.gif)
(Α΄ Μέρος)
Τέτοιες ημέρες πριν τρεις δεκαετίες, με απόφαση της κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, διαλυόταν η ΙΙΙ Μεραρχία Ειδικών Δυνάμεων (ΙΙΙ ΜΕΔ) που είχε συμπληρώσει ζωή μόλις δέκα ετών.
Η συγκρότηση της ΙΙΙ ΜΕΔ είχε συντελεσθεί το 1978, υπό το φως των συμπερασμάτων που είχαν εξαχθεί από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τις εισηγήσεις των αρμοδίων στρατιωτικών οργάνων, που επεδίωκαν μέσω ενός πιο κεντρικού σχήματος διοικήσεως των επιλέκτων δυνάμεων του Ελληνικού Στρατού, να δημιουργηθεί μια “στρατηγική εφεδρεία”. Μέσω αυτής, σε περίοδο επιχειρήσεων, ο Α/ΓΕΕΘΑ θα είχε την δυνατότητα δυναμικής και ταχείας επεμβάσεως στον αγώνα, προς επίτευξη αποφασιστικού αποτελέσματος.
Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Είναι γνωστές οι ιδεοληψίες και τα συμπλέγματα της Αριστεράς που χαρακτήριζαν την κυβέρνηση λαϊκιστών του Ανδρέα Παπανδρέου στην άσκηση του έργου της, με την ανάληψη της εξουσίας το 1981.
Ο χώρος των Ενόπλων Δυνάμεων απετέλεσε ελεύθερο πεδίο “δράσεως” για άτομα προβληματικής αντιλήψεως που “άφησαν εποχή” με τα καμώματά τους, όπως ο τότε ΥΦΕΘΑ κι εν συνεχεία ΑΝΥΕΘΑ Αντώνης Δροσογιάννης που για να δικαιολογήσει την παρουσία του δίπλα στον Παπανδρέου, κυκλοφορούσε διαρκώς φήμες τις οποίες βάπτιζε “έγκυρες πληροφορίες”, περί επικειμένου πραξικοπήματος.
Αποστρατευθείς στην διάρκεια της επταετίας, ο Δροσογιάννης υπήρξε αξιωματικός των Δυνάμεων Καταδρομών με διακεκριμένη πολεμική δράση τόσο στην Μέση Ανατολή όσο και στον Συμμοριτοπόλεμο.
Η διαρκής αναστάτωση από την κινητοποίηση, την λήψη μέτρων και την διαρκή ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων όσο ήταν στο ΥΠΕΘΑ, προκάλεσε γραφικές καταστάσεις με την τότε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, δημιουργώντας ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάδειξη ανίκανων που όμως ενδυόμενοι τον κομματικό μανδύα, έφθαναν ψηλά.
Στην Ημερήσια Διαταγή που ανέγνωσε μετά την απόφαση αποστρατεύσεώς του στις 22 Δεκεμβρίου 1986, ο τότε Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος Παππάς σημείωσε: «…Από την αρχή, μέχρι και προ ολίγου ακόμη, έπρεπε νύχτα και μέρα να αγωνίζομαι και να διαψεύδω, γινόμενος πολλές φορές δυσάρεστος σε ιδιοτελείς κήρυκες, που συνεχώς έβλεπαν τα φαντάσματα των χουντικών αξιωματικών να περικυκλώνουν το υπουργείο Εθνικής Αμύνης και τις ζωτικές δημόσιες υπηρεσίες, έτοιμοι να καταλάβουν την εξουσία, όπως είχαν κάνει στις 21 Απριλίου του 1967».(1)
Ακόμη και μετά την απομάκρυνση του Δροσογιάννη και την ανάληψη του ΥΠΕΘΑ από τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο το 1986, οι “πληροφορίες” και ο φόβος της κυβερνήσεως για πραξικόπημα, διατηρήθηκε.
Ο Χαραλαμπόπουλος έγραψε: «Την περίοδο 1981-1986, παρά το γεγονός ότι η άποψη που επικρατούσε στη στρατιωτική ηγεσία ότι ήταν αδύνατη η εκδήλωση ανατρεπτικής κίνησης τόσο ο πρωθυπουργός και υπουργός Εθνικής Άμυνας Ανδρέας Παπανδρέου όσο και ο αναπληρωτής υπουργός στρατηγός Αντ. Δροσογιάννης έκριναν αναγκαία τη λήψη ορισμένων μέτρων ασφαλείας προκειμένου να προστατευθούν κάποιοι ευαίσθητοι στόχοι από κάθε ενδεχόμενο […] Και την περίοδο 86-89 που είχα την ευθύνη του υπουργείου Άμυνας δεν έπαψαν να περιέρχονται κατά διαστήματα πληροφορίες από διάφορες πηγές ότι προετοιμάζεται η εκδήλωση ανατρεπτικής ενέργειας».(2)
Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα και με σωρεία κομματικών τοποθετήσεων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις χωρίς πολλές φορές να υπάρχουν τα απαραίτητα προσόντα, είναι φανερό ότι η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός των Ειδικών Δυνάμεων δεν απετέλεσε προτεραιότητα. Αφενός την δεκαετία του 1980 κυριάρχησαν οι “αεροπορικές” απόψεις για την Εθνική Άμυνα, λόγω του Α/ΓΕΑ (1982-1984) κι εν συνεχεία Α/ΓΕΕΘΑ (1984-1989) Πτεράρχου Νίκου Κουρή, αφετέρου οι Ειδικές Δυνάμεις είχαν δυσφημισθεί πλήρως. Οι όποιες αποφάσεις περί αυτών, δεν εκκινούσαν πλέον με βάση στρατιωτικά κριτήρια.
Ούτε η κρίση του Μαρτίου 1987 με την Τουρκία, θα μπορέσει να αναστείλει την αρνητική πορεία που είχε δρομολογηθεί για τις Ειδικές Δυνάμεις. Ο τελευταίος διοικητής της ΙΙΙ ΜΕΔ, προσπάθησε να θέσει στον ΥΕΘΑ το ζήτημα των σοβαρών συνεπειών από την κατάργηση της Μεραρχίας, που σχεδιαζόταν. Η μάχη οπισθοφυλακών, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Ο στρατηγικός αναλυτής Γεώργιος Μούρτος, αποκάλυψε: «Ο τελευταίος διοικητής της εν λόγω Μεραρχίας, υπτγος Γ. Μιχαλοδημητράκης, σε ιδιωτική μας συζήτηση στην έδρα της στο Γουδί, μου γνωστοποίησε την εξής στιχομυθία του με τον τότε υπουργό Άμυνας: “Θα είναι μέγιστο πλήγμα η κατάργηση της Μεραρχίας. Εάν δεν έχετε εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου, τότε αντικαταστήστε εμένα…”».(3)
Άκρως αποκαλυπτικός είναι ο τρόπος που παρουσιάσθηκε η είδηση τον Αύγουστο του 1988, στην φιλοκυβερνητική «Αυριανή»: «Η Μεραρχία Ειδικών Δυνάμεων (καταδρομείς, αλεξιπτωτιστές και πεζοναύτες) που εδρεύει στην Αθήνα και διοικείται από ένα άτομο, πράγμα που περικλείει πολλούς κινδύνους, σπάει στα τρία…».(4)
Ήταν σαφές ότι η Μεγάλη Μονάδα που συνιστούσε η ΙΙΙ ΜΕΔ, δεν αντιμετωπιζόταν με στρατιωτικούς όρους, ως “πολυεργαλείο” για τον Αρχιστράτηγο σε περίοδο πολέμου αλλά με πολιτικά και βαθιά ιδεοληπτικά κριτήρια, ως απειλή για την Δημοκρατία… Ουδένα απασχόλησε το γεγονός ότι η ΙΙΙ ΜΕΔ προβλεπόταν να υλοποιήσει συγκεκριμένα σχέδια, τα οποία αμέσως μετά την διάλυσή της, έπαυαν αυτομάτως να υφίστανται.
Από 1ης Σεπτεμβρίου 1988, τα Συγκροτήματα των Ειδικών Δυνάμεων διασκορπίστηκαν, τιθέμενα υπό διαφορετική διοικητική υπαγωγή το καθένα: το 1ο Σύνταγμα Καταδρομών στο Γ’ Σώμα Στρατού, το 2ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών στην ΑΣΔΕΝ, το 13ο Σύνταγμα Αμφιβίων Καταδρομών (που τότε συγκροτήθηκε) στην ΓΕΣ/ΔΕΔ και η 32α Ταξιαρχία Πεζοναυτών στην 1η Στρατιά.
Δίχως κεντρική διοίκηση, η συνοχή των μονάδων δέχθηκε καίριο πλήγμα, το επίπεδο μεταξύ τους γνώρισε μεγάλη διακύμανση και ο κάθε Αντιστράτηγος αντιμετώπιζε τις συγκεκριμένες μονάδες ως “παιδιά για όλες τις δουλειές”, αποσπώντας μεγάλο αριθμό προσωπικού από αυτές σε χατιρικά ρουσφέτια ή για τα προσωπικά γούστα ανωτάτων.
ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΡΟΒΙΑ
Η κομματικοποιημένη στρατιωτική ηγεσία υπό τον Πτέραρχο Κουρή, δεν μπόρεσε να διαφυλάξει τις Ειδικές Δυνάμεις από την επίθεση που δέχθηκαν λίγο μετά δημοσίως, εξαιτίας της συσχετίσεώς τους με την αποκαλυφθείσα το 1990 υπόθεση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ. Η ελληνική πτυχή της υποθέσεως αυτής και οι χειρισμοί που είχαν προηγηθεί από τον Πτέραρχο Κουρή ως Α/ΓΕΕΘΑ, ήταν το υπόβαθρο της δυσφημήσεως των Ειδικών Δυνάμεων και των αποφάσεων που απέληξαν στην κατάργηση και της ΙΙΙ ΜΕΔ.
Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΡΟΒΙΑ ήταν ένας συμμαχικός σχεδιασμός στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος προέβλεπε την οργάνωση ενός δικτύου μυστικών κρυπτών στις χώρες της Συμμαχίας. Από αυτές, θα μπορούσε να υποστηριχθεί η ανάπτυξη αντιστασιακών κινημάτων σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής και καταλήψεως εδαφών στην Ευρώπη. Αυτό ήταν ένα εκ των βασικών διδαγμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εξαιτίας των σοβαρών συνεπειών των αντιστασιακών κινημάτων που αναπτύχθηκαν σε χώρες που κατελήφθησαν από την ναζιστική Γερμανία. Η βασιμότητα της ιδέας και η προφανής αξία της ήταν τέτοια, ώστε την υιοθέτησαν ακόμη και χώρες εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Ελβετία, να αναπτύξουν όμοιο δίκτυο.
Όταν το 1989 κατέρρευσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, φυσικό ήταν να τεθεί το ερώτημα του κατά πόσο εξυπηρετούσε η διατήρηση της συγκεκριμένης υποδομής. Χάρη και στην προπαγάνδα της Αριστεράς σε χώρες με αυξημένη επιρροή όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, η υπόθεση απετέλεσε μια πρώτης τάξεως αφορμή για δυσφήμηση του ΝΑΤΟ, που πάλι κάτι “σατανικό” είχε σκεφθεί εις βάρος της… “αγίας” ΕΣΣΔ.
Το ελληνικό δίκτυο, είχε εξαρθρωθεί νωρίτερα, όταν ο Πτέραρχος Κουρής ανέλαβε Α/ΓΕΕΘΑ και έκρινε την ύπαρξή του ως “αντεθνική”, επειδή υπήρξε προϊόν μυστικών διακρατικών συμφωνιών και της αναμείξεως της CIA, που εξαιτίας του συγκεκριμένου σχεδιασμού διατηρούσε δίαυλο επικοινωνίας με την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ. Στην τελευταία υπηρετούσε ένας μικρός αριθμός αξιωματικών των Δυνάμεων Καταδρομών, που είχε την ευθύνη για την διατήρηση της υποδομής των κρυπτών και την ενεργοποίηση του σχεδίου σε περίπτωση πολέμου. Φυσικά οι διεθνείς συνθήκες από την δεκαετία του 1970 ήδη, είχαν αρχίσει να φέρνουν την αποκλιμάκωση του Ψυχρού Πολέμου, με συνέπεια ο μηχανισμός της KOKKINHΣ ΠΡΟΒΙΑΣ να έχει υποβαθμισθεί και η υπηρεσία των αξιωματικών στην ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ να έχει καθαρά χαρακτήρα προνομιακής θέσεως αναπαύσεως, δίχως ουσιαστικό έργο.
Όλα αυτά τα γνώριζαν καλά οι πάντες. Ο ίδιος ο Δροσογιάννης είχε διατελέσει διοικητής της ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ, γιατί άραγε από το 1981 μέχρι το 1986 δεν κατήργησε το συγκεκριμένο σχέδιο; Δεν είχαν όμως καμμία αξία για στρατιωτικούς που επιθυμούσαν να αποδείξουν τα “δημοκρατικά” τους φρονήματα και την κομματική πίστη στο ΠΑΣΟΚ, για να ανελιχθούν.
Ο Πτέραρχος Κουρής, ως προερχόμενος εκ της Πολεμικής Αεροπορίας και συνεπώς παντελώς άσχετος με τον όλο επιτελικό σχεδιασμό, δεν θα μπορούσε παρά να “εκπλαγεί” όταν ενημερώθηκε “καταλλήλως”. Όταν ένας διαβαθμισμένος στρατιωτικός σχεδιασμός διαστρεβλώνεται ως σύλληψη ιδέας και συσχετίζεται σκοπίμως, αλλά αβάσιμα, με ανώμαλες καταστάσεις για τις Ένοπλες Δυνάμεις και την χώρα, η άμεση κατάργησή του δεν μπορεί παρά να παρουσιάζεται ως “πατριωτικό” και “δημοκρατικό” καθήκον.
Ο Πτέραρχος Κουρής υιοθέτησε τις επεξεργασμένες κατηγορίες για συσχέτιση του μυστικού στρατιωτικού σχεδιασμού με το πραξικόπημα του 1967. Έγραψε σχετικώς αναπαράγοντας με ελαφρύτητα τις κατηγορίες: «Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι κινηματίες του 1967 στηρίχτηκαν κυρίως σε αυτές τις Δυνάμεις για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας. Όταν ανέλαβα καθήκοντα Αρχηγού ΓΕΕΘΑ, το Δεκέμβριο του 1984, είχα άγνοια της Συμφωνίας αυτής. Το καλοκαίρι του 1986 ενημερώθηκα λεπτομερώς σχετικά με τη Συμφωνία ΣΙΑ-ΓΕΕΘΑ, από τον τότε Διευθυντή της Διευθύνσεως Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού Υποστράτηγο Λαυρεντάκη, έναν άξιο και δημοκρατικό αξιωματικό.
Θεώρησα εξαιρετικά σοβαρό το θέμα και ενημέρωσα αμέσως το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων και τον Υπουργό Άμυνας, τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, στον οποίο εισηγήθηκα τη διάλυση του δικτύου και την de facto μονομερή κατάργηση της Συμφωνίας. Ο Υπουργός δέχθηκε και αμέσως άρχισε μια ταχύρυθμη εργασία ανεύρεσης των κρυπτών και περισυλλογής των υλικών. Παράλληλα διέταξα να διακοπεί κάθε επαφή των στρατιωτικών μας με τους ανθρώπους της ΣΙΑ».(5)
Τον έμπειρο στρατιωτικό δεν έδειξε να απασχολεί ότι κανείς εκ των ιθυνόντων πρωταγωνιστών της 21ης Απριλίου δεν ήταν αξιωματικός των Δυνάμεων Καταδρομών. Η συνωμοτική ομάδα αξιωματικών προερχόταν από άλλα Όπλα και χρησιμοποίησε για την κινητοποίηση ένα υπάρχον σχέδιο εκτάκτου ανάγκης του ΓΕΕΘΑ (Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ) προκειμένου να παραπλανηθεί και να αδρανοποιηθεί η στρατιωτική ηγεσία εκείνη την βραδιά. Το Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ προέβλεπε κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων, προκειμένου να αποτραπεί η κομμουνιστική απειλή αναλήψεως της εξουσίας. Το Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ θα εφάρμοζαν και οι στρατηγοί, όπως σχεδιαζόταν από τον βασιλιά, αλλά τους πρόλαβαν οι συνταγματάρχες… Φυσικά, καμμία σχέση δεν είχε με τα σχέδια της ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ που αφορούσαν την κατάληψη εδαφών από δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την δημιουργία ανταρτικού κινήματος μέσω του δικτύου μυστικών κρυπτών. Επιπλέον, ο Κουρής και οι λοιποί, δεν μπήκαν στον κόπο να εξηγήσουν πως ένα δίκτυο υπαιθρίων κρυπτών μπορεί να είχε σχέση με την εκδήλωση πραξικοπήματος προς ανατροπή της κυβερνήσεως. Τα πραξικοπήματα γίνονται στην πρωτεύουσα μιας χώρας, όχι στα βουνά…
Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, απόστρατος αξιωματικός ο ίδιος, δεν θα μπορούσε να μην διεκδικήσει μερίδιο από αυτήν την επιτυχία. Υποκύπτοντας κι αυτός στις υπερβολές και υιοθετώντας τις αναπόδεικτες κατηγορίες εις βάρος των Ειδικών Δυνάμεων, έγραψε: «Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ πτέραρχος Νικ. Κουρής όταν πληροφορήθηκε την ύπαρξη αυτής της συμφωνίας από το διευθυντή των Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ υποστράτηγο Δημ. Λαυρεντάκη στα μέσα του 1986, με ενημέρωσε αμέσως και έδωσα εντολή να διαλυθεί η παράνομη οργάνωση και να περισυλλεγεί το υλικό των κρυπτών. Έτσι έκλεισε μια υπόθεση που άρχισε στην περίοδο του ψυχρού πολέμου και της απόλυτης αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα και διαλύθηκε μια συνωμοτική οργάνωση, της οποίας η πραγματική δράση τις περασμένες δεκαετίες παραμένει σκοτεινή. Όμως είναι βέβαιο ότι και σε αυτούς τους μηχανισμούς στηρίχθηκαν οι πραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου 1967 για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας και να εδραιώσουν την επτάχρονη παραμονή τους στην εξουσία».(6)
Σημειώσεις:
1) Συνέντευξη Αντιναυάρχου Νικολάου Παππά στον Α. Δελή, περιοδικό ΕΝΑ, τεύχος 5, 29 Ιανουαρίου 1987, σ. 36.
2) Χαραλαμπόπουλος Γιάννης: Κρίσιμα χρόνια. Αγώνες για τη Δημοκρατία (1936-1996), Προσκήνιο, β’ έκδοση, 2001, σ. 366.
3) Μούρτος Ανδ. Γεώργιος: Τουρκία – Ισραήλ και η έκλειψη της Ελλάδας από το φυσικό της χώρο, Εκδόσεις Επικοινωνίες, Αθήνα 1999, σ. 164.
4) Αρχείο συγγραφέα.
5) Κουρής Νίκος: Ελλάδα – Τουρκία. Ο πεντηκονταετής «πόλεμος», Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1997, σ. 56.
6) Χαραλαμπόπουλος, ό.π., σ. 48.
Τρεις δεκαετίες πριν: η κατάργηση της ΙΙΙ Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων
(Β΄ Μέρος)
Μετά την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, οι συνέπειες δεν μπορούσαν να μην γίνουν αισθητές από αυστηρώς στρατιωτική αξιολόγηση. Παρά το ότι σκέψεις περί επανασυστάσεως υπήρχαν, η κυβερνητική αλλαγή του 1989 και η πτώση του ΠΑΣΟΚ, δεν στάθηκε δυνατόν να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία για κάτι τέτοιο.
Η ανάδυση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ το 1990 και οι αναμενόμενες κραυγές της Αριστεράς, συνέτειναν στην διατήρηση της καταστάσεως και της δυσφημήσεως των Ειδικών Δυνάμεων. Η πολιτική εκμετάλλευση ήταν διάχυτη μέσω δημοσιευμάτων στον Τύπο από άτομα δίχως γνώση, απλά όργανα πολιτικών παρατάξεως, που δημιουργούσαν θόρυβο και παραπληροφόρηση. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αντιπαραγωγικού δημοσιεύματος καννιβαλιστικού περιεχομένου, ανέφερε: «Κίνδυνος επανασύστασης της 3ης Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων του μηχανισμού που στήριξε στην Ελλάδα τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου της CIA.
Βαθύ σκοτάδι εξακολουθεί να καλύπτει τις βασικότερες πτυχές του διεθνούς παραστρατιωτικού δικτύου της CIA που στην Ελλάδα δρούσε από το 1955, μετά από μυστική συμφωνία με το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ.
Παρότι από τις 28 Οκτωβρίου του 1990 ο ελληνικός Τύπος έφερε στο φως της δημοσιότητας αρκετά και άκρως σημαντικά στοιχεία για τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου που στον Τύπο καθιερώθηκε ως “κόκκινη προβιά”, η κυβέρνηση αλλά και το ΠΑΣΟΚ τηρούν ένοχη σιωπή».
[…]
«Το επικίνδυνο στην υπόθεση αυτή δεν είναι μόνο η άρνηση των κρατούντων να προχωρήσουν σε αποκαλύψεις – πράγμα απαραίτητο – για ιστορικούς λόγους προς γνώση και συμμόρφωση των νεότερων γενιών, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες, τον τελευταίο καιρό στο πεντάγωνο γίνονται διάφορες κινήσεις για επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ (;) του μηχανισμού δηλαδή στον οποίο στηρίχτηκε και λειτούργησε η “προβιά”».
[…]
«Η επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ θεωρείται από στρατιωτικούς κύκλους ως “άκρως επικίνδυνη ενέργεια”. Για το λόγο αυτόν απαιτείται “αυξημένη επαγρύπνηση” από την αντιπολίτευση και το ίδιο το μαζικό κίνημα, ώστε αν χρειαστεί με τις κινητοποιήσεις του λαού να αποτραπεί η εφαρμογή τέτοιου είδους “εισαγόμενων” σχεδίων».(7)
Η ΠΑΣΟΚοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων κατά την δεκαετία του 1980 και η ένταξη ακατάλληλων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις, σε συνδυασμό και με την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, θα οδηγήσουν τις Ειδικές Δυνάμεις σε τροχιά παρακμής. Η δυσφήμηση, θα έχει ως συνέπεια οι στρατιωτικές ηγεσίες να θεωρούν πολιτικώς απαγορευμένο και “σφάλμα καρριέρας” το όποιο ενδιαφέρον για τις Ειδικές Δυνάμεις. Από την άλλη, η ανεπάρκεια ανωτέρων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις με κομματικό και μόνο ένστικτο, θα επιφέρει στασιμότητα στην εξέλιξή τους και εσωτερική διάβρωση.
Όταν το 1994, επί κυβερνήσεως και πάλι ΠΑΣΟΚ, καθήκοντα Α/ΓΕΕΘΑ ανέλαβε ο Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, δεν δυσκολεύθηκε να διαπιστώσει το πρόβλημα: «Από την μελέτη των σχεδίων, τις συζητήσεις με το επιτελείο μου (ο υπαρχηγός μου αντιστράτηγος Ν. Σταμπουλής, ένας εξαίρετος αξιωματικός, ήταν των Ειδικών Δυνάμεων) και την αντιπαραβολή έργων και μέσων, σχημάτισα μια καθόλου ικανοποιητική εικόνα για τον εξοπλισμό των Ειδικών Δυνάμεων που διατίθενται στον ΑΓΕΕΘΑ. Υπέθεσα πως η ίδια εικόνα επεκτεινόταν και στις υπόλοιπες Ειδικές Δυνάμεις.
Ζήτησα από το επιτελείο μου να εκπονηθεί ειδική μελέτη αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού των Ειδικών Δυνάμεων προτού ληφθούν σχετικές αποφάσεις. Από την πρώτη στιγμή διεφάνη δυσαρέσκεια – αντίδραση του ΑΓΕΣ. Τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν αποκαλυπτικά. Διερωτήθηκα πως είναι δυνατό με ΑΓΕΣ και στη συνέχεια ΑΓΕΕΘΑ (σύνολο τέσσερα έτη) αξιωματικό των Ειδικών Δυνάμεων να παρουσιάζεται τέτοια εικόνα. Με έναν λόγο, η κατάσταση έμοιαζε σαν να είχαν εγκαταλειφθεί οι Ειδικές Δυνάμεις, για να μην πω ότι η ψυχολογία των αξιωματικών των Ειδικών Δυνάμεων ήταν σαν να τελούσαν υπό διωγμό άλλων ενδοκλαδικών ομάδων».(8)
Με ΥΕΘΑ τον αδιάφορο Γεράσιμο Αρσένη και ΥΦΕΘΑ τον πρώην Α/ΓΕΕΘΑ Πτέραρχο Νίκο Κουρή, θα ήταν σφάλμα να αναμένει κάποιος κάτι θετικό. Σε θεσμικό επίπεδο, ο Ναύαρχος Λυμπέρης θα θέσει το ζήτημα κατ’ αρχάς στο Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) κι εν συνεχεία στο Συμβούλιο Άμυνας (ΣΑΜ). Καταπληκτικά πράγματα ακούστηκαν σε εκείνες τις συσκέψεις του 1995. Σε τοποθέτηση Αρχηγού Γενικού Επιτελείου ακούσθηκε ότι οι Ειδικές Δυνάμεις συνιστούν «απειλή για την Δημοκρατία»!
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης έγραψε για το φιάσκο: «Οι κύριοι Αρσένης και Κουρής, ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ, στη συνεδρίαση του ΣΑΜ και του ΣΑΓΕ τάχθηκαν κατά της επανίδρυσης ενιαίας διοίκησης των Ειδικών Δυνάμεων, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Οι πολιτικοί παρέμειναν προσκολλημένοι στον φόβο των Ιουδαίων, για εμένα παντελώς ανύπαρκτός. Οι ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ δε, φοβούνταν μήπως δρομολογηθούν κονδύλια προς τις Ειδικές Δυνάμεις και αφαιρεθούν από δικά τους προγράμματα. Επιπλέον ο ΑΓΕΣ συμμεριζόταν και την άποψη του πολιτειακού κινδύνου εκ μέρους των Ειδικών Δυνάμεων. Πλην των δύο ναυάρχων, ΑΓΕΕΘΑ και ΑΓΕΝ, ουδείς άλλος προέβαλε τη σημαντικότητα του έργου των Ειδικών Δυνάμεων».(9)
Απέναντι σε αυτό τον “δημοκρατικό” τοίχο, ο Α/ΓΕΕΘΑ θα υπακούσει στην αρνητική συλλογική γνώμη αλλά θα επιμείνει στην άποψή του, ενεργώντας εντός των αρμοδιοτήτων του: «Μετά την πορεία που πήραν τα πράγματα στο ΣΑΓΕ/ΣΑΜ, έδωσα εντολή να εισαχθεί εκ νέου το θέμα στο ΣΑΓΕ, αφού προηγηθεί αναλυτική μελέτη με θέμα τον εκσυγχρονισμό των Ειδικών Δυνάμεων. Επειδή και πάλι οι θέσεις του ΓΕΣ δεν μεταβλήθηκαν, ζήτησα περί τα μέσα Ιανουαρίου του 1996 και συμφωνήθηκε στο ΣΑΓΕ να συνταχθεί για τις Ειδικές Δυνάμεις του ΑΓΕΕΘΑ ιδιαίτερο πενταετές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους. Το ΓΕΣ ανέλαβε την υποχρέωση να μελετήσει το θέμα της αναδιοργάνωσης των δικών του Ειδικών Δυνάμεων, στο πλαίσιο της γενικότερης αναδιοργάνωσης του ΣΞ».(10)
Για τον σκοπό αυτό, ο Ναύαρχος Λυμπέρης προσπάθησε να συνεγείρει και την πολιτική ηγεσία. Δεν υπολόγισε προφανώς ότι σε μια “αντιαμερικανική” κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, τα “υπερήφανα” μέλη της, δεν ήταν δυνατόν να καταδεχθούν να απευθυνθούν στους “κακούς” Συμμάχους. Ο Γεράσιμος Αρσένης θα αρνηθεί να βοηθήσει τον Α/ΓΕΕΘΑ, ασκώντας την επιρροή του προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ: «Το τμήμα Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΕΘΑ συνέταξε πίνακα σύγχρονου υλικού που κατέχεται και χρησιμοποιείται από τις αμερικανικές δυνάμεις και ζήτησα από τον υπουργό Άμυνας όπως με προσωπική του επιστολή προς τον Αμερικανό ομόλογό του ζητήσει επί δανεισμώ μια ελάχιστη ποσότητα για άμεση παράδοση από τα αποθέματα των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων και ταυτόχρονη δέσμευση παραγγελίας εκ μέρους μας. Ο υπουργός απέρριψε την πρότασή μου και αναγκαστικά προσέφυγα στη χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία υποβολής του αιτήματος μέσω της εδώ αμερικανικής αποστολής».(11)
Η κρίση των Ιμίων
Τα γεγονότα θα προλάβουν τις καταστάσεις. Τον Ιανουάριο του 1996 ξεσπά η κρίση των Ιμίων. Η διαχείριση από πλευράς ΓΕΕΘΑ, που στα αρχικά στάδια θα απαιτήσει την περιορισμένη χρησιμοποίηση Ειδικών Δυνάμεων, θα αναδείξει την ανεπάρκεια των κομματικών επιλογών στις στρατιωτικές ηγεσίες.
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης ζητεί από τον Α/ΓΕΣ να διαθέσει μικρό τμήμα Ειδικών Δυνάμεων για την φύλαξη της ελληνικής σημαίας στην Ανατολική Ίμια. «Ζητάω από τον ΑΓΕΣ να διαθέσει ομάδα Ειδικών Δυνάμεων για τη φύλαξη της σημαίας στα Α. Ίμια. Ο ΑΓΕΣ στρατηγός Βούλγαρης δεν ανταποκρίνεται θετικά. Προβάλλει αντιρρήσεις για ανάληψη της αποστολής, επικαλούμενος αδυναμίες και ελλείψεις σε σχέση με υποχρεώσεις. Η φύλαξη εδάφους της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδας) είναι ευθύνη του ΓΕΣ/ΑΣΔΕΝ. Ο διοικητής ΑΣΔΕΝ αντιστράτηγος Σπυρίδων, ο Υ/ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Σταμπουλής και ο διευθυντής Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ υποστράτηγος Νικολαΐδης είχαν αντίθετη άποψη με τον ΑΓΕΣ».(12)
Εν όψει της καταστάσεως αυτής, διατάχθηκε τελικώς η αποστολή αγήματος της ΜΥΚ.
Στα επόμενα στάδια της κρίσεως, η όποια “συμμετοχή” των Ειδικών Δυνάμεων στην περιοχή της κρίσεως, περιορίσθηκε σε στατικό ρόλο, με εξεζητημένες δυνατότητες ταχείας αντιδράσεως σε περίπτωση εχθρικής ενεργείας. Μικρές ομάδες αναπτύχθηκαν σε άλλες νησίδες ενώ στην Κω η μονάδα Αμφιβίων Καταδρομών βρισκόταν σε ετοιμότητα για ενέργεια από αέρος ή θαλάσσης. Η κρίση έληξε χωρίς να ζητηθεί η όποια επέμβαση.
Μετά την αποβίβαση των Τούρκων βατραχανθρώπων στην Δυτική Ίμια, στο ερώτημα του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη προς τον Α/ΓΕΕΘΑ, εάν ήταν δυνατή η αποβίβαση ελληνικού τμήματος εντός χρόνου 45 λεπτών, η απάντηση ήταν αρνητική. Ακόμη και αν το ερώτημα ήταν προσχηματικό, έπρεπε να προβληματίσουν οι δυνατότητες τέτοιας αντιδράσεως που είχε στην διάθεσή του ο Α/ΓΕΕΘΑ.
Οι δυσμενείς καιρικές επιδρούσαν αρνητικώς και οποιαδήποτε ενέργεια θα αντιμετώπιζε πρόβλημα λόγω των περιορισμένων επιδόσεων και ικανοτήτων των πλωτών μέσων που διέθεταν οι Αμφίβιοι Καταδρομείς όσο και των ελικοπτέρων Huey, στα οποία τα πληρώματα εκείνη την εποχή δεν ήταν εκπαιδευμένα σε πτήσεις με Διόπτρες Νυκτερινής Οράσεως. Την ίδια στιγμή, άλλες ομάδες Ειδικών Δυνάμεων ήταν έτοιμες προς αποστολή με ελικόπτερο Chinook, από την… Αθήνα.
Παλινωδίες
Ο επιτελικός προβληματισμός που ακολούθησε μετά την κρίση, απέληξε στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Αφενός δόθηκε μεγαλύτερη σημασία στον εκσυγχρονισμό του οπλισμού και των υλικών των Ειδικών Δυνάμεων, αφετέρου ικανοποιήθηκε η αναγκαιότητα για ένα σχήμα ενιαίας διοικήσεως. Από 1 Ιανουαρίου 1998, το Β΄ Σώμα Στρατού μετασχηματίσθηκε σε Δύναμη Ταχείας Αντιδράσεως, την στρατηγική εφεδρεία του Α/ΓΕΕΘΑ, συγκεντρώνοντας όχι μόνο τις Ειδικές Δυνάμεις αλλά και την 1η Ταξιαρχία Αεροπορίας Στρατού.
Ο μετασχηματισμός του Β΄ ΣΣ και η συγκέντρωση σε αυτό όλων των Ειδικών Δυνάμεων, συνετέλεσε σοβαρά στην καλλιέργεια πνεύματος και νοοτροπίας Ειδικών Δυνάμεων, αποσπασμένο προσωπικό σε τριτευούσης σημασίας καθήκοντα από τον κάθε σωματάρχη και μέραρχο επέστρεψε στις μονάδες και βελτιώθηκε η επιχειρησιακή σχεδίαση. Πολύ σοβαρή επίδραση είχαν οι αξιωματικοί των Ειδικών Δυνάμεων στην εξέλιξη της Αεροπορίας Στρατού, η οποία εκείνη την περίοδο είχε την τύχη να αναδειχθεί σε ξεχωριστό Όπλο. Η διοικητική υπαγωγή της 1ης ΤΑΞΑΣ στο Β΄ ΣΣ, βελτίωσε την νοοτροπία και ενίσχυσε τον επαγγελματισμό, όπως και την αντίληψη στενότερης συνυπάρξεως και αλληλοκατανοήσεως μεταξύ διοικήσεων και στελεχών γενικότερα.
Το 2013 το Β΄ ΣΣ αποφασίσθηκε να απενεργοποιηθεί. Όπως και με την ΙΙΙ ΜΕΔ, που προέκυψε μετά την εισβολή στην Κύπρο, έτσι και στην περίπτωση του Β΄ ΣΣ, κάποιοι έκριναν ότι τα διδάγματα από την κρίση των Ιμίων ήταν… λάθος. Η νέα Δομή Δυνάμεων πρόσταζε μείωση των ενδιάμεσων διοικητικών κλιμακίων ενώ οι λαϊκιστές διατυμπάνιζαν ότι δεν έχουμε ανάγκη τόσους στρατηγούς… Ως αποτέλεσμα, η Ι Μεραρχία Πεζικού μετασχηματίσθηκε σε μια “μικρογραφία” του Β΄ ΣΣ, έχοντας υπό την διοίκησή της μόνο την 1η Ταξιαρχία Καταδρομέων – Αλεξιπτωτιστών και την 32α Ταξιαρχία Πεζοναυτών.
Στο μεταξύ, δραστηριότητα είχε παρουσιασθεί και σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ. Το υποβαθμισμένο μετά την υπόθεση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ Τμήμα Ειδικών Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ είχε αναβαθμισθεί σε Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων.
Το 2004, με την κυβέρνηση της ΝΔ και πάλι στην εξουσία, ο ΥΕΘΑ Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος ζήτησε από το ΓΕΕΘΑ την συγκρότηση διοικήσεως που θα συγκέντρωνε τις πιο εξειδικευμένες ειδικές μονάδες των τριών Κλάδων (ΕΤΑ, Ζ΄ ΜΑΚ, ΔΥΚ, 31η ΜΕΕΔ), σε ένα σχήμα Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων. Ο Ναύαρχος Χηνοφώτης ερμήνευσε με το δικό του πνεύμα την εντολή και συγκρότησε το Διακλαδικό Επιχειρησιακό Στρατηγείο Άμεσης Αντίδρασης (ΔΕΣΑΑ), ένα διακλαδικό στρατηγείο που όμως δεν διέθετε δικές του δυνάμεις και μέσα αλλά του διέθεταν οι Κλάδοι αναλόγως της επιχειρησιακής απαιτήσεως, προκειμένου να επιτευχθεί διακλαδικός ελιγμός ταχείας αντιδράσεως.
Κοντά στην λύση
Το ΔΕΣΑΑ ήταν μια αντίληψη του ναυτικού η οποία δεν είχε σχέση με τις Ειδικές Επιχειρήσεις και μοιραίως σύντομα υποβαθμίσθηκε. Φτάσαμε έτσι στο 2012, όταν ένας αξιωματικός του Πυροβολικού, ο Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος ως Α/ΓΕΕΘΑ, προχώρησε στην συγκρότηση της Διακλαδικής Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ) το πρώτο συγκεντρωτικό σχήμα διοικήσεως των σχετικών μονάδων όλων των Κλάδων, που έκτοτε εξελίχθηκε σημαντικά.
Η έμφαση από πλευράς ΓΕΕΘΑ στις Ειδικές Επιχειρήσεις, δημιούργησε τον “κίνδυνο” διαχωρισμού από τις λοιπές μονάδες Ειδικών Δυνάμεων υπό την Ι ΜΠ και την δημιουργία εξελικτικού χάσματος μεταξύ τους. Η γενική ιδέα που συνελήφθη σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ, ήταν η συγκρότηση της Διοικήσεως Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ) υπό την οποία προτείνεται να τεθεί η ΔΔΕΕ και η Ι ΜΠ, με τις ανάλογες προσαρμογές και προσθήκες, όπως η συγκρότηση ενός Τάγματος Ελικοπτέρων Ειδικών Επιχειρήσεων.
Για διαφόρους λόγους, ανεξάρτητους της στρατιωτικής ηγεσίας, η σχετική επιτελική μελέτη προωθήθηκε με σχετικούς αργούς ρυθμούς. Η επιρροή του ΥΕΘΑ Π. Καμμένου και των ΑΝΕΛ, προφανώς δεν ήταν αρκετή έναντι των “συντρόφων” του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε στην περίπτωση της ΔΕΠ… Τελικώς η σχετική μελέτη υπεγράφη από τον ΥΕΘΑ Ευάγγελο Αποστολάκη προ μηνών, οπότε απομένει η υλοποίηση.
Η νέα πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΘΑ μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου που ανέδειξε ως κυβέρνηση την ΝΔ, δεν έχει αντιρρήσεις και δεν φαίνεται να υπάρχουν εμπόδια. Με αυτό τον τρόπο, αναμένεται να τερματισθεί ένας πολυετής κύκλος επιτελικών αναζητήσεων, παλινωδιών, ανοησιών και πολιτικού σκοταδισμού, προκειμένου το πολυεργαλείο των Ειδικών Επιχειρήσεων και η γροθιά των Δυνάμεων Ταχείας Αντίδρασης να εξελιχθούν και να ενισχυθούν υπό συνθήκες ομαλότητος και σταθερής προσοχής από πλευράς ηγεσίας.
Τέτοιες ημέρες πριν τρεις δεκαετίες, με απόφαση της κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, διαλυόταν η ΙΙΙ Μεραρχία Ειδικών Δυνάμεων (ΙΙΙ ΜΕΔ) που είχε συμπληρώσει ζωή μόλις δέκα ετών.
