Το θρυλικό ατίθασο πολεμικό άλογο της Θεσσαλίας, ο Βουκεφάλας του εμπόρου Φιλονίκου και ο Δεκατριάχρονος γιος του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας, Αλέξανδρος, που το δάμασε και μαζί του έγινε ο Στρατηλάτης των Εθνών...




(Από που άραγε να ήταν ο Φιλόνικος; Μήπως από την “αλογοτρόφα” Τρίκκη; Μήπως από το αρχαίο Πελινναίο; Μήπως από τα Φάρσαλα;)

Από Θεσσαλική "μάντρα" σίγουρα, ας διαβάσουμε τι γράφει ο Γιώργος Ζιάκας ιστορικός αρχαιολόγος και φιλόλογος σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πρωϊνός Λόγος" των Τρικάλων 19/3/2017





“Επεί δε Φιλονίκου του Θεσσαλού τον Βουκεφάλαν αγαγόντος ώνιον Φιλίππου τρισκαίδεκα ταλάντων...”
Πλούταρχος.

Η παλαιότερη φιλολογική μαρτυρία για τον Βουκεφάλα διασώζεται από τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου, 6) και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίον το άλογο αγοράστηκε από τον Φίλιππο στη μυθική τιμή των δεκατριών ταλάντων.

Βρισκόμαστε στο έτος 343 π.Χ. και ο Αλέξανδρος γαλουχημένος από τον ξακουστό Βασιλιά της Μακεδονίας, τον Φίλιππο Β’, που κατά τον ιστορικό Θεόπομπο “ουδέποτε η Ευρώπη είχε την τύχη να γνωρίσει τέτοιον μεγαλοφυή άνδρα” και έχοντας δασκάλους περίφημους, όπως τον Λεωνίδα και κυρίως τον μέγιστο φιλόσοφο, τον Αριστοτέλη, θα γνωρίσει και θα μάθει από τα παιδικά του χρόνια στην Πέλλα και στη Μίεζα πολεμικές τέχνες και γράμματα πολλά και καλά.

Πρότυπά του ο πατέρας του και το ανδρείο και περίφημο παλληκάρι των πανελλήνων, ο Αχιλλέας των Θεσσαλών, που τον εξύμνησε η μεγαλύτερη ποιητική δόξα των αιώνων, ο ανυπέρβλητος Όμηρος στο πολυθρύλητο έπος της Ιλιάδας.


Στο 343 π.Χ. λοιπόν και ενώ ο Αλέξανδρος είναι μόλις 13 ετών βρίσκεται με άλλους συμμαθητές του και πολλούς κατοίκους της Πέλλας και της γύρω περιοχής μαζί και ο πατέρας του Φίλιππος με πολλούς αξιωματούχους και συντρόφους στην αγορά της Μακεδονικής πρωτεύουσας, για να δουν και να θαυμάσουν αξιόλογα άλογα, που είχαν φέρει εκεί διάφοροι έμποροι από πολλά γεωγραφικά ελληνικά διαμερίσματα.

Εντύπωση μεγάλη προκάλεσε στους παρευρισκόμενους ένας Θεσσαλός έμπορος, ο Φιλόνικος που παίνευε με στεντόρεια φωνή ένα άγριο, ατίθασο άλογο και ζητούσε από τους αγοραστές υπέρογκο ποσό για να τους το πουλήσει. Ήταν πανέμορφο και πολύ δυνατό άλογο. Όλοι το θαύμαζαν, το ζήλευαν, αλλά κανείς δεν τολμά να το πλησιάσει.

Η τιμή αστρονομική για κείνη την εποχή:

Τριάντα τάλαντα (ένα τάλαντο Αττικό ισοδυναμούσε με ποσότητα 60 μνων ή έξι χιλιάδων δραχμών, περίπου σήμερα εκατό χιλιάδες ευρώ, δηλαδή δύο... κατακαίνουργιες Πόρσε.!

Από που άραγε να ήταν ο Φιλόνικος; Μήπως από την “αλογοτρόφα” Τρίκκη; Μήπως από το αρχαίο Πελινναίο; Μήπως από τα Φάρσαλα;)

Τ' άκουσε κι ο Φίλιππος και διατάζει μερικούς έμπειρους ιππείς να το πλησιάσουν και να το δαμάσουν. Κανείς δεν τα καταφέρνει.

Ο δεκατριάχρονος Αλέξανδρος στέκεται δίπλα και παρακολουθεί τις αντιδράσεις του αλόγου. Ζητάει από τον πατέρα του την άδεια να προσπαθήσει. Ο Φίλιππος διστάζει, φοβάται μήπως ο γιος του πληγωθεί.

Όμως η σιγουριά του Αλέξανδρου τον πείθει.
Ο Αλέξανδρος πλησιάζει το άλογο από τη δεξιά του πλευρά, γιατί είχε παρατηρήσει ότι το τρόμαζε η σκιά του αναβάτη που προσπαθούσε να το ιππεύσει από τ' αριστερά.

Αρχίζουν μαζί έναν ξέφρενο καλπασμό στους γειτονικούς αγρούς και στα γειτονικά λιβάδια.

Ο Αλέξανδρος κρατιέται γερά από τη χαίτη του αλόγου και το αφήνει να καλπάσει ελεύθερο, μέχρι να συνηθίσει τον αναβάτη στη ράχη του. Επιστρέφουν τελικά από εκεί που ξεκίνησαν.

Ο κόσμος χειροκροτεί, επευφημεί τον άτρομο και περήφανο νεαρό καβαλάρη και ο Φίλιππος με δάκρυα στα μάτια του λέει: “Λατρεμένο μου παιδί, αναζήτησε άλλο Βασίλειο, γιατί η Μακεδονία η Ελληνική δεν σε χωράει”.

Ο Αλέξανδρος περιχαρής ονομάζει το άλογο Βουκεφάλα κι από τότε γίνονται αχώριστοι.

Μαζί με τον θρυλικό, ακούραστο, μαχητικό και επιθετικό Βουκεφάλα θα σαρώσει το πολυπληθές ιππικό των Περσών και τον απέραντο στρατό του Δαρείου Γ’.

Είναι το άλογο αυτό που θα συνεπαίρνει με τον εξαίρετο και μοναδικό καβαλάρη Μεγαλέξανδρο, το ιππικό των Εταίρων Μακεδόνων υπό τον Παρμενίωνα και το ισάξιο Θεσσαλικό (1.800 ιππείς) υπό τον Κάλα, το γιο του Αρπάλου.


Πρώτος ο Βουκεφάλας στη μάχη του Γρανικού (334 π.Χ.) με τον Μέγα Αλέξανδρο στη ράχη του με το αριστερό πόδι τεντωμένο προς το λαιμό του αλόγου και το δεξιό κυρτωμένο στα καπούλια (καμιά Σχολή ιππέων δεν το διδάσκει, ήταν εφεύρεση του Μεγαλέξανδρου).


Πρώτος στη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.), πρώτος και καλύτερος στη μάχη Γαυγαμήλων (331 π.Χ.), οπότε και έπεσε η απέραντη Περσική αυτοκρατορία, που τόσες συμφορές προκάλεσε στην Ελλάδα των Μικρασιατικών παραλίων και στην κυρίως ηπειρωτική Ελλάδα.

(Να σημειωθεί εδώ ότι η Περσική αυτοκρατορία ξεκινούσε από τον Ινδό ποταμό και έφτανε ίσαμε τις ελληνικές θάλασσες Αιγαίου και Ευξείνου Πόντου).

Πρώτος κι ακούραστος ο Βουκεφάλας περνούσε ερήμους, στέπες, χιονισμένες βουνοκορφές και πρώτος πέρασε τον Υδάσπη ποταμό έχοντας έξω μόνο το κεφάλι του, αφού το ποτάμι είχε πλημμυρίσει.

Πολυτραυματισμένος ο Βουκεφάλας (κάπου 78 τραύματα, όσα και ο Μέγας Αλέξανδρος) κουρασμένος από τις κλιματολογικές αλλαγές (Μουσώνες, πλημμύρες, ζέστες φοβερές, ψύχρες απερίγραπτες), άφησε την τελευταία του πνοή, μόλις πέρασε τον Υδάσπη (στα Ινδικά εδάφη) και αφού ο βασιλιάς της Ινδίας, ο Πώρος είχε πλέον συλληφθεί αιχμάλωτος από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Τον έκλαψε, τον θρήνησε το Βουκεφάλα με πόνο αβάσταχτο ο Μέγας των Εθνών, Στρατηλάτης Αλέξανδρος.

Τον τίμησε με νεκρικές τελετές και ίδρυσε προς τιμήν του την πόλη Βουκεφάλα και τη Νίκαια δίπλα στον Υδάσπη
ποταμό (326 π.Χ.).

Για τον Βουκεφάλα έγραψαν ο Αρριανός, ο Κούρτιος, ο Πλούταρχος και άλλοι, ιστορικοί, Έλληνες και ξένοι...


Tο όνομα Βουκεφάλας

Βυζαντινοί σχολιαστές αρχαίων κειμένων αναφέρουν τη χρήση του όρου «βουκέφαλος» για τη δήλωση μιας συγκεκριμένης θεσσαλικής ράτσας αλόγων, που είχαν για σφραγίδα τους ένα κεφάλι βοδιού. Αυτήν την παράδοση ακολουθούν οι πηγές, που αναφέρουν πως ο Βουκεφάλας είχε χαραγμένο στον μηρό του ένα κεφάλι βοδιού, και αυτή η ερμηνεία του ονόματος φαίνεται, επομένως, η πιο πιθανή.

Σύμφωνα με το λεξικό του Ησύχιου, το Βουκεφάλας δεν ήταν απλά ένα όνομα, αλλά μιά κατηγορία θεσσαλικών αλόγων που έφεραν ένα βούκρανον (βους+κρανίον), δηλ. ένα κεφάλι βοδιού, ως σήμα κατατεθέν των θεσσαλικών ιπποφορβείων, σταμπαρισμένο με πυρωμένο σίδερο στα καπούλια τους. (λεξικό Ησύχιου, σελ. 313, εκδ. Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, αναστατική έκδοση, 1975: «Βουκέφαλος: ίππος εγκεχαραγμένον έχων τοις ισχίοις βούκρανον»).






Γεώργιος Ζιάκας
Φιλόλογος - αρχαιολόγος - Ιστορικός