.gif)
Τρίκαλα, 11 Οκτωβρίου 2016
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Βασ. Όλγας 4 - 421 00 ΤΡΙΚΑΛΑ
Τηλ. & Φαξ 24310 – 71679, 71680
Με τις καλύτερες εντυπώσεις αλλά και έντονον προβληματισμό επέστρεψαν τα μέλη και οι φίλοι του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. που έλαβαν μέρος στην διήμερη μορφωτική και εθνικού χαρακτήρα εκδρομή στην περιοχή της Ξάνθης και στα Πομακοχώρια της, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος το περασμένο Σαββατοκύριακο 8 και 9 Οκτωβρίου.
Κατά την διαδρομή, όπως πάντα στις εκδρομές του Φ.Ι.ΛΟ.Σ., οι εκδρομείς ενημερώνονταν για την γεωγραφία, την ιστορία, τα μνημεία και τα αξιοθέατα του κάθε τόπου, ώστε να γνωρίζουν όσα θα έβλεπαν στη συνέχεια.
1) Πρώτη στάση, για γεύμα, έγινε στην Καβάλα, όπου είχαν την ευκαιρία, για άλλη μια φορά, να δουν την όμορφη πρωτεύουσα της Ανατολικής Μακεδονίας και να επισκεφτούν διάφορα αξιοθέατά της.
2) Εν συνεχεία μετέβησαν στα Άβδηρα, όπου επισκέφτηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται πολλά και σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία πόλη των Αβδήρων. Σύμφωνα με την μυθολογία, η πόλη των Αβδήρων ιδρύθηκε από τον Ηρακλή, για να τιμηθεί η μνήμη του συντρόφου του Άβδηρου, ο οποίος κατασπαράχθηκε από τα άλογα του Διομήδη. Κατά τις ιστορικές πηγές όμως πρώτος οικιστής τους υπήρξε ο Κλαζομένιος Τιμήσιος κατά το 654 π.Χ.
Ξαναϊδρύθηκαν όμως το 545 π.Χ. από τους κατοίκους της ιωνικής Τέω. Μετά τους Περσικούς πολέμους, τα Άβδηρα γνώρισαν μια μακρά ειρηνική περίοδο μεγάλης οικονομικής και πολιτιστικής ακμής. Το 356 π.Χ. τα Άβδηρα μαζί με άλλες πόλεις των θρακικών παραλίων περιήλθαν στην εξουσία του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας, ενώ το 170 π.Χ. κατελήφθησαν από τους Ρωμαίους. Τον 6ο αι. μ.Χ. μετονομάστηκαν σε Πολύστυλο λόγω των πολλών στύλων (αρχαίων κιόνων) που διακρίνονταν ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας πόλης. Τα αρχαία Άβδηρα ήταν η πατρίδα του φιλοσόφου και κυριοτέρου εκπροσώπου της ατομικής θεωρίας κατά την αρχαιότητα Δημόκριτου (5ος-4ος αι. π.Χ.), του Λεύκιππου (5ος αι. π.Χ.), εισηγητή της ατομικής θεωρίας και δασκάλου του Δημόκριτου, καθώς και του σοφιστή Πρωταγόρα (5ος αι. π.Χ.). Η πόλη των Αβδήρων ήταν κατασκευασμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Περιλάμβανε ισχυρά τείχη (νότιος περίβολος), ακρόπολη, δύο λιμάνια και θέατρο, ενώ οι κατοικίες ήταν διευθετημένες σε οικοδομικά τετράγωνα.
3) Κατόπιν μετέβησαν στο γειτονικό Πόρτο-Λάγος και επισκέφτηκαν τη Μονή του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος που είναι μετόχι της Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους. Το συγκρότημα είναι κτισμένο πάνω σε δύο μικρά νησάκια στη λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος. Μια ξύλινη πεζογέφυρα τα συνδέει μεταξύ τους και μια δεύτερη τα συνδέει με τη στεριά. Στο ένα νησάκι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (του «νοικοκύρη») και στο δεύτερο το παρεκκλήσι της Παναγίας Παντάνασσας.
4) Το απόγευμα κατέληξαν στην όμορφη πόλη της Ξάνθης. Εκεί είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν την παλιά πόλη με τα παλιά και πολλά αρχοντικά σπίτια, καθώς και το εξαιρετικό Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο της Ξάνθης, όπου ενημερώθηκαν για την ιστορία της πόλης και τα εκθέματα του Μουσείου. Επακολούθησε δείπνο και διανυκτέρευση στην Ξάνθη.
Η Ξάνθη (αρχαία Ξάνθεια) είναι κτισμένη στις νότιες παρυφές του Αχλαδόβουνου. Η άνθηση της πόλης σημειώθηκε κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, οπότε και η πόλη έγινε γνωστή για τον καπνό της. Την αποκαλούσαν και μικρό Παρίσι, εξαιτίας του πλούτου που είχε εκείνη την εποχή. Λόγω της συμμετοχής των Ξανθιωτών στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 πολλοί συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν (μεταξύ των οποίων και ο τότε μητροπολίτης Σεραφείμ). Μετά την καταστροφή της Γενισέας το 1870 ξεκινά η δεύτερη φάση οικοδόμησης της πόλης, που έγινε πλέον το διοικητικό κέντρο της περιοχής ενώ το 1891 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης. Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, η Ξάνθη καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους στις 8 Νοεμβρίου 1912. Στις 13 Ιουλίου 1913 απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό στρατό, ωστόσο με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου την ίδια χρονιά όλη η Θράκη αποδόθηκε στην Βουλγαρία. Στις 4 Οκτωβρίου 1919, μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους, ο Ελληνικός στρατός μπήκε στην Ξάνθη και την απελευθέρωσε και πάλι. Η πλήρης ενσωμάτωση της Ξάνθης και όλης της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα έγινε με την Συνθήκη των Σεβρών στις 28 Ιουλίου 1920.
Σήμερα η Ξάνθη έχει πληθυσμό 56.151 κατοίκους. Από το 2000 και μετά παρατηρείται έντονη πολεοδομική δραστηριότητα, αφού η πόλη φιλοξενεί και πανεπιστημιακές σχολές με χιλιάδες φοιτητές. Εκεί έχει την έδρα της η Πολυτεχνική σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης από το 1974, με έξι τμήματα.
Την πόλη διασχίζει ο ποταμός Κόσυνθος. Η πλατεία Βασιλέως Γεωργίου και κυρίως το ρολόι που βρίσκεται εκεί αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης. Αλλά το σημαντικότερο σημείο της είναι η Παλιά Πόλη. Αρχοντικά και σπίτια εργατών διασώζονται χάρη σε νόμο που ψηφίστηκε το 1994 και απαγορεύει οποιαδήποτε εξωτερική αλλαγή των κατοικιών. Η πόλη έχει πλούσια ιστορία, παραδόσεις και έθιμα και είναι πνευματικό-πολιτιστικό κέντρο στην περιοχή με πολλά μουσεία και διάφορες εκδηλώσεις.
5) Το πρωί της Κυριακής πραγματοποιήθηκε η μετάβαση στα Πομακοχώρια στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης βόρεια της Ξάνθης. Μαζί τους οι εκδρομείς είχαν τον πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων κ. Κεμάλ Φαρζλή, ο οποίος τους συνόδευσε σε όλη την διαδρομή ενημερώνοντάς τους καθ’ οδόν για την καταγωγή και την ιστορία των Πομάκων, καθώς και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εξ αιτίας της ανεπάρκειας και της τουρκοφιλίας των Ελλήνων πολιτικών της Θράκης, οι οποίοι συμβάλλουν στον σταδιακό εκτουρκισμό των Πομάκων.
Οι Πομάκοι είναι αυτόχθονες Θράκες και σήμερα αποτελούν μία μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα που μιλάει την πομακική γλώσσα, διάλεκτο της βουλγαρικής. Η πληθυσμιακή αυτή ομάδα είναι διασκορπισμένη μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, στον ορεινό όγκο της Ροδόπης. Οι Πομάκοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι αλλά κυρίως στα πομακοχώρια του Έβρου και της ανατολικής Ροδόπης υπάρχουν οι Κιζιλμπάσηδες, μια αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων με ξεχωριστά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και εκτιμάται ότι είναι το 5% του πληθυσμού των Πομάκων. Η Βουλγαρία, η Ελλάδα αλλά και η Τουρκία έχουν διεκδικήσει τους Πομάκους.
Λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής της Ελλάδος τα τελευταία 60 χρόνια, πολλοί από τους Πομάκους που ζουν στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει τουρκική συνείδηση. Την άνοιξη του 1954 μάλιστα η Ελλάδα θέσπισε τον επίσημο χαρακτηρισμό ολόκληρης της μειονότητας ως Τουρκικής και σ’ αυτόν τον χαρακτηρισμό συμπεριλάμβανε και τους Πομάκους. Ο χαρακτηρισμός των Πομάκων ως Τούρκων ήταν στα πλαίσια της πολιτικής κατά της κομμουνιστικής Βουλγαρίας και της πιθανής επεκτατικής πολιτικής της στη Θράκη και τη Μακεδονία. Σήμερα όμως πολλοί Πομάκοι έχουν ιδρύσει συλλόγους και αγωνίζονται να απεξαρτηθούν από την επιρροή της Τουρκίας δηλώνοντας ότι είναι Έλληνες. Δυστυχώς το Ελληνικό «κράτος» ακόμα τους επιβάλλει να διδάσκονται υποχρεωτικά την τουρκική γλώσσα με αποτέλεσμα, παρά την θέλησή τους, να τους εκτουρκίζονται.. Παρά ταύτα το 1997 ιδρύθηκε το «Κέντρο Πομακικών Σπουδών» και άρχισε η έκδοση της πομακικής εφημερίδας «Ζαγάλισα», η οποία γράφεται στα ελληνικά. Επίσης μέσω αυτού του Κέντρου το 2009 ιδρύθηκε ο «Πανελλήνιος Σύλλογος Πομάκων». Ο αριθμός των Πομάκων στην Ελλάδα σήμερα εκτιμάται πως είναι 40.000 περίπου.
Για την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί διάφορες αντικρουόμενες θεωρίες. Το πιο πιθανό είναι ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι του Παιονικού φύλου των Αγριάνων οι οποίοι πολέμησαν με τον στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως ακοντιστές. Ο αρχαίος αυτός θρακικός λαός αναμείχτηκε με ελληνικά φύλα και στη συνέχεια εκσλαβίστηκε γλωσσικά και ασπάστηκε την ισλαμική θρησκεία κατά την οθωμανική περίοδο. Ωστόσο με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το 1920, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολλών Πομάκων κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι και εκδηλώθηκαν.
Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), οι Πομάκοι επαναστάτησαν κατά της Βουλγαρίας, ενώ κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν στο πλευρό των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων και των Τούρκων. Αξιοσημείωτη είναι η μορφή του Αλή Ζεΐρ Χαβούζ, από την Δράμα, ο οποίος πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Μετά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Πομάκοι ξεσηκώθηκαν κατά της Βουλγαρικής κατοχής, στην οποία είχε περιέλθει όλη η Δυτική Θράκη. Στις 16 Αυγ. 1913, ξέσπασε επαναστατικό κίνημα στις περιοχές. Οι επαναστάτες κατέλαβαν την Κομοτηνή, την Ξάνθη και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς) και, αν και Μουσουλμάνοι, αναζήτησαν στήριξη, κυρίως από την Ελλάδα. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής Βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις Ελλάδος και Γαλλίας, ζήτησαν να προστατευθεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα από την Βουλγαρική διοίκηση. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αντιπροσώπους τους στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1946, οι Πομάκοι της Βουλγαρίας επανέφεραν το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Η προσπάθειά τους όμως αυτή δεν τελεσφόρησε, διότι είχε προηγηθεί, τον Φεβρουάριο 1944, η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα.
Για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους, οι Πομάκοι υπέστησαν κατά περιόδους πιέσεις ώστε να αλλάξουν τα τουρκικά/μουσουλμανικά ονόματά τους σε βουλγαρικά (1912, 1942, 1962 και 1971-74. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής Κατοχής (1941-44) της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτ. Θράκης, ένας μικρός αριθμός Πομάκων της ορεινής Ξάνθης υποστήριξε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, ενώ αρκετοί Πομάκοι τόσο της ελληνικής όσο και της βουλγαρικής επικράτειας ενίσχυσαν τις ανταρτικές ομάδες του Αντών Τσαούς (Αντώνη Φωστερίδη) τόσο ως τροφοδότες και σύνδεσμοι όσο και ως αντάρτες κατά το τέλος της Κατοχής και την περίοδο των Δεκεμβριανών.
6) Κατόπιν έγινε στάση στο μεγάλο πομακοχώρι Γλαύκη. Εκεί περιηγήθηκαν στο χωριό μέσα από τους στενούς δρόμους του, είδαν από κοντά την δύσκολη ζωή των Πομάκων, οι οποίοι ασχολούνται με την καπνοκαλλιέργεια (του αρωματικού καπνού «μπασμάς») και την κτηνοτροφία. Επισκέφτηκαν επίσης το τζαμί του χωριού και ενημερώθηκαν για το τελετουργικό της μουσουλμανικής θρησκείας.
7) Μετά την Γλαύκη πέρασαν από τον Εχίνο (κέντρο της τουρκικής προπαγάνδας) και κατέληξαν στις Σάτρες, όπου παρέμειναν για καφέ και αγορά παραδοσιακών προϊόντων και γλυκισμάτων που διαθέτει ο «Αναπτυξιακός Παραγωγικός Συνεταιρισμός Γυναικών Σατρών».
8) Κατά τον γυρισμό τους οι εκδρομείς επισκέφτηκαν το κοντινότερο πομακοχώρι της διαδρομής τους, την Σμίνθη, όπου γευμάτισαν σε ταβέρνα του χωριού. Εκεί αντιπροσωπεία του Δ.Σ. του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. συναντήθηκε με τον 97χρονο Πομάκο πολεμιστή - ήρωα του 1940-41 κ. Μεχμέτ Εμπλούκ. Σημειωτέον ότι στη Σμίνθη υπάρχει μνημείο πεσόντων, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα δέκα Ελλήνων στρατιωτών που εφονεύθησαν τον Απρίλιο του 1941 πολεμώντας εναντίον των Γερμανών εισβολέων.
Γύρω στις 3 μ.μ. άρχισε το ταξίδι της επιστροφής και το βράδυ οι εκδρομείς γύρισαν στα Τρίκαλα με άριστες εντυπώσεις, τόσο για τα μέρη που επισκέφτηκαν, όσο και για τις φυσικές ομορφιές που απόλαυσαν, αλλά κυρίως με μεγάλο προβληματισμό για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες Πομάκοι εξ αιτίας της ελληνικής αβελτηρίας και όχι μόνον.
Φ.Ζ.
ΕΙΚΟΝΕΣ
ΕΙΚ. 1, Χάρτης των Πομακοχωρίων της Ξάνθης.
ΕΙΚ. 2. Μέλη του «Αναπτυξιακού Παραγωγικού Συνεταιρισμού Γυναικών Σατρών».
ΕΙΚ. 3. Οι εκδρομείς στο Μνημείο Πεσόντων στο πομακοχώρι Σμίνθη.
ΕΙΚ. 4. Ο Πομάκος πολεμιστής – ήρωας του 1940-41 κ. Μεχμέτ Εμπλούκ στο Μνημείο Πεσόντων στη Σμίνθη.
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Βασ. Όλγας 4 - 421 00 ΤΡΙΚΑΛΑ
Τηλ. & Φαξ 24310 – 71679, 71680
Με τις καλύτερες εντυπώσεις αλλά και έντονον προβληματισμό επέστρεψαν τα μέλη και οι φίλοι του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. που έλαβαν μέρος στην διήμερη μορφωτική και εθνικού χαρακτήρα εκδρομή στην περιοχή της Ξάνθης και στα Πομακοχώρια της, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος το περασμένο Σαββατοκύριακο 8 και 9 Οκτωβρίου.
Κατά την διαδρομή, όπως πάντα στις εκδρομές του Φ.Ι.ΛΟ.Σ., οι εκδρομείς ενημερώνονταν για την γεωγραφία, την ιστορία, τα μνημεία και τα αξιοθέατα του κάθε τόπου, ώστε να γνωρίζουν όσα θα έβλεπαν στη συνέχεια.
1) Πρώτη στάση, για γεύμα, έγινε στην Καβάλα, όπου είχαν την ευκαιρία, για άλλη μια φορά, να δουν την όμορφη πρωτεύουσα της Ανατολικής Μακεδονίας και να επισκεφτούν διάφορα αξιοθέατά της.
2) Εν συνεχεία μετέβησαν στα Άβδηρα, όπου επισκέφτηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται πολλά και σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία πόλη των Αβδήρων. Σύμφωνα με την μυθολογία, η πόλη των Αβδήρων ιδρύθηκε από τον Ηρακλή, για να τιμηθεί η μνήμη του συντρόφου του Άβδηρου, ο οποίος κατασπαράχθηκε από τα άλογα του Διομήδη. Κατά τις ιστορικές πηγές όμως πρώτος οικιστής τους υπήρξε ο Κλαζομένιος Τιμήσιος κατά το 654 π.Χ.
Ξαναϊδρύθηκαν όμως το 545 π.Χ. από τους κατοίκους της ιωνικής Τέω. Μετά τους Περσικούς πολέμους, τα Άβδηρα γνώρισαν μια μακρά ειρηνική περίοδο μεγάλης οικονομικής και πολιτιστικής ακμής. Το 356 π.Χ. τα Άβδηρα μαζί με άλλες πόλεις των θρακικών παραλίων περιήλθαν στην εξουσία του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας, ενώ το 170 π.Χ. κατελήφθησαν από τους Ρωμαίους. Τον 6ο αι. μ.Χ. μετονομάστηκαν σε Πολύστυλο λόγω των πολλών στύλων (αρχαίων κιόνων) που διακρίνονταν ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας πόλης. Τα αρχαία Άβδηρα ήταν η πατρίδα του φιλοσόφου και κυριοτέρου εκπροσώπου της ατομικής θεωρίας κατά την αρχαιότητα Δημόκριτου (5ος-4ος αι. π.Χ.), του Λεύκιππου (5ος αι. π.Χ.), εισηγητή της ατομικής θεωρίας και δασκάλου του Δημόκριτου, καθώς και του σοφιστή Πρωταγόρα (5ος αι. π.Χ.). Η πόλη των Αβδήρων ήταν κατασκευασμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Περιλάμβανε ισχυρά τείχη (νότιος περίβολος), ακρόπολη, δύο λιμάνια και θέατρο, ενώ οι κατοικίες ήταν διευθετημένες σε οικοδομικά τετράγωνα.
3) Κατόπιν μετέβησαν στο γειτονικό Πόρτο-Λάγος και επισκέφτηκαν τη Μονή του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος που είναι μετόχι της Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους. Το συγκρότημα είναι κτισμένο πάνω σε δύο μικρά νησάκια στη λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος. Μια ξύλινη πεζογέφυρα τα συνδέει μεταξύ τους και μια δεύτερη τα συνδέει με τη στεριά. Στο ένα νησάκι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (του «νοικοκύρη») και στο δεύτερο το παρεκκλήσι της Παναγίας Παντάνασσας.
4) Το απόγευμα κατέληξαν στην όμορφη πόλη της Ξάνθης. Εκεί είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν την παλιά πόλη με τα παλιά και πολλά αρχοντικά σπίτια, καθώς και το εξαιρετικό Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο της Ξάνθης, όπου ενημερώθηκαν για την ιστορία της πόλης και τα εκθέματα του Μουσείου. Επακολούθησε δείπνο και διανυκτέρευση στην Ξάνθη.
Η Ξάνθη (αρχαία Ξάνθεια) είναι κτισμένη στις νότιες παρυφές του Αχλαδόβουνου. Η άνθηση της πόλης σημειώθηκε κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, οπότε και η πόλη έγινε γνωστή για τον καπνό της. Την αποκαλούσαν και μικρό Παρίσι, εξαιτίας του πλούτου που είχε εκείνη την εποχή. Λόγω της συμμετοχής των Ξανθιωτών στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 πολλοί συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν (μεταξύ των οποίων και ο τότε μητροπολίτης Σεραφείμ). Μετά την καταστροφή της Γενισέας το 1870 ξεκινά η δεύτερη φάση οικοδόμησης της πόλης, που έγινε πλέον το διοικητικό κέντρο της περιοχής ενώ το 1891 ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης. Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, η Ξάνθη καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους στις 8 Νοεμβρίου 1912. Στις 13 Ιουλίου 1913 απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό στρατό, ωστόσο με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου την ίδια χρονιά όλη η Θράκη αποδόθηκε στην Βουλγαρία. Στις 4 Οκτωβρίου 1919, μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους, ο Ελληνικός στρατός μπήκε στην Ξάνθη και την απελευθέρωσε και πάλι. Η πλήρης ενσωμάτωση της Ξάνθης και όλης της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα έγινε με την Συνθήκη των Σεβρών στις 28 Ιουλίου 1920.
Σήμερα η Ξάνθη έχει πληθυσμό 56.151 κατοίκους. Από το 2000 και μετά παρατηρείται έντονη πολεοδομική δραστηριότητα, αφού η πόλη φιλοξενεί και πανεπιστημιακές σχολές με χιλιάδες φοιτητές. Εκεί έχει την έδρα της η Πολυτεχνική σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης από το 1974, με έξι τμήματα.
Την πόλη διασχίζει ο ποταμός Κόσυνθος. Η πλατεία Βασιλέως Γεωργίου και κυρίως το ρολόι που βρίσκεται εκεί αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης. Αλλά το σημαντικότερο σημείο της είναι η Παλιά Πόλη. Αρχοντικά και σπίτια εργατών διασώζονται χάρη σε νόμο που ψηφίστηκε το 1994 και απαγορεύει οποιαδήποτε εξωτερική αλλαγή των κατοικιών. Η πόλη έχει πλούσια ιστορία, παραδόσεις και έθιμα και είναι πνευματικό-πολιτιστικό κέντρο στην περιοχή με πολλά μουσεία και διάφορες εκδηλώσεις.
5) Το πρωί της Κυριακής πραγματοποιήθηκε η μετάβαση στα Πομακοχώρια στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης βόρεια της Ξάνθης. Μαζί τους οι εκδρομείς είχαν τον πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων κ. Κεμάλ Φαρζλή, ο οποίος τους συνόδευσε σε όλη την διαδρομή ενημερώνοντάς τους καθ’ οδόν για την καταγωγή και την ιστορία των Πομάκων, καθώς και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εξ αιτίας της ανεπάρκειας και της τουρκοφιλίας των Ελλήνων πολιτικών της Θράκης, οι οποίοι συμβάλλουν στον σταδιακό εκτουρκισμό των Πομάκων.
Οι Πομάκοι είναι αυτόχθονες Θράκες και σήμερα αποτελούν μία μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα που μιλάει την πομακική γλώσσα, διάλεκτο της βουλγαρικής. Η πληθυσμιακή αυτή ομάδα είναι διασκορπισμένη μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, στον ορεινό όγκο της Ροδόπης. Οι Πομάκοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι αλλά κυρίως στα πομακοχώρια του Έβρου και της ανατολικής Ροδόπης υπάρχουν οι Κιζιλμπάσηδες, μια αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων με ξεχωριστά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και εκτιμάται ότι είναι το 5% του πληθυσμού των Πομάκων. Η Βουλγαρία, η Ελλάδα αλλά και η Τουρκία έχουν διεκδικήσει τους Πομάκους.
Λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής της Ελλάδος τα τελευταία 60 χρόνια, πολλοί από τους Πομάκους που ζουν στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει τουρκική συνείδηση. Την άνοιξη του 1954 μάλιστα η Ελλάδα θέσπισε τον επίσημο χαρακτηρισμό ολόκληρης της μειονότητας ως Τουρκικής και σ’ αυτόν τον χαρακτηρισμό συμπεριλάμβανε και τους Πομάκους. Ο χαρακτηρισμός των Πομάκων ως Τούρκων ήταν στα πλαίσια της πολιτικής κατά της κομμουνιστικής Βουλγαρίας και της πιθανής επεκτατικής πολιτικής της στη Θράκη και τη Μακεδονία. Σήμερα όμως πολλοί Πομάκοι έχουν ιδρύσει συλλόγους και αγωνίζονται να απεξαρτηθούν από την επιρροή της Τουρκίας δηλώνοντας ότι είναι Έλληνες. Δυστυχώς το Ελληνικό «κράτος» ακόμα τους επιβάλλει να διδάσκονται υποχρεωτικά την τουρκική γλώσσα με αποτέλεσμα, παρά την θέλησή τους, να τους εκτουρκίζονται.. Παρά ταύτα το 1997 ιδρύθηκε το «Κέντρο Πομακικών Σπουδών» και άρχισε η έκδοση της πομακικής εφημερίδας «Ζαγάλισα», η οποία γράφεται στα ελληνικά. Επίσης μέσω αυτού του Κέντρου το 2009 ιδρύθηκε ο «Πανελλήνιος Σύλλογος Πομάκων». Ο αριθμός των Πομάκων στην Ελλάδα σήμερα εκτιμάται πως είναι 40.000 περίπου.
Για την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί διάφορες αντικρουόμενες θεωρίες. Το πιο πιθανό είναι ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι του Παιονικού φύλου των Αγριάνων οι οποίοι πολέμησαν με τον στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως ακοντιστές. Ο αρχαίος αυτός θρακικός λαός αναμείχτηκε με ελληνικά φύλα και στη συνέχεια εκσλαβίστηκε γλωσσικά και ασπάστηκε την ισλαμική θρησκεία κατά την οθωμανική περίοδο. Ωστόσο με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το 1920, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολλών Πομάκων κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι και εκδηλώθηκαν.
Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), οι Πομάκοι επαναστάτησαν κατά της Βουλγαρίας, ενώ κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν στο πλευρό των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων και των Τούρκων. Αξιοσημείωτη είναι η μορφή του Αλή Ζεΐρ Χαβούζ, από την Δράμα, ο οποίος πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Μετά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Πομάκοι ξεσηκώθηκαν κατά της Βουλγαρικής κατοχής, στην οποία είχε περιέλθει όλη η Δυτική Θράκη. Στις 16 Αυγ. 1913, ξέσπασε επαναστατικό κίνημα στις περιοχές. Οι επαναστάτες κατέλαβαν την Κομοτηνή, την Ξάνθη και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς) και, αν και Μουσουλμάνοι, αναζήτησαν στήριξη, κυρίως από την Ελλάδα. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής Βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις Ελλάδος και Γαλλίας, ζήτησαν να προστατευθεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα από την Βουλγαρική διοίκηση. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αντιπροσώπους τους στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1946, οι Πομάκοι της Βουλγαρίας επανέφεραν το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Η προσπάθειά τους όμως αυτή δεν τελεσφόρησε, διότι είχε προηγηθεί, τον Φεβρουάριο 1944, η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα.