Η συγκρότηση της ΙΙΙ ΜΕΔ είχε συντελεσθεί το 1978, υπό το φως των συμπερασμάτων που είχαν εξαχθεί από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τις εισηγήσεις των αρμοδίων στρατιωτικών οργάνων, που επεδίωκαν μέσω ενός πιο κεντρικού σχήματος διοικήσεως των επιλέκτων δυνάμεων του Ελληνικού Στρατού, να δημιουργηθεί μια “στρατηγική εφεδρεία”. Μέσω αυτής, σε περίοδο επιχειρήσεων, ο Α/ΓΕΕΘΑ θα είχε την δυνατότητα δυναμικής και ταχείας επεμβάσεως στον αγώνα, προς επίτευξη αποφασιστικού αποτελέσματος.
Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Είναι γνωστές οι ιδεοληψίες και τα συμπλέγματα της Αριστεράς που χαρακτήριζαν την κυβέρνηση λαϊκιστών του Ανδρέα Παπανδρέου στην άσκηση του έργου της, με την ανάληψη της εξουσίας το 1981.
Ο χώρος των Ενόπλων Δυνάμεων απετέλεσε ελεύθερο πεδίο “δράσεως” για άτομα προβληματικής αντιλήψεως που “άφησαν εποχή” με τα καμώματά τους, όπως ο τότε ΥΦΕΘΑ κι εν συνεχεία ΑΝΥΕΘΑ Αντώνης Δροσογιάννης που για να δικαιολογήσει την παρουσία του δίπλα στον Παπανδρέου, κυκλοφορούσε διαρκώς φήμες τις οποίες βάπτιζε “έγκυρες πληροφορίες”, περί επικειμένου πραξικοπήματος.
Αποστρατευθείς στην διάρκεια της επταετίας, ο Δροσογιάννης υπήρξε αξιωματικός των Δυνάμεων Καταδρομών με διακεκριμένη πολεμική δράση τόσο στην Μέση Ανατολή όσο και στον Συμμοριτοπόλεμο.
Η διαρκής αναστάτωση από την κινητοποίηση, την λήψη μέτρων και την διαρκή ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων όσο ήταν στο ΥΠΕΘΑ, προκάλεσε γραφικές καταστάσεις με την τότε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, δημιουργώντας ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάδειξη ανίκανων που όμως ενδυόμενοι τον κομματικό μανδύα, έφθαναν ψηλά.
Στην Ημερήσια Διαταγή που ανέγνωσε μετά την απόφαση αποστρατεύσεώς του στις 22 Δεκεμβρίου 1986, ο τότε Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχος Νικόλαος Παππάς σημείωσε: «…Από την αρχή, μέχρι και προ ολίγου ακόμη, έπρεπε νύχτα και μέρα να αγωνίζομαι και να διαψεύδω, γινόμενος πολλές φορές δυσάρεστος σε ιδιοτελείς κήρυκες, που συνεχώς έβλεπαν τα φαντάσματα των χουντικών αξιωματικών να περικυκλώνουν το υπουργείο Εθνικής Αμύνης και τις ζωτικές δημόσιες υπηρεσίες, έτοιμοι να καταλάβουν την εξουσία, όπως είχαν κάνει στις 21 Απριλίου του 1967».(1)
Ακόμη και μετά την απομάκρυνση του Δροσογιάννη και την ανάληψη του ΥΠΕΘΑ από τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο το 1986, οι “πληροφορίες” και ο φόβος της κυβερνήσεως για πραξικόπημα, διατηρήθηκε.
Ο Χαραλαμπόπουλος έγραψε: «Την περίοδο 1981-1986, παρά το γεγονός ότι η άποψη που επικρατούσε στη στρατιωτική ηγεσία ότι ήταν αδύνατη η εκδήλωση ανατρεπτικής κίνησης τόσο ο πρωθυπουργός και υπουργός Εθνικής Άμυνας Ανδρέας Παπανδρέου όσο και ο αναπληρωτής υπουργός στρατηγός Αντ. Δροσογιάννης έκριναν αναγκαία τη λήψη ορισμένων μέτρων ασφαλείας προκειμένου να προστατευθούν κάποιοι ευαίσθητοι στόχοι από κάθε ενδεχόμενο […] Και την περίοδο 86-89 που είχα την ευθύνη του υπουργείου Άμυνας δεν έπαψαν να περιέρχονται κατά διαστήματα πληροφορίες από διάφορες πηγές ότι προετοιμάζεται η εκδήλωση ανατρεπτικής ενέργειας».(2)
Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα και με σωρεία κομματικών τοποθετήσεων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις χωρίς πολλές φορές να υπάρχουν τα απαραίτητα προσόντα, είναι φανερό ότι η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός των Ειδικών Δυνάμεων δεν απετέλεσε προτεραιότητα. Αφενός την δεκαετία του 1980 κυριάρχησαν οι “αεροπορικές” απόψεις για την Εθνική Άμυνα, λόγω του Α/ΓΕΑ (1982-1984) κι εν συνεχεία Α/ΓΕΕΘΑ (1984-1989) Πτεράρχου Νίκου Κουρή, αφετέρου οι Ειδικές Δυνάμεις είχαν δυσφημισθεί πλήρως. Οι όποιες αποφάσεις περί αυτών, δεν εκκινούσαν πλέον με βάση στρατιωτικά κριτήρια.
Ούτε η κρίση του Μαρτίου 1987 με την Τουρκία, θα μπορέσει να αναστείλει την αρνητική πορεία που είχε δρομολογηθεί για τις Ειδικές Δυνάμεις. Ο τελευταίος διοικητής της ΙΙΙ ΜΕΔ, προσπάθησε να θέσει στον ΥΕΘΑ το ζήτημα των σοβαρών συνεπειών από την κατάργηση της Μεραρχίας, που σχεδιαζόταν. Η μάχη οπισθοφυλακών, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Ο στρατηγικός αναλυτής Γεώργιος Μούρτος, αποκάλυψε: «Ο τελευταίος διοικητής της εν λόγω Μεραρχίας, υπτγος Γ. Μιχαλοδημητράκης, σε ιδιωτική μας συζήτηση στην έδρα της στο Γουδί, μου γνωστοποίησε την εξής στιχομυθία του με τον τότε υπουργό Άμυνας: “Θα είναι μέγιστο πλήγμα η κατάργηση της Μεραρχίας. Εάν δεν έχετε εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου, τότε αντικαταστήστε εμένα…”».(3)
Άκρως αποκαλυπτικός είναι ο τρόπος που παρουσιάσθηκε η είδηση τον Αύγουστο του 1988, στην φιλοκυβερνητική «Αυριανή»: «Η Μεραρχία Ειδικών Δυνάμεων (καταδρομείς, αλεξιπτωτιστές και πεζοναύτες) που εδρεύει στην Αθήνα και διοικείται από ένα άτομο, πράγμα που περικλείει πολλούς κινδύνους, σπάει στα τρία…».(4)
Ήταν σαφές ότι η Μεγάλη Μονάδα που συνιστούσε η ΙΙΙ ΜΕΔ, δεν αντιμετωπιζόταν με στρατιωτικούς όρους, ως “πολυεργαλείο” για τον Αρχιστράτηγο σε περίοδο πολέμου αλλά με πολιτικά και βαθιά ιδεοληπτικά κριτήρια, ως απειλή για την Δημοκρατία… Ουδένα απασχόλησε το γεγονός ότι η ΙΙΙ ΜΕΔ προβλεπόταν να υλοποιήσει συγκεκριμένα σχέδια, τα οποία αμέσως μετά την διάλυσή της, έπαυαν αυτομάτως να υφίστανται.
Από 1ης Σεπτεμβρίου 1988, τα Συγκροτήματα των Ειδικών Δυνάμεων διασκορπίστηκαν, τιθέμενα υπό διαφορετική διοικητική υπαγωγή το καθένα: το 1ο Σύνταγμα Καταδρομών στο Γ’ Σώμα Στρατού, το 2ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών στην ΑΣΔΕΝ, το 13ο Σύνταγμα Αμφιβίων Καταδρομών (που τότε συγκροτήθηκε) στην ΓΕΣ/ΔΕΔ και η 32α Ταξιαρχία Πεζοναυτών στην 1η Στρατιά.
Δίχως κεντρική διοίκηση, η συνοχή των μονάδων δέχθηκε καίριο πλήγμα, το επίπεδο μεταξύ τους γνώρισε μεγάλη διακύμανση και ο κάθε Αντιστράτηγος αντιμετώπιζε τις συγκεκριμένες μονάδες ως “παιδιά για όλες τις δουλειές”, αποσπώντας μεγάλο αριθμό προσωπικού από αυτές σε χατιρικά ρουσφέτια ή για τα προσωπικά γούστα ανωτάτων.
ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΡΟΒΙΑ
Η κομματικοποιημένη στρατιωτική ηγεσία υπό τον Πτέραρχο Κουρή, δεν μπόρεσε να διαφυλάξει τις Ειδικές Δυνάμεις από την επίθεση που δέχθηκαν λίγο μετά δημοσίως, εξαιτίας της συσχετίσεώς τους με την αποκαλυφθείσα το 1990 υπόθεση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ. Η ελληνική πτυχή της υποθέσεως αυτής και οι χειρισμοί που είχαν προηγηθεί από τον Πτέραρχο Κουρή ως Α/ΓΕΕΘΑ, ήταν το υπόβαθρο της δυσφημήσεως των Ειδικών Δυνάμεων και των αποφάσεων που απέληξαν στην κατάργηση και της ΙΙΙ ΜΕΔ.
Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΡΟΒΙΑ ήταν ένας συμμαχικός σχεδιασμός στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος προέβλεπε την οργάνωση ενός δικτύου μυστικών κρυπτών στις χώρες της Συμμαχίας. Από αυτές, θα μπορούσε να υποστηριχθεί η ανάπτυξη αντιστασιακών κινημάτων σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής και καταλήψεως εδαφών στην Ευρώπη. Αυτό ήταν ένα εκ των βασικών διδαγμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εξαιτίας των σοβαρών συνεπειών των αντιστασιακών κινημάτων που αναπτύχθηκαν σε χώρες που κατελήφθησαν από την ναζιστική Γερμανία. Η βασιμότητα της ιδέας και η προφανής αξία της ήταν τέτοια, ώστε την υιοθέτησαν ακόμη και χώρες εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Ελβετία, να αναπτύξουν όμοιο δίκτυο.
Όταν το 1989 κατέρρευσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, φυσικό ήταν να τεθεί το ερώτημα του κατά πόσο εξυπηρετούσε η διατήρηση της συγκεκριμένης υποδομής. Χάρη και στην προπαγάνδα της Αριστεράς σε χώρες με αυξημένη επιρροή όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, η υπόθεση απετέλεσε μια πρώτης τάξεως αφορμή για δυσφήμηση του ΝΑΤΟ, που πάλι κάτι “σατανικό” είχε σκεφθεί εις βάρος της… “αγίας” ΕΣΣΔ.
Το ελληνικό δίκτυο, είχε εξαρθρωθεί νωρίτερα, όταν ο Πτέραρχος Κουρής ανέλαβε Α/ΓΕΕΘΑ και έκρινε την ύπαρξή του ως “αντεθνική”, επειδή υπήρξε προϊόν μυστικών διακρατικών συμφωνιών και της αναμείξεως της CIA, που εξαιτίας του συγκεκριμένου σχεδιασμού διατηρούσε δίαυλο επικοινωνίας με την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ. Στην τελευταία υπηρετούσε ένας μικρός αριθμός αξιωματικών των Δυνάμεων Καταδρομών, που είχε την ευθύνη για την διατήρηση της υποδομής των κρυπτών και την ενεργοποίηση του σχεδίου σε περίπτωση πολέμου. Φυσικά οι διεθνείς συνθήκες από την δεκαετία του 1970 ήδη, είχαν αρχίσει να φέρνουν την αποκλιμάκωση του Ψυχρού Πολέμου, με συνέπεια ο μηχανισμός της KOKKINHΣ ΠΡΟΒΙΑΣ να έχει υποβαθμισθεί και η υπηρεσία των αξιωματικών στην ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ να έχει καθαρά χαρακτήρα προνομιακής θέσεως αναπαύσεως, δίχως ουσιαστικό έργο.
Όλα αυτά τα γνώριζαν καλά οι πάντες. Ο ίδιος ο Δροσογιάννης είχε διατελέσει διοικητής της ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ, γιατί άραγε από το 1981 μέχρι το 1986 δεν κατήργησε το συγκεκριμένο σχέδιο; Δεν είχαν όμως καμμία αξία για στρατιωτικούς που επιθυμούσαν να αποδείξουν τα “δημοκρατικά” τους φρονήματα και την κομματική πίστη στο ΠΑΣΟΚ, για να ανελιχθούν.
Ο Πτέραρχος Κουρής, ως προερχόμενος εκ της Πολεμικής Αεροπορίας και συνεπώς παντελώς άσχετος με τον όλο επιτελικό σχεδιασμό, δεν θα μπορούσε παρά να “εκπλαγεί” όταν ενημερώθηκε “καταλλήλως”. Όταν ένας διαβαθμισμένος στρατιωτικός σχεδιασμός διαστρεβλώνεται ως σύλληψη ιδέας και συσχετίζεται σκοπίμως, αλλά αβάσιμα, με ανώμαλες καταστάσεις για τις Ένοπλες Δυνάμεις και την χώρα, η άμεση κατάργησή του δεν μπορεί παρά να παρουσιάζεται ως “πατριωτικό” και “δημοκρατικό” καθήκον.
Ο Πτέραρχος Κουρής υιοθέτησε τις επεξεργασμένες κατηγορίες για συσχέτιση του μυστικού στρατιωτικού σχεδιασμού με το πραξικόπημα του 1967. Έγραψε σχετικώς αναπαράγοντας με ελαφρύτητα τις κατηγορίες: «Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι κινηματίες του 1967 στηρίχτηκαν κυρίως σε αυτές τις Δυνάμεις για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας. Όταν ανέλαβα καθήκοντα Αρχηγού ΓΕΕΘΑ, το Δεκέμβριο του 1984, είχα άγνοια της Συμφωνίας αυτής. Το καλοκαίρι του 1986 ενημερώθηκα λεπτομερώς σχετικά με τη Συμφωνία ΣΙΑ-ΓΕΕΘΑ, από τον τότε Διευθυντή της Διευθύνσεως Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού Υποστράτηγο Λαυρεντάκη, έναν άξιο και δημοκρατικό αξιωματικό.
Θεώρησα εξαιρετικά σοβαρό το θέμα και ενημέρωσα αμέσως το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων και τον Υπουργό Άμυνας, τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, στον οποίο εισηγήθηκα τη διάλυση του δικτύου και την de facto μονομερή κατάργηση της Συμφωνίας. Ο Υπουργός δέχθηκε και αμέσως άρχισε μια ταχύρυθμη εργασία ανεύρεσης των κρυπτών και περισυλλογής των υλικών. Παράλληλα διέταξα να διακοπεί κάθε επαφή των στρατιωτικών μας με τους ανθρώπους της ΣΙΑ».(5)
Τον έμπειρο στρατιωτικό δεν έδειξε να απασχολεί ότι κανείς εκ των ιθυνόντων πρωταγωνιστών της 21ης Απριλίου δεν ήταν αξιωματικός των Δυνάμεων Καταδρομών. Η συνωμοτική ομάδα αξιωματικών προερχόταν από άλλα Όπλα και χρησιμοποίησε για την κινητοποίηση ένα υπάρχον σχέδιο εκτάκτου ανάγκης του ΓΕΕΘΑ (Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ) προκειμένου να παραπλανηθεί και να αδρανοποιηθεί η στρατιωτική ηγεσία εκείνη την βραδιά. Το Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ προέβλεπε κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων, προκειμένου να αποτραπεί η κομμουνιστική απειλή αναλήψεως της εξουσίας. Το Σχέδιο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ θα εφάρμοζαν και οι στρατηγοί, όπως σχεδιαζόταν από τον βασιλιά, αλλά τους πρόλαβαν οι συνταγματάρχες… Φυσικά, καμμία σχέση δεν είχε με τα σχέδια της ΓΕΕΘΑ/ΔΕΕ που αφορούσαν την κατάληψη εδαφών από δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την δημιουργία ανταρτικού κινήματος μέσω του δικτύου μυστικών κρυπτών. Επιπλέον, ο Κουρής και οι λοιποί, δεν μπήκαν στον κόπο να εξηγήσουν πως ένα δίκτυο υπαιθρίων κρυπτών μπορεί να είχε σχέση με την εκδήλωση πραξικοπήματος προς ανατροπή της κυβερνήσεως. Τα πραξικοπήματα γίνονται στην πρωτεύουσα μιας χώρας, όχι στα βουνά…
Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, απόστρατος αξιωματικός ο ίδιος, δεν θα μπορούσε να μην διεκδικήσει μερίδιο από αυτήν την επιτυχία. Υποκύπτοντας κι αυτός στις υπερβολές και υιοθετώντας τις αναπόδεικτες κατηγορίες εις βάρος των Ειδικών Δυνάμεων, έγραψε: «Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ πτέραρχος Νικ. Κουρής όταν πληροφορήθηκε την ύπαρξη αυτής της συμφωνίας από το διευθυντή των Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ υποστράτηγο Δημ. Λαυρεντάκη στα μέσα του 1986, με ενημέρωσε αμέσως και έδωσα εντολή να διαλυθεί η παράνομη οργάνωση και να περισυλλεγεί το υλικό των κρυπτών. Έτσι έκλεισε μια υπόθεση που άρχισε στην περίοδο του ψυχρού πολέμου και της απόλυτης αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα και διαλύθηκε μια συνωμοτική οργάνωση, της οποίας η πραγματική δράση τις περασμένες δεκαετίες παραμένει σκοτεινή. Όμως είναι βέβαιο ότι και σε αυτούς τους μηχανισμούς στηρίχθηκαν οι πραξικοπηματίες της 21ης Απριλίου 1967 για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας και να εδραιώσουν την επτάχρονη παραμονή τους στην εξουσία».(6)
Σημειώσεις:
1) Συνέντευξη Αντιναυάρχου Νικολάου Παππά στον Α. Δελή, περιοδικό ΕΝΑ, τεύχος 5, 29 Ιανουαρίου 1987, σ. 36.
2) Χαραλαμπόπουλος Γιάννης: Κρίσιμα χρόνια. Αγώνες για τη Δημοκρατία (1936-1996), Προσκήνιο, β’ έκδοση, 2001, σ. 366.
3) Μούρτος Ανδ. Γεώργιος: Τουρκία – Ισραήλ και η έκλειψη της Ελλάδας από το φυσικό της χώρο, Εκδόσεις Επικοινωνίες, Αθήνα 1999, σ. 164.
4) Αρχείο συγγραφέα.
5) Κουρής Νίκος: Ελλάδα – Τουρκία. Ο πεντηκονταετής «πόλεμος», Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1997, σ. 56.
6) Χαραλαμπόπουλος, ό.π., σ. 48.
Τρεις δεκαετίες πριν: η κατάργηση της ΙΙΙ Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων
(Β΄ Μέρος)
Μετά την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, οι συνέπειες δεν μπορούσαν να μην γίνουν αισθητές από αυστηρώς στρατιωτική αξιολόγηση. Παρά το ότι σκέψεις περί επανασυστάσεως υπήρχαν, η κυβερνητική αλλαγή του 1989 και η πτώση του ΠΑΣΟΚ, δεν στάθηκε δυνατόν να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία για κάτι τέτοιο.
Η ανάδυση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ το 1990 και οι αναμενόμενες κραυγές της Αριστεράς, συνέτειναν στην διατήρηση της καταστάσεως και της δυσφημήσεως των Ειδικών Δυνάμεων. Η πολιτική εκμετάλλευση ήταν διάχυτη μέσω δημοσιευμάτων στον Τύπο από άτομα δίχως γνώση, απλά όργανα πολιτικών παρατάξεως, που δημιουργούσαν θόρυβο και παραπληροφόρηση. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αντιπαραγωγικού δημοσιεύματος καννιβαλιστικού περιεχομένου, ανέφερε: «Κίνδυνος επανασύστασης της 3ης Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων του μηχανισμού που στήριξε στην Ελλάδα τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου της CIA.
Βαθύ σκοτάδι εξακολουθεί να καλύπτει τις βασικότερες πτυχές του διεθνούς παραστρατιωτικού δικτύου της CIA που στην Ελλάδα δρούσε από το 1955, μετά από μυστική συμφωνία με το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ.
Παρότι από τις 28 Οκτωβρίου του 1990 ο ελληνικός Τύπος έφερε στο φως της δημοσιότητας αρκετά και άκρως σημαντικά στοιχεία για τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου που στον Τύπο καθιερώθηκε ως “κόκκινη προβιά”, η κυβέρνηση αλλά και το ΠΑΣΟΚ τηρούν ένοχη σιωπή».
[…]
«Το επικίνδυνο στην υπόθεση αυτή δεν είναι μόνο η άρνηση των κρατούντων να προχωρήσουν σε αποκαλύψεις – πράγμα απαραίτητο – για ιστορικούς λόγους προς γνώση και συμμόρφωση των νεότερων γενιών, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες, τον τελευταίο καιρό στο πεντάγωνο γίνονται διάφορες κινήσεις για επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ (;) του μηχανισμού δηλαδή στον οποίο στηρίχτηκε και λειτούργησε η “προβιά”».
[…]
«Η επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ θεωρείται από στρατιωτικούς κύκλους ως “άκρως επικίνδυνη ενέργεια”. Για το λόγο αυτόν απαιτείται “αυξημένη επαγρύπνηση” από την αντιπολίτευση και το ίδιο το μαζικό κίνημα, ώστε αν χρειαστεί με τις κινητοποιήσεις του λαού να αποτραπεί η εφαρμογή τέτοιου είδους “εισαγόμενων” σχεδίων».(7)
Η ΠΑΣΟΚοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων κατά την δεκαετία του 1980 και η ένταξη ακατάλληλων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις, σε συνδυασμό και με την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, θα οδηγήσουν τις Ειδικές Δυνάμεις σε τροχιά παρακμής. Η δυσφήμηση, θα έχει ως συνέπεια οι στρατιωτικές ηγεσίες να θεωρούν πολιτικώς απαγορευμένο και “σφάλμα καρριέρας” το όποιο ενδιαφέρον για τις Ειδικές Δυνάμεις. Από την άλλη, η ανεπάρκεια ανωτέρων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις με κομματικό και μόνο ένστικτο, θα επιφέρει στασιμότητα στην εξέλιξή τους και εσωτερική διάβρωση.
Όταν το 1994, επί κυβερνήσεως και πάλι ΠΑΣΟΚ, καθήκοντα Α/ΓΕΕΘΑ ανέλαβε ο Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, δεν δυσκολεύθηκε να διαπιστώσει το πρόβλημα: «Από την μελέτη των σχεδίων, τις συζητήσεις με το επιτελείο μου (ο υπαρχηγός μου αντιστράτηγος Ν. Σταμπουλής, ένας εξαίρετος αξιωματικός, ήταν των Ειδικών Δυνάμεων) και την αντιπαραβολή έργων και μέσων, σχημάτισα μια καθόλου ικανοποιητική εικόνα για τον εξοπλισμό των Ειδικών Δυνάμεων που διατίθενται στον ΑΓΕΕΘΑ. Υπέθεσα πως η ίδια εικόνα επεκτεινόταν και στις υπόλοιπες Ειδικές Δυνάμεις.
Ζήτησα από το επιτελείο μου να εκπονηθεί ειδική μελέτη αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού των Ειδικών Δυνάμεων προτού ληφθούν σχετικές αποφάσεις. Από την πρώτη στιγμή διεφάνη δυσαρέσκεια – αντίδραση του ΑΓΕΣ. Τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν αποκαλυπτικά. Διερωτήθηκα πως είναι δυνατό με ΑΓΕΣ και στη συνέχεια ΑΓΕΕΘΑ (σύνολο τέσσερα έτη) αξιωματικό των Ειδικών Δυνάμεων να παρουσιάζεται τέτοια εικόνα. Με έναν λόγο, η κατάσταση έμοιαζε σαν να είχαν εγκαταλειφθεί οι Ειδικές Δυνάμεις, για να μην πω ότι η ψυχολογία των αξιωματικών των Ειδικών Δυνάμεων ήταν σαν να τελούσαν υπό διωγμό άλλων ενδοκλαδικών ομάδων».(8)
Με ΥΕΘΑ τον αδιάφορο Γεράσιμο Αρσένη και ΥΦΕΘΑ τον πρώην Α/ΓΕΕΘΑ Πτέραρχο Νίκο Κουρή, θα ήταν σφάλμα να αναμένει κάποιος κάτι θετικό. Σε θεσμικό επίπεδο, ο Ναύαρχος Λυμπέρης θα θέσει το ζήτημα κατ’ αρχάς στο Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) κι εν συνεχεία στο Συμβούλιο Άμυνας (ΣΑΜ). Καταπληκτικά πράγματα ακούστηκαν σε εκείνες τις συσκέψεις του 1995. Σε τοποθέτηση Αρχηγού Γενικού Επιτελείου ακούσθηκε ότι οι Ειδικές Δυνάμεις συνιστούν «απειλή για την Δημοκρατία»!
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης έγραψε για το φιάσκο: «Οι κύριοι Αρσένης και Κουρής, ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ, στη συνεδρίαση του ΣΑΜ και του ΣΑΓΕ τάχθηκαν κατά της επανίδρυσης ενιαίας διοίκησης των Ειδικών Δυνάμεων, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Οι πολιτικοί παρέμειναν προσκολλημένοι στον φόβο των Ιουδαίων, για εμένα παντελώς ανύπαρκτός. Οι ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ δε, φοβούνταν μήπως δρομολογηθούν κονδύλια προς τις Ειδικές Δυνάμεις και αφαιρεθούν από δικά τους προγράμματα. Επιπλέον ο ΑΓΕΣ συμμεριζόταν και την άποψη του πολιτειακού κινδύνου εκ μέρους των Ειδικών Δυνάμεων. Πλην των δύο ναυάρχων, ΑΓΕΕΘΑ και ΑΓΕΝ, ουδείς άλλος προέβαλε τη σημαντικότητα του έργου των Ειδικών Δυνάμεων».(9)
Απέναντι σε αυτό τον “δημοκρατικό” τοίχο, ο Α/ΓΕΕΘΑ θα υπακούσει στην αρνητική συλλογική γνώμη αλλά θα επιμείνει στην άποψή του, ενεργώντας εντός των αρμοδιοτήτων του: «Μετά την πορεία που πήραν τα πράγματα στο ΣΑΓΕ/ΣΑΜ, έδωσα εντολή να εισαχθεί εκ νέου το θέμα στο ΣΑΓΕ, αφού προηγηθεί αναλυτική μελέτη με θέμα τον εκσυγχρονισμό των Ειδικών Δυνάμεων. Επειδή και πάλι οι θέσεις του ΓΕΣ δεν μεταβλήθηκαν, ζήτησα περί τα μέσα Ιανουαρίου του 1996 και συμφωνήθηκε στο ΣΑΓΕ να συνταχθεί για τις Ειδικές Δυνάμεις του ΑΓΕΕΘΑ ιδιαίτερο πενταετές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους. Το ΓΕΣ ανέλαβε την υποχρέωση να μελετήσει το θέμα της αναδιοργάνωσης των δικών του Ειδικών Δυνάμεων, στο πλαίσιο της γενικότερης αναδιοργάνωσης του ΣΞ».(10)
Για τον σκοπό αυτό, ο Ναύαρχος Λυμπέρης προσπάθησε να συνεγείρει και την πολιτική ηγεσία. Δεν υπολόγισε προφανώς ότι σε μια “αντιαμερικανική” κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, τα “υπερήφανα” μέλη της, δεν ήταν δυνατόν να καταδεχθούν να απευθυνθούν στους “κακούς” Συμμάχους. Ο Γεράσιμος Αρσένης θα αρνηθεί να βοηθήσει τον Α/ΓΕΕΘΑ, ασκώντας την επιρροή του προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ: «Το τμήμα Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΕΘΑ συνέταξε πίνακα σύγχρονου υλικού που κατέχεται και χρησιμοποιείται από τις αμερικανικές δυνάμεις και ζήτησα από τον υπουργό Άμυνας όπως με προσωπική του επιστολή προς τον Αμερικανό ομόλογό του ζητήσει επί δανεισμώ μια ελάχιστη ποσότητα για άμεση παράδοση από τα αποθέματα των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων και ταυτόχρονη δέσμευση παραγγελίας εκ μέρους μας. Ο υπουργός απέρριψε την πρότασή μου και αναγκαστικά προσέφυγα στη χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία υποβολής του αιτήματος μέσω της εδώ αμερικανικής αποστολής».(11)
Η κρίση των Ιμίων
Τα γεγονότα θα προλάβουν τις καταστάσεις. Τον Ιανουάριο του 1996 ξεσπά η κρίση των Ιμίων. Η διαχείριση από πλευράς ΓΕΕΘΑ, που στα αρχικά στάδια θα απαιτήσει την περιορισμένη χρησιμοποίηση Ειδικών Δυνάμεων, θα αναδείξει την ανεπάρκεια των κομματικών επιλογών στις στρατιωτικές ηγεσίες.
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης ζητεί από τον Α/ΓΕΣ να διαθέσει μικρό τμήμα Ειδικών Δυνάμεων για την φύλαξη της ελληνικής σημαίας στην Ανατολική Ίμια. «Ζητάω από τον ΑΓΕΣ να διαθέσει ομάδα Ειδικών Δυνάμεων για τη φύλαξη της σημαίας στα Α. Ίμια. Ο ΑΓΕΣ στρατηγός Βούλγαρης δεν ανταποκρίνεται θετικά. Προβάλλει αντιρρήσεις για ανάληψη της αποστολής, επικαλούμενος αδυναμίες και ελλείψεις σε σχέση με υποχρεώσεις. Η φύλαξη εδάφους της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδας) είναι ευθύνη του ΓΕΣ/ΑΣΔΕΝ. Ο διοικητής ΑΣΔΕΝ αντιστράτηγος Σπυρίδων, ο Υ/ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Σταμπουλής και ο διευθυντής Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ υποστράτηγος Νικολαΐδης είχαν αντίθετη άποψη με τον ΑΓΕΣ».(12)
Εν όψει της καταστάσεως αυτής, διατάχθηκε τελικώς η αποστολή αγήματος της ΜΥΚ.
