.gif)
Σχολιασμός προτάσεως του κ. Κ. Μπαρούτα
Στο φύλλο του Σαββάτου 13-5-2017 της εφ. «Η Έρευνα» δημοσιεύθηκε επιστολή του φιλολόγου κ. Κώστα Μπαρούτα, με την οποία προτείνει «να αρθεί μια ασυγχώρητη αδικία και να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη στο πρόσωπο του αρχιτέκτονα και πρώτου δημομηχανικού των Τρικάλων (Μένανδρου Ποτέσσαρου) μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1881», διότι αυτός «συνέταξε το ιδιοφυές ρυμοτομικό σχέδιο της σημερινής πόλης και αυτός είναι που χάραξε τις κεντρικές λεωφόρους Ασκληπιού, Κονδύλη, Τσιτσάνη και Σαράφη».
Έως εδώ καλώς. Να τιμηθεί ο Μ. Ποτέσσαρος. Αλλά πώς; Κατά την πρόταση του κ. Μπαρούτα με την διάπραξη μιας ασυγκρίτως μεγαλύτερης αδικίας, ήτοι της μετονομασίας της οδού Γ. Κονδύλη ή της οδού Όθωνος ή της οδού Μιαούλη ή της οδού Κλεμανσώ.
Όμως μετονομασίες οδών και πλατειών δεν γίνονται κατά το δοκούν και σύμφωνα με τις επιθυμίες του οποιουδήποτε.
Η σχετική νομοθεσία και οι υπουργικές εγκύκλιοι επ’ αυτού είναι απαγορευτικές: «η μετονομασία των οδών απαγορεύεται και επιτρέπεται μόνο για εξαιρετικούς λόγους» (Υπ. Εσωτερικών, Γενική Διαταγή, αρ. 44077/24-5-1982).
Και αυτό διότι, εκτός άλλων λόγων, θα επιφέρει τεράστια σύγχυση και οικονομική επιβάρυνση στους κατοίκους της μετονομασθείσας οδού, αφού το όνομα της οδού αναγράφεται στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας, στον τηλεφωνικό κατάλογο, στη ΔΕΗ, στις τράπεζες, στις δημόσιες υπηρεσίες με τις οποίες συναλλασσόμαστε (π.χ. Υπουργείο Οικονομικών από όπου καταβάλλονται οι μισθοί και οι συντάξεις) κ.ά.).
Γι’ αυτό και οι σοβαρές δημοτικές αρχές αποφεύγουν τις μετονομασίες οδών και πλατειών και δίνουν όποιο όνομα θεωρούν κατάλληλο σε νέους δρόμους.
Η πρόταση του κ. Μπαρούτα να μετονομασθεί η κεντρική οδός Γ. Κονδύλη σε Μ. Ποτέσσαρου είναι απαράδεκτη και η επιχειρηματολογία του ατυχέστατη και προσβλητική τόσο για την νοημοσύνη μας όσο και για τον μεγάλο πολέμαρχο και πολιτικό Γεώργιο Κονδύλη, ο οποίος έγινε θρύλος στα πεδία των μαχών των απελευθερωτικών αγώνων τιμηθείς από Έλληνες και Συμμάχους στρατηγούς με τα ανώτερα παράσημα.
Αλλά και αργότερα, όταν κατά την περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας, την οποία ο ίδιος είχε εγκαθιδρύσει, ασχολήθηκε με την πολιτική, υπήρξε κυρίαρχη μορφή και έκανε τους πάντες να μιλούν με σεβασμό για τα Τρίκαλα και τον «Λοχία των Τρικάλων» που μόνο με την αξία του έφτασε στα ύπατα αξιώματα (αντιστράτηγος, υπουργός, πρωθυπουργός, αντιβασιλιάς).
Η μεταστροφή του από το βενιζελικό στρατόπεδο στο λαϊκο-βασιλικό και η σύγκρουσή του με τον ίδιο τον Βενιζέλο, ο οποίος με όργανο τον γενναίο αλλά αγαθό Πλαστήρα επιχείρησε να επιβάλει δικτατορία, τον έκανε αντιπαθή στους απομείναντες βενιζελικούς.
Και ενώ έχουν γραφεί αρκετά βιβλία που εξυμνούν τον Κονδύλη, ο κ. Μπαρούτας χρησιμοποιεί τις κατηγορίες των αντιπάλων του και αγνοεί παντελώς την άλλη άποψη. Στο περ. «Τρικαλινά» του Φ.Ι.ΛΟ.Σ., τ. 29 (2009) δημοσιεύονται δύο μελέτες μου για τον Κονδύλη, ενώ ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. έχει επανεκδώσει το 2009 (με εκτενή εισαγωγή, χρονολόγιο και φωτογραφικό υλικό) το εξαιρετικό βιβλίο του Σταμάτη Μερκούρη (πατέρα της Μελίνας) «Γεώργιος Κονδύλης»
Γράφει ακόμα ο κ. Μπαρούτας, ανακριβώς, ότι ο Κονδύλης δεν προσέφερε κάτι το εξαιρετικό στην πόλη των Τρικάλων, ώστε να του γίνει η μεγάλη τιμή να δοθεί το όνομά του σε κεντρική λεωφόρο.
Με την ίδια λογική ας μας πει τι, έστω και μικρό, πρόσφεραν στην πόλη και τον Ν. Τρικάλων ο Στ. Σαράφης και ο Β. Τσιτσάνης που τα ονόματά τους φέρουν άλλες δύο κεντρικές λεωφόροι της πόλης μας.
Του πρώτου μάλιστα του έχει στηθεί και ανδριάντας στην Κεντρική πλατεία. Τίποτα απολύτως. Ήταν όμως Τρικαλινοί και τιμήθηκαν για άλλους λόγους.
Απεναντίας όμως ο Κονδύλης, εκτός από την μεγάλη εθνική του προσφορά, προσέφερε πάρα πολλά και στην περιοχή Τρικάλων.
Και ο ίδιος ο κ. Μπαρούτας θα έπρεπε να το γνωρίζει καλύτερα παντός άλλου, αφού από την γέφυρα που κατασκεύασε ο Κονδύλης το 1935 στην Πύλη περνά τόσο αυτός όσο και όλοι οι πέραν αυτής κάτοικοι των ορεινών χωριών μέχρι σήμερα. Αλλά και τα χωριά του τ. Δήμου Κοθωνίων από την άλλη γέφυρα που κατασκεύασε πάλι ο Κονδύλης επί του Αχελώου επικοινωνούν με τα χωριά της Άρτας και της Ακαρνανίας, προς τα οποία κατέβαιναν τον χειμώνα. Και τα δύο αυτά έργα θεωρούνται εξαιρετικής σημασίας για την περιοχή Τρικάλων, αλλά δεν ήταν μόνον αυτά.
Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο της βενιζελικής εφ. «Θάρρος» των Τρικάλων, την Κυριακή 19-1-1936, με τίτλο:
«Ο Καθρέπτης», όπου αναφέρεται ότι χάρις στην παρέμβαση του Κονδύλη δόθηκαν πολύ μεγάλες πιστώσεις για έργα οδοποιΐας στον Ν. Τρικάλων: «εδόθησαν αι πιστώσεις από το ειδικόν δάνειον των 500 εκατομμυρίων της Εθνικής οδοποιΐας, και από τα 500 αυτά εκατ. που ήσαν δι’ όλον το Κράτος ο κ. Κονδύλης επήρε τα ενενήντα διά την οδόν Τρικκάλων -Ιωαννίνων και ο δρόμος γίνεται. Επήρε το ένα πέμπτον του δανείου μόνον διά τα Τρίκκαλα και το επήρε παληκαρίσια.
[…] Διά την οδόν Τρικκάλων - Άρτης επήρεν ο κ. Κονδύλης άλλην πίστωσιν 6½ εκ. από τα 30 του προϋπολογισμού. Το ένα πέμπτο της πιστώσεως πάλιν που ήτο διατεθειμένη δι’ όλον το Κράτος.
Άλλα τρία εκ. από τα είκοσι του συνόλου της πιστώσεως δι’ όλον το Κράτος επήρε διά την επισκευήν και συντήρησιν της οδού Τρικκάλων -Λαρίσης και Τρικκάλων -Πόρτας. Και οι δρόμοι αυτοί επισκευάζονται τώρα και ο κόσμος βλέπει τους οδοστρωτήρας που στρώνουν και αυτάς τας ημέρας ακόμη. Άλλα εκ. διετέθησαν διά την οδόν Τρικκάλων -Καρδίτσης, η οποία επίσης κατασκευάζεται, διά την οδόν Τσιοτίου-Παλαμά-Καρδίτσης η οποία επίσης κατασκευάζεται. Αυτοί δεν τα βλέπουν βέβαια αυτά εις τον καθρέπτην.
Τα βλέπει όμως ο κόσμος. […] Έργα μόνον ο κ. Κονδύλης κάμνει. Αυτοί λογοκοπούν μόνον εις τας παραμονάς των εκλογών. Εμφανίζονται κάθε εκλογές. Ενώ ο κ. Κονδύλης είναι πάντα εις το πλευρόν των συμπολιτών του».
Οι Τρικαλινοί τον ετίμησαν με την ψήφο τους και τον ανέδειξαν τέσσερις (4) φορές βουλευτή Τρικάλων. Μάλιστα στις τελευταίες εκλογές της 26-1-1936 ο συνδυασμός του Κονδύλη, αν και βαλλόμενος από βενιζελικούς και λαϊκούς, ήρθε πρώτος στον Ν. Τρικάλων και ο ίδιος πρώτος σε ψήφους βουλευτής (στο χωριό του κ. Μπαρούτα οι Κονδυλικοί έλαβαν 113 ψήφους, οι Λαϊκοί 28 και οι Φιλελεύθεροι 22!).
Με την ιδιότητα του βουλευτή Τρικάλων ο Κονδύλης διετέλεσε υπουργός στρατιωτικών και αντιπρόεδρος στην εκλεγμένη κυβέρνηση Παν. Τσαλδάρη, καθώς και πρωθυπουργός και αντιβασιλέας. Ποιος άλλος Τρικαλινός έφτασε έστω και σε ένα από αυτά τα αξιώματα;
Όταν απεβίωσε σε ηλικία 57 ετών (31 Ιαν. 1936) και η σορός του μεταφέρθηκε στα Τρίκαλα, όπου ετάφη, έγινε τέτοια κοσμοσυρροή, ώστε γέμισε η οδός Σιδηροδρόμου (σημ. Ασκληπιού) και μετά την εξόδιο ακολουθία και κατά την μεταφορά της σορού στο Α΄ Νεκροταφείο ενώ η κεφαλή της πομπής είχε φτάσει σ’ αυτό, η ουρά της βρισκόταν ακόμη στην Κεντρική πλατεία! Υπάρχουν επιζώντες που το μαρτυρούν.
Τον θάνατό του θρήνησε αυθόρμητα η λαϊκή μούσα με δύο δημοτικά τραγούδια, πράγμα που με ελάχιστους πολιτικούς ή στρατιωτικούς συνέβη. Παραθέτω το ένα από αυτά (τραγούδι: Γιώργος Νάκος, κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας):
«Πουλάκια μου Τρικαλινά κι αηδόνια των Αγράφων,
φέτος να μη λαλήσετε, φέτος το καλοκαίρι (δις),
ο στρατηγός μας πέθανε, ο Γιώργος ο Κονδύλης (δις),
μεγάλος είναι ο χαμός κι αξέχαστος θα μείνει».
Τέλος, με τα γραφόμενα του κ. Μπαρούτα θα τρίζουν τα κόκαλα των χιλιάδων συμπολεμιστών του Κονδύλη που τον ακολούθησαν με ενθουσιασμό στις νικηφόρες μάχες που έδωσε στον Μακεδονικόν Αγώνα (τότε τραυματίστηκε σοβαρά και έχασε τον έναν του πνεύμονα), στους Βαλκανικούς Πολέμους (τότε που διπλασιάστηκε η Ελλάδα), στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (που κατέστη θρύλος σε όλο το συμμαχικό μέτωπο), στην Ουκρανία (όταν με το απαράμιλλο θάρρος του έσωσε τον γαλλικό στρατό από βέβαιη αιχμαλωσία), στην Μικρασιατική Εκστρατεία (όπου και πάλι διακρίθηκε), καθώς και αργότερα στις εσωτερικές συγκρούσεις, που, αν και εκτός στρατεύματος, κατέστειλε όλα τα κινήματα (πραξικοπήματα): βασιλικό (Λεοναρδόπουλου - Γαργαλίδη - Ζήρα το 1923) και βενιζελικά κυρίως (Πάγκαλου, του οποίου κατέλυσε την δικτατορία και προκήρυξε εκλογές με απλή αναλογική χωρίς να συμμετάσχει ο ίδιος, των Πλαστήρα – Βενιζέλου το 1933 και των Σαράφη – Πράσσου – Κολιαλέξη – Καμένου το 1935).
Αλλά και οι επιζώντες απόγονοί τους θα αισθάνονται βαθιά θλίψη και απογοήτευση.
Αυτά προς το παρόν και, αν χρειαστεί, περισσότερα.
Θεόδωρος Α. Νημάς
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ 1
Τραγούδι: Γιώργος Νάκος,
Κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας.
«Πουλάκια μου Τρικαλινά κι αηδόνια των Αγράφων,
φέτος να μη λαλήσετε, φέτος το καλοκαίρι (δις),
ο στρατηγός μας πέθανε, ο Γιώργος ο Κονδύλης (δις),
μεγάλος είναι ο χαμός κι αξέχαστος θα μείνει».
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ 2
Γιώργος Κονδύλης: Νίκος Καρακώστας & Γεωργία Μηττάκη
Τραγούδι: Γεωργία Μητάκη,
Κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας
«Κλάψετε όλοι, βρε παιδιά, όλοι με ένα δάκρυ,
το στρατηγό που χάσαμε, Κονδύλη στρατηλάτη.
Τον κλαίει όλος ο Στρατός, τον κλαιν’ οι Μεραρχίες,
τον κλαίει η Αθήνα, τα χωριά, τον κλαίνε οι επαρχίες».
Στο φύλλο του Σαββάτου 13-5-2017 της εφ. «Η Έρευνα» δημοσιεύθηκε επιστολή του φιλολόγου κ. Κώστα Μπαρούτα, με την οποία προτείνει «να αρθεί μια ασυγχώρητη αδικία και να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη στο πρόσωπο του αρχιτέκτονα και πρώτου δημομηχανικού των Τρικάλων (Μένανδρου Ποτέσσαρου) μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1881», διότι αυτός «συνέταξε το ιδιοφυές ρυμοτομικό σχέδιο της σημερινής πόλης και αυτός είναι που χάραξε τις κεντρικές λεωφόρους Ασκληπιού, Κονδύλη, Τσιτσάνη και Σαράφη».
Έως εδώ καλώς. Να τιμηθεί ο Μ. Ποτέσσαρος. Αλλά πώς; Κατά την πρόταση του κ. Μπαρούτα με την διάπραξη μιας ασυγκρίτως μεγαλύτερης αδικίας, ήτοι της μετονομασίας της οδού Γ. Κονδύλη ή της οδού Όθωνος ή της οδού Μιαούλη ή της οδού Κλεμανσώ.
Όμως μετονομασίες οδών και πλατειών δεν γίνονται κατά το δοκούν και σύμφωνα με τις επιθυμίες του οποιουδήποτε.
Η σχετική νομοθεσία και οι υπουργικές εγκύκλιοι επ’ αυτού είναι απαγορευτικές: «η μετονομασία των οδών απαγορεύεται και επιτρέπεται μόνο για εξαιρετικούς λόγους» (Υπ. Εσωτερικών, Γενική Διαταγή, αρ. 44077/24-5-1982).
Γεώργιος Κονδύλης
Και αυτό διότι, εκτός άλλων λόγων, θα επιφέρει τεράστια σύγχυση και οικονομική επιβάρυνση στους κατοίκους της μετονομασθείσας οδού, αφού το όνομα της οδού αναγράφεται στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας, στον τηλεφωνικό κατάλογο, στη ΔΕΗ, στις τράπεζες, στις δημόσιες υπηρεσίες με τις οποίες συναλλασσόμαστε (π.χ. Υπουργείο Οικονομικών από όπου καταβάλλονται οι μισθοί και οι συντάξεις) κ.ά.).
Γι’ αυτό και οι σοβαρές δημοτικές αρχές αποφεύγουν τις μετονομασίες οδών και πλατειών και δίνουν όποιο όνομα θεωρούν κατάλληλο σε νέους δρόμους.
Η πρόταση του κ. Μπαρούτα να μετονομασθεί η κεντρική οδός Γ. Κονδύλη σε Μ. Ποτέσσαρου είναι απαράδεκτη και η επιχειρηματολογία του ατυχέστατη και προσβλητική τόσο για την νοημοσύνη μας όσο και για τον μεγάλο πολέμαρχο και πολιτικό Γεώργιο Κονδύλη, ο οποίος έγινε θρύλος στα πεδία των μαχών των απελευθερωτικών αγώνων τιμηθείς από Έλληνες και Συμμάχους στρατηγούς με τα ανώτερα παράσημα.
Αλλά και αργότερα, όταν κατά την περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας, την οποία ο ίδιος είχε εγκαθιδρύσει, ασχολήθηκε με την πολιτική, υπήρξε κυρίαρχη μορφή και έκανε τους πάντες να μιλούν με σεβασμό για τα Τρίκαλα και τον «Λοχία των Τρικάλων» που μόνο με την αξία του έφτασε στα ύπατα αξιώματα (αντιστράτηγος, υπουργός, πρωθυπουργός, αντιβασιλιάς).
Η μεταστροφή του από το βενιζελικό στρατόπεδο στο λαϊκο-βασιλικό και η σύγκρουσή του με τον ίδιο τον Βενιζέλο, ο οποίος με όργανο τον γενναίο αλλά αγαθό Πλαστήρα επιχείρησε να επιβάλει δικτατορία, τον έκανε αντιπαθή στους απομείναντες βενιζελικούς.
Και ενώ έχουν γραφεί αρκετά βιβλία που εξυμνούν τον Κονδύλη, ο κ. Μπαρούτας χρησιμοποιεί τις κατηγορίες των αντιπάλων του και αγνοεί παντελώς την άλλη άποψη. Στο περ. «Τρικαλινά» του Φ.Ι.ΛΟ.Σ., τ. 29 (2009) δημοσιεύονται δύο μελέτες μου για τον Κονδύλη, ενώ ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. έχει επανεκδώσει το 2009 (με εκτενή εισαγωγή, χρονολόγιο και φωτογραφικό υλικό) το εξαιρετικό βιβλίο του Σταμάτη Μερκούρη (πατέρα της Μελίνας) «Γεώργιος Κονδύλης»
Γράφει ακόμα ο κ. Μπαρούτας, ανακριβώς, ότι ο Κονδύλης δεν προσέφερε κάτι το εξαιρετικό στην πόλη των Τρικάλων, ώστε να του γίνει η μεγάλη τιμή να δοθεί το όνομά του σε κεντρική λεωφόρο.
Με την ίδια λογική ας μας πει τι, έστω και μικρό, πρόσφεραν στην πόλη και τον Ν. Τρικάλων ο Στ. Σαράφης και ο Β. Τσιτσάνης που τα ονόματά τους φέρουν άλλες δύο κεντρικές λεωφόροι της πόλης μας.
Του πρώτου μάλιστα του έχει στηθεί και ανδριάντας στην Κεντρική πλατεία. Τίποτα απολύτως. Ήταν όμως Τρικαλινοί και τιμήθηκαν για άλλους λόγους.
Απεναντίας όμως ο Κονδύλης, εκτός από την μεγάλη εθνική του προσφορά, προσέφερε πάρα πολλά και στην περιοχή Τρικάλων.
Και ο ίδιος ο κ. Μπαρούτας θα έπρεπε να το γνωρίζει καλύτερα παντός άλλου, αφού από την γέφυρα που κατασκεύασε ο Κονδύλης το 1935 στην Πύλη περνά τόσο αυτός όσο και όλοι οι πέραν αυτής κάτοικοι των ορεινών χωριών μέχρι σήμερα. Αλλά και τα χωριά του τ. Δήμου Κοθωνίων από την άλλη γέφυρα που κατασκεύασε πάλι ο Κονδύλης επί του Αχελώου επικοινωνούν με τα χωριά της Άρτας και της Ακαρνανίας, προς τα οποία κατέβαιναν τον χειμώνα. Και τα δύο αυτά έργα θεωρούνται εξαιρετικής σημασίας για την περιοχή Τρικάλων, αλλά δεν ήταν μόνον αυτά.
Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο της βενιζελικής εφ. «Θάρρος» των Τρικάλων, την Κυριακή 19-1-1936, με τίτλο:
«Ο Καθρέπτης», όπου αναφέρεται ότι χάρις στην παρέμβαση του Κονδύλη δόθηκαν πολύ μεγάλες πιστώσεις για έργα οδοποιΐας στον Ν. Τρικάλων: «εδόθησαν αι πιστώσεις από το ειδικόν δάνειον των 500 εκατομμυρίων της Εθνικής οδοποιΐας, και από τα 500 αυτά εκατ. που ήσαν δι’ όλον το Κράτος ο κ. Κονδύλης επήρε τα ενενήντα διά την οδόν Τρικκάλων -Ιωαννίνων και ο δρόμος γίνεται. Επήρε το ένα πέμπτον του δανείου μόνον διά τα Τρίκκαλα και το επήρε παληκαρίσια.
[…] Διά την οδόν Τρικκάλων - Άρτης επήρεν ο κ. Κονδύλης άλλην πίστωσιν 6½ εκ. από τα 30 του προϋπολογισμού. Το ένα πέμπτο της πιστώσεως πάλιν που ήτο διατεθειμένη δι’ όλον το Κράτος.
Άλλα τρία εκ. από τα είκοσι του συνόλου της πιστώσεως δι’ όλον το Κράτος επήρε διά την επισκευήν και συντήρησιν της οδού Τρικκάλων -Λαρίσης και Τρικκάλων -Πόρτας. Και οι δρόμοι αυτοί επισκευάζονται τώρα και ο κόσμος βλέπει τους οδοστρωτήρας που στρώνουν και αυτάς τας ημέρας ακόμη. Άλλα εκ. διετέθησαν διά την οδόν Τρικκάλων -Καρδίτσης, η οποία επίσης κατασκευάζεται, διά την οδόν Τσιοτίου-Παλαμά-Καρδίτσης η οποία επίσης κατασκευάζεται. Αυτοί δεν τα βλέπουν βέβαια αυτά εις τον καθρέπτην.
Τα βλέπει όμως ο κόσμος. […] Έργα μόνον ο κ. Κονδύλης κάμνει. Αυτοί λογοκοπούν μόνον εις τας παραμονάς των εκλογών. Εμφανίζονται κάθε εκλογές. Ενώ ο κ. Κονδύλης είναι πάντα εις το πλευρόν των συμπολιτών του».
Οι Τρικαλινοί τον ετίμησαν με την ψήφο τους και τον ανέδειξαν τέσσερις (4) φορές βουλευτή Τρικάλων. Μάλιστα στις τελευταίες εκλογές της 26-1-1936 ο συνδυασμός του Κονδύλη, αν και βαλλόμενος από βενιζελικούς και λαϊκούς, ήρθε πρώτος στον Ν. Τρικάλων και ο ίδιος πρώτος σε ψήφους βουλευτής (στο χωριό του κ. Μπαρούτα οι Κονδυλικοί έλαβαν 113 ψήφους, οι Λαϊκοί 28 και οι Φιλελεύθεροι 22!).
Με την ιδιότητα του βουλευτή Τρικάλων ο Κονδύλης διετέλεσε υπουργός στρατιωτικών και αντιπρόεδρος στην εκλεγμένη κυβέρνηση Παν. Τσαλδάρη, καθώς και πρωθυπουργός και αντιβασιλέας. Ποιος άλλος Τρικαλινός έφτασε έστω και σε ένα από αυτά τα αξιώματα;
Όταν απεβίωσε σε ηλικία 57 ετών (31 Ιαν. 1936) και η σορός του μεταφέρθηκε στα Τρίκαλα, όπου ετάφη, έγινε τέτοια κοσμοσυρροή, ώστε γέμισε η οδός Σιδηροδρόμου (σημ. Ασκληπιού) και μετά την εξόδιο ακολουθία και κατά την μεταφορά της σορού στο Α΄ Νεκροταφείο ενώ η κεφαλή της πομπής είχε φτάσει σ’ αυτό, η ουρά της βρισκόταν ακόμη στην Κεντρική πλατεία! Υπάρχουν επιζώντες που το μαρτυρούν.
Τον θάνατό του θρήνησε αυθόρμητα η λαϊκή μούσα με δύο δημοτικά τραγούδια, πράγμα που με ελάχιστους πολιτικούς ή στρατιωτικούς συνέβη. Παραθέτω το ένα από αυτά (τραγούδι: Γιώργος Νάκος, κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας):
«Πουλάκια μου Τρικαλινά κι αηδόνια των Αγράφων,
φέτος να μη λαλήσετε, φέτος το καλοκαίρι (δις),
ο στρατηγός μας πέθανε, ο Γιώργος ο Κονδύλης (δις),
μεγάλος είναι ο χαμός κι αξέχαστος θα μείνει».
Τέλος, με τα γραφόμενα του κ. Μπαρούτα θα τρίζουν τα κόκαλα των χιλιάδων συμπολεμιστών του Κονδύλη που τον ακολούθησαν με ενθουσιασμό στις νικηφόρες μάχες που έδωσε στον Μακεδονικόν Αγώνα (τότε τραυματίστηκε σοβαρά και έχασε τον έναν του πνεύμονα), στους Βαλκανικούς Πολέμους (τότε που διπλασιάστηκε η Ελλάδα), στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (που κατέστη θρύλος σε όλο το συμμαχικό μέτωπο), στην Ουκρανία (όταν με το απαράμιλλο θάρρος του έσωσε τον γαλλικό στρατό από βέβαιη αιχμαλωσία), στην Μικρασιατική Εκστρατεία (όπου και πάλι διακρίθηκε), καθώς και αργότερα στις εσωτερικές συγκρούσεις, που, αν και εκτός στρατεύματος, κατέστειλε όλα τα κινήματα (πραξικοπήματα): βασιλικό (Λεοναρδόπουλου - Γαργαλίδη - Ζήρα το 1923) και βενιζελικά κυρίως (Πάγκαλου, του οποίου κατέλυσε την δικτατορία και προκήρυξε εκλογές με απλή αναλογική χωρίς να συμμετάσχει ο ίδιος, των Πλαστήρα – Βενιζέλου το 1933 και των Σαράφη – Πράσσου – Κολιαλέξη – Καμένου το 1935).
Αλλά και οι επιζώντες απόγονοί τους θα αισθάνονται βαθιά θλίψη και απογοήτευση.
Αυτά προς το παρόν και, αν χρειαστεί, περισσότερα.
Θεόδωρος Α. Νημάς
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ 1
Τραγούδι: Γιώργος Νάκος,
Κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας.
«Πουλάκια μου Τρικαλινά κι αηδόνια των Αγράφων,
φέτος να μη λαλήσετε, φέτος το καλοκαίρι (δις),
ο στρατηγός μας πέθανε, ο Γιώργος ο Κονδύλης (δις),
μεγάλος είναι ο χαμός κι αξέχαστος θα μείνει».
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ 2
Γιώργος Κονδύλης: Νίκος Καρακώστας & Γεωργία Μηττάκη
Τραγούδι: Γεωργία Μητάκη,
Κλαρίνο: Νίκος Καρακώστας
«Κλάψετε όλοι, βρε παιδιά, όλοι με ένα δάκρυ,
το στρατηγό που χάσαμε, Κονδύλη στρατηλάτη.
Τον κλαίει όλος ο Στρατός, τον κλαιν’ οι Μεραρχίες,
τον κλαίει η Αθήνα, τα χωριά, τον κλαίνε οι επαρχίες».
Επιστροφή
