Στην τουρκοκρατία, «τσογλάνι» ήταν το ελληνόπουλο, από καλή οικογένεια, που υπηρετούσε τους Τούρκους σουλτάνους, αφού είχε πέσει θύμα παιδομαζώματος (τουρκ. devsirme, ντεβσίρμ).

Υπηρέτης, αλλά όχι δούλος, όχι παιδί για όλες τις δύσκολες δουλειές.

 Τσογλάνι (το) (ουσιαστικό), από την τουρκική λέξη ic oglani 
< ic- («εσωτερικός», του εσωτερικού παλατιού-σχολείου) + oglan («παιδί»).

Στα τουρκικά, “coglan” είναι ο «υπηρέτης».

Στην τουρκοκρατία, λοιπόν, «τσογλάνι» ήταν το ελληνόπουλο, από καλή οικογένεια, που υπηρετούσε τους Τούρκους σουλτάνους, αφού είχε πέσει θύμα παιδομαζώματος (τουρκ. devsirme, ντεβσίρμ). Υπηρέτης, αλλά όχι δούλος, όχι παιδί για όλες τις δύσκολες δουλειές.

Τα πιο ικανά τσογλάνια τα έστελναν για να λάβουν ειδική εκπαίδευση σε παλάτια της Αδριανούπολης, του Γαλατά και της Προύσας. Όσοι αρίστευαν, επέστρεφαν στο παλάτι του σουλτάνου και έπαιρναν πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, έφταναν να γίνουν από προσωπικοί ακόλουθοι του σουλτάνου μέχρι πασάδες και μπέηδες.

Χρόνια αργότερα, το «τσογλάνι» παρέμεινε ως «δάνειο» από την Τουρκία, αλλά… ξέπεσε και έφτασε, παρωχημένα, να σημαίνει τον νεαρό βοηθό του καφετζή.

Μειωτικά και μεταφορικά όταν το «τσογλάνι» ακούγεται στις μέρες μας, συνοδεύει την εικόνα ατόμου νεαρής ηλικίας πάντα, αλλά πλέον, κακής διαγωγής, παλιόπαιδο.

Πρόκειται για έναν αχρείο νεαρό, δίχως ευγένεια, αγνοώντας κάθε κανόνα συμπεριφοράς – καμία σχέση με τα πρώτα, τα original τσογλάνια, δηλαδή. Εκείνα τα τσογλάνια, επί τουρκοκρατίας, αφού τα άρπαζαν οι Τούρκοι από ελληνικές οικογένειες, τα έστελναν να σπουδάσουν στην ουσία.

Στα μαθήματά τους είχαν ώρες που μάθαιναν μαθηματικά, διδάσκονταν να μελετούν το κοράνι και τη σαρία στα αραβικά και στα περσικά, έπαιρναν μαθήματα καλής συμπεριφοράς, μάθαιναν να στέκονται απέναντι σε πολλές συνθήκες – πες το και «μαθήματα διπλωματίας».

Κάποιοι, ακόμα και σήμερα, μπερδεύουν τα «τσογλάνια» με τα «ατζεμί ογλάν», τα οποία ήταν ανάμεσα στα παιδιά που… περίσσεψαν κατά την πρώτη διαλογή τους στο παιδομάζωμα, δεν είχαν πολλές διανοητικές δυνατότητες, αλλά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ικανότατους γενίτσαρους.


ΠΗΓΕΣ:
-Δημητράκος Β. Δημήτριος, Νέον ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν λεξικόν, 1970: «Παιδομάζωμα, Η επί τουρκοκρατίας αρπαγή μικρών χριστιανοπαίδων. Παιδολόγι».

– Quataert, Donald. The Ottoman Empire, 1700–1922, Cambridge University Press, New York 2005.

-Τεγόπουλος-Φυτράκης, Ελληνικό Λεξικό, 1993.

-Βακαλόπουλος Ε. Απόστολος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ. Β', Τουρκοκρατία 1453-1669. Θεσσαλονίκη, 1964.



Οι ιτς ογλάν - ic oglani - Τα τσογλάνια
(Από το egolpio.wordpress.com)

Παράλληλα προς την στρατολογία παιδιών ηλικίας 14 – 18 και 15 – 20 ετών γινόταν, χωριστά φαίνεται, και μάζωμα παιδιών μικρότερης ηλικίας, κυρίως 6 – 10 ετών, που προορίζονταν για την υπηρεσία των σουλτανικών σεραγιών.

Είναι οι λεγόμενοι ic oglan.
Οι ιστορικοί ταυτίζουν την στρατολογία των υποψηφίων acem oglan με των ic oglan, ίσως γιατί και διαφορά στις δυό περιπτώσεις πρόκειται οπωσδήποτε για παιδομάζωμα, αλλά υπάρχει ως προς την ηλικία και την αποστολή τους.