Στα επόμενα στάδια της κρίσεως, η όποια “συμμετοχή” των Ειδικών Δυνάμεων στην περιοχή της κρίσεως, περιορίσθηκε σε στατικό ρόλο, με εξεζητημένες δυνατότητες ταχείας αντιδράσεως σε περίπτωση εχθρικής ενεργείας. Μικρές ομάδες αναπτύχθηκαν σε άλλες νησίδες ενώ στην Κω η μονάδα Αμφιβίων Καταδρομών βρισκόταν σε ετοιμότητα για ενέργεια από αέρος ή θαλάσσης. Η κρίση έληξε χωρίς να ζητηθεί η όποια επέμβαση.
Μετά την αποβίβαση των Τούρκων βατραχανθρώπων στην Δυτική Ίμια, στο ερώτημα του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη προς τον Α/ΓΕΕΘΑ, εάν ήταν δυνατή η αποβίβαση ελληνικού τμήματος εντός χρόνου 45 λεπτών, η απάντηση ήταν αρνητική. Ακόμη και αν το ερώτημα ήταν προσχηματικό, έπρεπε να προβληματίσουν οι δυνατότητες τέτοιας αντιδράσεως που είχε στην διάθεσή του ο Α/ΓΕΕΘΑ.
Οι δυσμενείς καιρικές επιδρούσαν αρνητικώς και οποιαδήποτε ενέργεια θα αντιμετώπιζε πρόβλημα λόγω των περιορισμένων επιδόσεων και ικανοτήτων των πλωτών μέσων που διέθεταν οι Αμφίβιοι Καταδρομείς όσο και των ελικοπτέρων Huey, στα οποία τα πληρώματα εκείνη την εποχή δεν ήταν εκπαιδευμένα σε πτήσεις με Διόπτρες Νυκτερινής Οράσεως. Την ίδια στιγμή, άλλες ομάδες Ειδικών Δυνάμεων ήταν έτοιμες προς αποστολή με ελικόπτερο Chinook, από την… Αθήνα.
Παλινωδίες
Ο επιτελικός προβληματισμός που ακολούθησε μετά την κρίση, απέληξε στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Αφενός δόθηκε μεγαλύτερη σημασία στον εκσυγχρονισμό του οπλισμού και των υλικών των Ειδικών Δυνάμεων, αφετέρου ικανοποιήθηκε η αναγκαιότητα για ένα σχήμα ενιαίας διοικήσεως. Από 1 Ιανουαρίου 1998, το Β΄ Σώμα Στρατού μετασχηματίσθηκε σε Δύναμη Ταχείας Αντιδράσεως, την στρατηγική εφεδρεία του Α/ΓΕΕΘΑ, συγκεντρώνοντας όχι μόνο τις Ειδικές Δυνάμεις αλλά και την 1η Ταξιαρχία Αεροπορίας Στρατού.
Ο μετασχηματισμός του Β΄ ΣΣ και η συγκέντρωση σε αυτό όλων των Ειδικών Δυνάμεων, συνετέλεσε σοβαρά στην καλλιέργεια πνεύματος και νοοτροπίας Ειδικών Δυνάμεων, αποσπασμένο προσωπικό σε τριτευούσης σημασίας καθήκοντα από τον κάθε σωματάρχη και μέραρχο επέστρεψε στις μονάδες και βελτιώθηκε η επιχειρησιακή σχεδίαση. Πολύ σοβαρή επίδραση είχαν οι αξιωματικοί των Ειδικών Δυνάμεων στην εξέλιξη της Αεροπορίας Στρατού, η οποία εκείνη την περίοδο είχε την τύχη να αναδειχθεί σε ξεχωριστό Όπλο. Η διοικητική υπαγωγή της 1ης ΤΑΞΑΣ στο Β΄ ΣΣ, βελτίωσε την νοοτροπία και ενίσχυσε τον επαγγελματισμό, όπως και την αντίληψη στενότερης συνυπάρξεως και αλληλοκατανοήσεως μεταξύ διοικήσεων και στελεχών γενικότερα.
Το 2013 το Β΄ ΣΣ αποφασίσθηκε να απενεργοποιηθεί. Όπως και με την ΙΙΙ ΜΕΔ, που προέκυψε μετά την εισβολή στην Κύπρο, έτσι και στην περίπτωση του Β΄ ΣΣ, κάποιοι έκριναν ότι τα διδάγματα από την κρίση των Ιμίων ήταν… λάθος. Η νέα Δομή Δυνάμεων πρόσταζε μείωση των ενδιάμεσων διοικητικών κλιμακίων ενώ οι λαϊκιστές διατυμπάνιζαν ότι δεν έχουμε ανάγκη τόσους στρατηγούς… Ως αποτέλεσμα, η Ι Μεραρχία Πεζικού μετασχηματίσθηκε σε μια “μικρογραφία” του Β΄ ΣΣ, έχοντας υπό την διοίκησή της μόνο την 1η Ταξιαρχία Καταδρομέων – Αλεξιπτωτιστών και την 32α Ταξιαρχία Πεζοναυτών.
Στο μεταξύ, δραστηριότητα είχε παρουσιασθεί και σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ. Το υποβαθμισμένο μετά την υπόθεση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ Τμήμα Ειδικών Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ είχε αναβαθμισθεί σε Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων.
Το 2004, με την κυβέρνηση της ΝΔ και πάλι στην εξουσία, ο ΥΕΘΑ Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος ζήτησε από το ΓΕΕΘΑ την συγκρότηση διοικήσεως που θα συγκέντρωνε τις πιο εξειδικευμένες ειδικές μονάδες των τριών Κλάδων (ΕΤΑ, Ζ΄ ΜΑΚ, ΔΥΚ, 31η ΜΕΕΔ), σε ένα σχήμα Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων. Ο Ναύαρχος Χηνοφώτης ερμήνευσε με το δικό του πνεύμα την εντολή και συγκρότησε το Διακλαδικό Επιχειρησιακό Στρατηγείο Άμεσης Αντίδρασης (ΔΕΣΑΑ), ένα διακλαδικό στρατηγείο που όμως δεν διέθετε δικές του δυνάμεις και μέσα αλλά του διέθεταν οι Κλάδοι αναλόγως της επιχειρησιακής απαιτήσεως, προκειμένου να επιτευχθεί διακλαδικός ελιγμός ταχείας αντιδράσεως.
Κοντά στην λύση
Το ΔΕΣΑΑ ήταν μια αντίληψη του ναυτικού η οποία δεν είχε σχέση με τις Ειδικές Επιχειρήσεις και μοιραίως σύντομα υποβαθμίσθηκε. Φτάσαμε έτσι στο 2012, όταν ένας αξιωματικός του Πυροβολικού, ο Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος ως Α/ΓΕΕΘΑ, προχώρησε στην συγκρότηση της Διακλαδικής Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ) το πρώτο συγκεντρωτικό σχήμα διοικήσεως των σχετικών μονάδων όλων των Κλάδων, που έκτοτε εξελίχθηκε σημαντικά.
Η έμφαση από πλευράς ΓΕΕΘΑ στις Ειδικές Επιχειρήσεις, δημιούργησε τον “κίνδυνο” διαχωρισμού από τις λοιπές μονάδες Ειδικών Δυνάμεων υπό την Ι ΜΠ και την δημιουργία εξελικτικού χάσματος μεταξύ τους. Η γενική ιδέα που συνελήφθη σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ, ήταν η συγκρότηση της Διοικήσεως Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ) υπό την οποία προτείνεται να τεθεί η ΔΔΕΕ και η Ι ΜΠ, με τις ανάλογες προσαρμογές και προσθήκες, όπως η συγκρότηση ενός Τάγματος Ελικοπτέρων Ειδικών Επιχειρήσεων.
Για διαφόρους λόγους, ανεξάρτητους της στρατιωτικής ηγεσίας, η σχετική επιτελική μελέτη προωθήθηκε με σχετικούς αργούς ρυθμούς. Η επιρροή του ΥΕΘΑ Π. Καμμένου και των ΑΝΕΛ, προφανώς δεν ήταν αρκετή έναντι των “συντρόφων” του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε στην περίπτωση της ΔΕΠ… Τελικώς η σχετική μελέτη υπεγράφη από τον ΥΕΘΑ Ευάγγελο Αποστολάκη προ μηνών, οπότε απομένει η υλοποίηση.
Η νέα πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΘΑ μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου που ανέδειξε ως κυβέρνηση την ΝΔ, δεν έχει αντιρρήσεις και δεν φαίνεται να υπάρχουν εμπόδια. Με αυτό τον τρόπο, αναμένεται να τερματισθεί ένας πολυετής κύκλος επιτελικών αναζητήσεων, παλινωδιών, ανοησιών και πολιτικού σκοταδισμού, προκειμένου το πολυεργαλείο των Ειδικών Επιχειρήσεων και η γροθιά των Δυνάμεων Ταχείας Αντίδρασης να εξελιχθούν και να ενισχυθούν υπό συνθήκες ομαλότητος και σταθερής προσοχής από πλευράς ηγεσίας.
Σημειώσεις:
7) Βερύκιος Δήμος: Στο σκοτάδι ακόμα η «προβιά», περιοδικό Εθνική Αντίσταση, Μάρτης 1991, σ. 25, 26.
8) Λυμπέρης Χρήστος, Πορεία σε ταραγμένες θάλασσες, Εκδόσεις Ποιότητα 1999, σ. 512.
9) Λυμπέρης, ό.π.
10) Λυμπέρης ό.π.
11) Λυμπέρης ό.π.
12) Λυμπέρης ό.π.
Επιστροφή