Για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους, οι Πομάκοι υπέστησαν κατά περιόδους πιέσεις ώστε να αλλάξουν τα τουρκικά/μουσουλμανικά ονόματά τους σε βουλγαρικά (1912, 1942, 1962 και 1971-74. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής Κατοχής (1941-44) της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτ. Θράκης, ένας μικρός αριθμός Πομάκων της ορεινής Ξάνθης υποστήριξε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, ενώ αρκετοί Πομάκοι τόσο της ελληνικής όσο και της βουλγαρικής επικράτειας ενίσχυσαν τις ανταρτικές ομάδες του Αντών Τσαούς (Αντώνη Φωστερίδη) τόσο ως τροφοδότες και σύνδεσμοι όσο και ως αντάρτες κατά το τέλος της Κατοχής και την περίοδο των Δεκεμβριανών.
6) Κατόπιν έγινε στάση στο μεγάλο πομακοχώρι Γλαύκη. Εκεί περιηγήθηκαν στο χωριό μέσα από τους στενούς δρόμους του, είδαν από κοντά την δύσκολη ζωή των Πομάκων, οι οποίοι ασχολούνται με την καπνοκαλλιέργεια (του αρωματικού καπνού «μπασμάς») και την κτηνοτροφία. Επισκέφτηκαν επίσης το τζαμί του χωριού και ενημερώθηκαν για το τελετουργικό της μουσουλμανικής θρησκείας.
7) Μετά την Γλαύκη πέρασαν από τον Εχίνο (κέντρο της τουρκικής προπαγάνδας) και κατέληξαν στις Σάτρες, όπου παρέμειναν για καφέ και αγορά παραδοσιακών προϊόντων και γλυκισμάτων που διαθέτει ο «Αναπτυξιακός Παραγωγικός Συνεταιρισμός Γυναικών Σατρών».
8) Κατά τον γυρισμό τους οι εκδρομείς επισκέφτηκαν το κοντινότερο πομακοχώρι της διαδρομής τους, την Σμίνθη, όπου γευμάτισαν σε ταβέρνα του χωριού. Εκεί αντιπροσωπεία του Δ.Σ. του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. συναντήθηκε με τον 97χρονο Πομάκο πολεμιστή - ήρωα του 1940-41 κ. Μεχμέτ Εμπλούκ. Σημειωτέον ότι στη Σμίνθη υπάρχει μνημείο πεσόντων, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα δέκα Ελλήνων στρατιωτών που εφονεύθησαν τον Απρίλιο του 1941 πολεμώντας εναντίον των Γερμανών εισβολέων.
Γύρω στις 3 μ.μ. άρχισε το ταξίδι της επιστροφής και το βράδυ οι εκδρομείς γύρισαν στα Τρίκαλα με άριστες εντυπώσεις, τόσο για τα μέρη που επισκέφτηκαν, όσο και για τις φυσικές ομορφιές που απόλαυσαν, αλλά κυρίως με μεγάλο προβληματισμό για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες Πομάκοι εξ αιτίας της ελληνικής αβελτηρίας και όχι μόνον.
Φ.Ζ.
ΕΙΚΟΝΕΣ
ΕΙΚ. 1, Χάρτης των Πομακοχωρίων της Ξάνθης.
ΕΙΚ. 2. Μέλη του «Αναπτυξιακού Παραγωγικού Συνεταιρισμού Γυναικών Σατρών».
ΕΙΚ. 3. Οι εκδρομείς στο Μνημείο Πεσόντων στο πομακοχώρι Σμίνθη.
ΕΙΚ. 4. Ο Πομάκος πολεμιστής – ήρωας του 1940-41 κ. Μεχμέτ Εμπλούκ στο Μνημείο Πεσόντων στη Σμίνθη.
Επιστροφή