Ο θεσμός των ic oglan φαίνεται ότι προήλθε από την συνήθεια των Τούρκων να δωρίζουν μικρούς και ωραίους σκλάβους στους ισχυρούς του κράτους και όχι από τους κόλπους των υποψήφιων acem oglan, όπως νομίζει ό Hammer. Η σκέψη όμως για την συστηματική στρατολογία, για την εκπαίδευση και την μελλοντική τους χρησιμοποίηση θα γεννήθηκε ασφαλώς κάτω από την επίδραση της οργάνωσης των acem oglan.

Τα μικρά αυτά παιδιά, που ξεχωρίζουν με την ομορφιά του προσώπου τους, την καλή σωματική διάπλαση και την ευφυΐα, τα παρουσιάζουν στον σουλτάνο, ό οποίος άλλα από αυτά στέλνει στο Γαλατά σεράγι, άλλα στο σεράγι της Αδριανούπολης και άλλα στο μεγάλο σεράγι της Κωνσταντινούπολης.

Εκεί μέσα φυλάγονται καλά. Οι προοριζόμενοι για το τελευταίο σεράγι βρίσκονται σε πιο πλεονεκτική θέση από τους άλλους, γιατί αυτοί πρώτοι έρχονται στην σειρά ως προς την κατάληψη ανώτερων αξιωμάτων.

Οι ic oglan βρίσκονται κάτω από την ηγεσία του kapi aga, του αρχηγού των άσπρων ευνούχων. Οι ευνούχοι αυτοί τους μεταχειρίζονται με μεγάλη αυστηρότητα και τους τιμωρούν σκληρά για το παραμικρό τους παράπτωμα. Οι συνηθισμένες τους τιμωρίες είναι ξύλο στις πατούσες και μακριές νηστείες η αγρυπνίες.

Οι ic oglan κατοικούν σε τέσσερες χωριστούς θαλάμους του σαραγιού. Στον πρώτο, τον κιουτσούκ οντά (=μικρός θάλαμος), όπου μένουν 6 χρόνια, οι χοτζάδες τους διδάσκουν να είναι σιωπηλοί και ταπεινοί, να έχουν κατεβασμένο το κεφάλι και τα χέρια σταυρωμένα επάνω στο στομάχι, να διαβάζουν, να γράφουν, καθώς και τα πρώτα στοιχεία του μουσουλμανικού νόμου.


Στον δεύτερο θάλαμο, στον κιλέρ οντά (=θάλαμος του κελαριού), επί 4 χρόνια τους γυμνάζουν στις σωματικές ασκήσεις, στον χειρισμό του τόξου, της λόγχης κ.λ., τους τελειοποιούν στην Τουρκική και τους διδάσκουν ακόμη την αραβική και την περσική.
Στον τρίτο, τον χαζναντάρ οντά (= θάλαμος του θησαυρού), άλλα 4 χρόνια μαθαίνουν ιππασία και τελειοποιούνται στις ασκήσεις που ταιριάζουν στην ηλικία τους. Αφότου εισέρχονται στον οντά αυτόν, αρχίζουν κάπου κάπου να υπηρετούν τον σουλτάνο στην ιματιοθήκη, στο λουτρό κ.λ.. Δεν βρίσκονται σε καμιά επικοινωνία με τους τροφίμους των δύο πρώτων θαλάμων ούτε και με κανέναν από τους έξω παρά μόνο με την άδεια του kapi aga.

Έτσι, ύστερα από 14 χρόνια σκληρής μαθητείας και δοκιμασίας, οι 40 από τους πιο άξιους μπαίνουν στον χάζ οντά ( ανακτορικός θάλαμος), όπου αρχίζουν ουσιαστικά να έχουν τις πρώτες ελευθερίες: τους επιτρέπουν να συναναστρέφωνται με όλους τους ανθρώπους του σαραγιού και να έρχωνται σε συχνή επαφή και με τον ίδιο τον σουλτάνο. Επομένως οι ic oglan κατά την διάρκεια της παραμονής τους στο σεράγι έπρεπε να είναι μεταξύ 6 – 20 ετών, και παραπάνω, αν υπολογίση κανείς τα χρόνια της μαθητείας τους.

Όταν αποφοιτούν, είναι πια νέοι άνδρες με πείρα και υπομονή μεγάλη, ικανοί ν’ ανθέξουν σε μεγάλους κόπους και να εκτελέσουν κάθε είδους διαταγή με τυφλή υπακοή και μεγάλη ακρίβεια.

Από τους νέους αυτούς εκλέγονται οι ανώτεροι αξιωματούχοι του κράτους και της αυλής, οι πασάδες, οι μπέηδες, ο καπιτζή μπασήδες κ.α, προ πάντων οι ακόλουθοι του σουλτάνου.