε την δόξαν μου. Ο γλυκύτερος, των θανάτων είνε ο υπέρ Πατρίδος».
Υ.Γ.
Το κείμενο μεταγράφηκε με το μονοτονικο για δημοσίευση στον τύπο
Ακολουθούν  συνημμένα  στο e mail οι ως άνω ανταποκρίσεις.


*Ο Πολυχρόνης Νταλάσης (1933-) εκ Στουρναραίϊκων, κάτοικος Αγίας Μονής Τρικάλων, είναι Δάσκαλος, μετεκπαιδευθείς  εις το Πανεπιστήμιον των Αθηνών (1963-65), Μουσικοδιδάσκαλος Διπλωματούχος του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΩΔΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, Συγγραφέας, τεως Καθηγητής Μουσικής στη Σχολή Νηπιαγωγών Καρδίτσας, Καθηγητής Βυζαντινής και Ευρωπαϊκής Μουσικής στην Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ι.Μ.Τρίκκης και Σταγών, Πρωτοψάλτης Ι.Ν.Ζωοδόχου Πηγής (Σαραγίων) Τρικάλων, Λαογράφος, Μέλος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Θεσσαλίας, Μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και της Διεθνούς Οργάνωσης Λαϊκής Τέχνης, Μέλος της Πανελλήνιας Ενωσης Διευθυντών Χορωδιών, Υποψήφιο Μέλος του Πανελληνίαυ Συνδέσμου Διευθυντών Χορωδιών, Επίτιμος Πρόεδρος του Σωματείου Ιεροψαλτών Τρικάλων, Οφφικιάλιος Άρχων Πρωτοψάλτης της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγων.